بررسی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه جنوب‌ غربی کوه دیوری (کلیبر) در استان آذربایجان شرقی

محورهای موضوعی : جنگلداری

مختار حسن‌زاده کلالق ¹ , فرهاد فرح‏وش ² , فاطمه خوشبخت ³

1 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرند، گروه علوم گیاهی، مرند، ایران.
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، گروه زراعت و اصلاح نباتات، تبریز، ایران
3 - گروه مهندسی فضای سبز، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1390/04/29 تاریخ پذیرش : 1393/04/11 تاریخ انتشار : 1391/02/01

کلید واژه: آذربایجان شرقی, ایران- تورانی, فلور, جغرافیای گیاهی, کلیبر, شکل زیستی, کوروتیپ,

چکیده مقاله :

منطقه مورد مطالعه در سه کیلومتری شهر کلیبر با مختصات طول جغرافیایی º38، '52، "10 شمالی و عرض جغرافیایی 47 درجه، 2 دقیقه، 8 ثانیه شرقی قراردارد. کمترین و بیشترین ارتفاع ثبت شده به ترتیب برابر 1120 و 1810 متر از سطح دریا می‌باشد. میانگین درجه حرارت سالانه منطقه برابر 3/12 درجه سانتی گراد بود. نمــونه های گیاهی طی فصــل رویشی از اسفند مـاه 1388 تا اواخـر فصل رویشی 1390 از منطـقه مورد نظر جمع‌آوری و بر اساس روش های متداول تاکسونومی گیاهی با استفاده از منابع فلور مورد شناسایی قرار گرفتند. بررسی به عمل آمده نشان داد که 239 گونه گیاهی متعلق به 183 جنس و 59 خانواده در منطقه مطالعاتی وجود دارد. خانواده های کاسنی (Asteraceae) با 34 گونه، پروانه‌آسا (Papilionaceae) با 17 گونه، غلات (Poaceae) با 17 گونه، نعناع (Lamiaceae) با 16 گونه، گل سرخ (Rosaceae) با 16 گونه و لاله (Liliaceae) با 10 گونه به ترتیب بیشترین گونه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند مطالعه شکل زیستی نشان می‌دهد که 37 درصد گیاهان جمع‌آوری شده از نوع همی‌کریپتوفیت، 27 درصد تروفیت، 15 درصد فانروفیت، 17 درصد کریپتوفیت و 4 درصد کامفیت می‌باشد. همچنین بررسی کوروتیپ گونه‌ها نشان دهنده تعلق 30/47 درصد گونه‌ها به ناحیه ایران- تورانی می باشد.

منابع و مأخذ:

الهیان، م. (1387) طبقه‌بندی اکوسیستم جنگلی ارسباران با روش بایوژئوکلیماتیک، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مهندسی منابع طبیعی جنگل‌داری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی چالوس، 163 صفحه.

باغستانی میبدی، ن. (1375) روابط پوشش گیاهی و خاک در اراضی مرتعی خشک و نیمه خشک (ترجمه). انتشارات موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور. نشریه­ی شماره­ی 146. تهران، 48 صفحه.

بی‏نام (1389) مطالعات آبخیزداری ورزقان. اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان آذربایجان­شرقی. تبریز، 65 صفحه.

رستمی، ح.(1384) معرفی و شناسایی گیاهان خانواده Apiaceae در استان آذربایجان شرقی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم گیاهی، دانشگاه تبریز. 153 صفحه.

زرگری، ع. (1375) گیاهان دارویی جلد 5-1. انتشارات دانشگاه تهران. تهران، 976 صفحه.

طاعی‌نیا، ف.(1389) بررسی فلوریستیک منطقه آبشار سلوک، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم گیاهی، دانشکده تحصیلات تکمیلی، دانشگاه آزاد اسلامی مرند. 182 صفحه.

قهرمان، ا. (1386-1357) فلور رنگی ایران. جلدهای26-1. انتشارات مؤسسه­ تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور. تهران، 650 صفحه.

کاشی‏پزها، ا.ح، عصری، ی. و مرادی، ح،ر. (1383) معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه باغ شاد. مجله پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی، 63: 95-103.

مبین، ص. (1359) رستنی‌های ایران، جلد4-1. انتشارات دانشگاه تهران. تهران، 919 صفحه.

مظفریان، و. (1392) فرهنگ نام‌های گیاهان ایران. چاپ فرهنگ معاصر. تهران. 671 صفحه.

معصومی، ع. (1384-1365) گون‏های ایران. جلد3-1. مؤسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع. تهران، 1179 صفحه.

یوسفی، م. (1388) فلور ایران. انتشارات دانشگاه پیام نور. 227 صفحه.

Assadi, M. (1987) Plants of Arasbaran Protected Area, NW. Iran (Part I). Iranian Journal of Botany. 3(2):129–175.

Assadi, M. (1988) Plants of Arasbaran Protected Area, NW Iran (part II). Iranian Journal of Botany. 4(1):1–59.

Davis, P. H. (1965- 1988) Flora of Turkey. Vol. 1-10 Edinburgh University press Edinburgh, 495 p.

Hamzehee, B., Safavi, S.R., Asri, Y. and  Jallili, A. (2010) Floristic analysis and preliminary vegetation description of Arasbaran. Biosphere Reserve, NW. Iran. Rostaniha. 11(1):1-16.

Jalili, A. and Jamzad, Z. (1999) Red data book of Iran. A preliminary survey of endemic, rare & endangered plant species in Iran.  Research institute of Forests and Rangeland. Tehran. Iran, 748 p.

Parsa, A. (1978) Flora of Iran. Vol. 1-5.Sponsord by the Ministry of science and Higher Education of Iran.7000 p.

Raunkiaer, C. (1934) The Life forms of plants and statistical plant geography.Oxford, Clarendon Press, 621p.

Rechinger, K.H. (1963-1998) Flora Iranica.vol. 1-173. Akademische Drucku. Verlagsanstalt, Graz. Asteria. 10065 p.

Takhtajan, A. (1986) Floristic regions of the world. Berkeley, University of California Press. Ltd. USA, 552 p.

Townsend, C.D. and Guest, E. (1980-1985) Flora of Iraq. Vol. 1-8. Baghdad, ministry of Agriculture Iraq. 440 p.

Zohary, M. (1973) Geobotanical foundations of the Middle East. 2 vols. Amsterdam, Fischer Verlag, Stuttgart, 739 p