اثر مقادیر مصرف و تقسیط کود نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد، انتقال مجدد ماده خشک و میزان فتوسنتز جاری در گندم رقم چمران
محورهای موضوعی : زراعتمرتضی خانجانی 1 , عبدالله بحرانی 2
1 - - گروه کشاورزی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران.
2 - - گروه کشاورزی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران.
کلید واژه: ماده خشک, رسیدگی دانه, کارایی فتوسنتز, گرده افشانی,
چکیده مقاله :
این آزمایش در سال زراعی94-1393 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در منطقه رامهرمز اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل دو عامل که فاکتور اول مقادیر مختلف کود نیتروژن خالص (صفر،50، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار) از منبع اوره و فاکتور دوم مربوط به تقسیط کود نیتروژن شامل : T1 = (50% کاشت + 50% ساقه رفتن)، T2 = (33% کاشت + 33% ساقه رفتن + 33% قبل از ظهور سنبله)، T3 = (25% کاشت + 50% ساقه رفتن + 25% قبل از ظهور سنبله) و T4 = (25% کاشت + 25% ساقه رفتن + 25% قبل از ظهور سنبله + 25% در مرحله شیری) بود. نتایج نشان داد که تفاوت بین سطوح مقادیر مختلف کود نیتروژن از نظر ارتفاع ساقه، تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و میزان و کارایی فتوسنتز جاری در سطح یک درصد و میزان انتقال مجدد ماده خشک در سطح احتمال پنج درصد معنی‌دار بود. اثر تقسیط کود نیتروژن بر ارتفاع ساقه، تعداد سنبله در متر مربع، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و میزان فتوسنتز جاری در سطح یک درصد و بر کارایی فتوسنتز جاری در سطح احتمال پنج درصد معنی‌دار شد. همچنین بر همکنش مقدار و تقسیط کود نیتروژن بر عملکرد بیولوژیک، میزان و کارایی انتقال مجدد ماده خشک و میزان و کارایی فتوسنتز جاری در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار شد. بیشترین عملکرد دانه در تیمار 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص با 5/5141 کیلوگرم در هکتار و در تقسیط کود در سطح T3 با 4/4592 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. بیشترین میزان و کارایی فتوسنتز جاری در تیمار 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص و T3 مشاهده شد. به طور کلی با توجه به نتایج این تحقیق، مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن خالص و تقسیط کود 25% کاشت + 50% ساقه رفتن + 25% قبل از ظهور سنبله نسبت به سایر تیمارها باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد شده و در منطقه مورد مطالعه نیز قابل توصیه می‌باشد.
This experiment was conducted as factorial based on completely randomized blocks design with 3 replications during 2014-2015 in Ramhormoz, Khozestan province. The experiment consisted of two factors: nitrogen fertilizer rates: (zero, 50, 100 and 200 kg per hectare) and split nitrogen application included: T1 = (50% at planting + 50% at stem elongation), T2 = (33% at planting + 33% at stem elongation + 33% before ear emergence), T3 = (25% at planting + 50% + 25%at stem elongation before ear emergence) and T4 = (25% at planting + 25% + 25% at stem elongation before ear emergence + 25% in the milky stage. The results showed that difference between the levels of nitrogen fertilizer in plant height, number of spikes per square meter, grain number per spike, 1000-seed weight, grain yield, biological yield, harvest index and the amount and efficiency of current photosynthesis at 1% level of probability and remobilization rate of dry matter at 5% level of probability. Effect of split application of nitrogen on plant height, number of spikes per square meter, grain yield, biological yield and current photosynthesis at 1% level of probability and the efficiency photosynthesis current at 5% level of probability was significant. The interaction of the amount and nitrogen fertilizer splitting on biological yield and efficiency of dry matter remobilization and efficiency of current photosynthesis at 1% level of probability was significant. The highest grain yield was in N2 (100 kg ha nitrogen) with 5.5141 kg/ha and fertilizer splitting in T3 (25% at planting + 50% + 25% at stem elongation before ear emergence) 4.4592 kg/ha, respectively. The greatest amount and efficiency of current photosynthesis were observed in N2 (100 kg/ha nitrogen) and T3 (25% planting + 50% + 25% stem elongation before Ear emergence). In general, consuming 100 kg/ha of nitrogen fertilizer with T3 splitting (25% planting + 50% stem elongation + 25% before Ear emergence) increase yield and yield components compared to other treatments and it can be recommended in the region of study.
1- بحرانی، ع.، و طهماسبی سروستانی، ز. 1384. اثر میزان و زمان مصرف نیتروژن بر کمی و کیفی، کارایی انتقال مجدد ماده خشک و نیتروژن در دو رقم گندم زمستانه. مجله علمی پزوهشی علوم کشاورزی ایران. 36 (5): 1271-1263.
2-بحرانی، ع.، و طهماسبی سروستانی، ز. 1385. اثر میزان و زمان مصرف نیتروژن بر عملکرد، اجزاء عملکرد و کارایی انتقال مجدد ماده خشک در دو رقم گندم زمستانه. مجله علمی- پژوهشی علوم کشاورزی. .12(2): 376-369.
3-بحرانی، ع.، و طعماسبی سروستانی، ز. 1386. اثر میزان و زمان مصرف کود نیتروژن بر تجمع و کارایی انتقال مجدد نیتروژن در برگ پرچم ارقام گندم. مجله علمی پژوهشی علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان. 11 (40): 154-147.
4-بحرانی، ع.، حامدی، س. و تدین، م. س. 1392. تأثیر نیتروژن و خشکی بر عملکرد دانه و انتقال مجدد ماده خشک در گندم و جو. فصلنامه اکوفیزیولوژی گیاهی. 5 (13): 14-1.
5-بنی سعیدی، ع. 1391. تاثیر نیتروژن بر عملکرد اجزای عملکرد دانه و کارایی مصرف نیتروژن ارقام آفتابگردان در شرایط محیطی خوزستان. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی- دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز- 4 (15): 86-71.
6-پاک نژاد، ف. ۱۳۷۴. بررسی تاثیر کودهای میکرو و سطوح کود ازته بر رشد و عملکرد کمی و کیفی گندم فلات. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول.
7-پور پاشا، م.، رشدی، م.، رضایی، م.، و مشعشعی، ک. 1390. تاثیر مقادیر مختلف کود نیتروژن و پلیمر سوپر جاذب بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم (رقم زرین). مجله پژوهش در علوم زراعی. 3 (12): 97-85.
8-خلدبرین، ب. و اسلام زاده، ط. 1380. تغذیه معدنی گیاهان عالی (ترجمه)، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه شیراز. 5 ص.
9-سادات حسینی، ر.، گالشی، س.، سلطانی، ا.، و کلاته، م. 1390. اثر کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام قدیم و جدید گندم. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی. 4 (1): 199-187.
10-سهرابی، س. فاتح، ا.، آینه بند، ا. و راهنما، ا. 1393. برآورد شاخص کارایی نیتروژن و تغییرات عناصر غذایی در گندم تحت تاثیر مدیریت بقایا و منابع مختلف کود نیتروژن. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. 24 (3): 33-17.
11-سیادت، ع.، نورمحمدی، ق. و کاشانی، ع. 1376. زراعت غلات (جلد اول)، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه شهید چمران 466 ص.
12-شهسواری، ن. و صفاری، م. 1384.اثر مقدار نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم گندم در کرمان. مجله پژوهش و سازندگی. 66: 87-82.
13-علوی فاضل، م.، 1394. ارزیابی میزان انتقال مجدد به دانه ژنوتیپ‌های گندم نان و دوروم در واکنش به مقادیر نیتروژن. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی- دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. 7 (28): 18-5.
14-کنعانی الوار، ع.، راعی، ی.، زهتاب سلماسی، س.، و نصرااله زاده، ص. 1392. بررسی اثر کودهای زیستی و نیتروژنی بر عملکرد و برخی از صفات مورفولوژیکی دو رقم جو بهاره در شرایط دیم. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. 23 (1): 29-20.
15-مجدم، م. 1388. بررسی اثر مدیریت نیتروژن و زمان برداشت علوفه برعملکرد علوفه، دانه و میزان انتقال مجدد جو رقم جنوب. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. 1 (4): 97-85.
16-ملکوتی، م. و همایی، م. 1383. حاصلخیزی خاک‌های مناطق خشک و نیمه خشک، مشکلات و راه حل‌ها، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس تهران. 195 ص.
17-نادری، ا. 1379. ارزیابی تنوع ژنتیکی و مدلسازی پتانسیل انتقال مجدد آسمیلات‌ها و نیتروژن به دانه در ژنوتیپ‌های گندم در شرایط تنش خشکی، رساله دکترای تخصصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات خوزستان. 220 صفحه
18-ولدآبادی، ع. 1372. کودهای شیمیایی و اصول کاربرد آنها، مجله زیتون. 113: 32-27.
19-Aktinoye, H.A., E O., Lucas and J.G. Kling 1997. Effects of density of planting and time of nitrogen application on maize varieties in different ecological zones of West Africa. Communications in Soil Science and Plant Analysis 28: 1163 – 1175.
20-Alcozen, F., Honz, M., and Haby, A. 1993. Nitrogen fertilization timing effect on wheat production, nitrogen uptake efficiency and residual soil nitrogen. Agronomy Journal. 85: 1198-1203.
21-Awan T H, Ali RI, Manzoor Z, Ahmad M and Akhtar M, 2011. Effect of different nitrogen levels and row spacing on the performance of newly evolved medium grain rice variety, KSK-133. The Journal of Animal & Plant Sciences. 21: 231-234.
22-Barraclough, P. B., Howartha, J. R., Jonesa, J., Lopez-Bellidob, R., Parmara, S., Shepherda C. E. and Hawkesforda, M. J. 2010. Nitrogen efficiency of wheat: Genotypic and environmental variation and prospects for improvement. European Journal of Agronomy. 33: 1-11.
23-Craufurd, A. & P.M. Cartwright .1989. Effects of photoperiod and chlormequat on apical development and growth in spring wheat. Annuals of Botany. 63:512-525.
24-David, C., 2005. Nitrogen management organic Farming: nutrient requirement and fertilization, Gent September 7-13, 1997. Gent University and international Scientific of fertilizers Pp: 647-660.
25-Doyle, A. D. and I. C. R. Holford. 1993. The uptake of nitrogen by wheat, its agronomic efficiency and their relationship to soil and nitrogen fertilizer. Australian Journal of Agricultural Research. 44: 1245-1258.
26-Ercoli, L., L. Lulli, M. Mariotti, A. Masoni and I. Arduini. 2008. Post-anthesis dry matter and nitrogen dynamics in durum wheat as affected by nitrogen supply and soil water availability. European Journal of Agronomy. 28: 138– 147.
27-Eshghi Sanati B, Daneshiyan J, Amiri E and Azarpour E, 2011. Study of organic fertilizer displacement in rice sustainable agriculture. International Journal of Academic Research. 3: 786- 791.
28-Jamaati S, Zabihi RM, Yari A, Khayatnezhad M and Gholami R, 2010. Effect of nitrogen fertilizer levels and plant density on some physiological traits of durum wheat. American-Eurasian Journal of Agriculture and Environmental Science 9: 121-127.
29-Lemaire, G., Onillon, B., Gosse, G., Chartier, M. and Allirand, J. M. 2013. Nitrogen distribution within a Lucerne canopy during re-growth: relation with light distribution. Annuals of Botany. 68: 483-488.
30-Mc Donald, G.K. 2002. Effects of nitrogen fertilizer on the growth grain yield and grain protein concentration of wheat. Australian Journal Agriculture Research. 43: 949–967.
31-Shekoofa, A. and Y. Emam. 2008. Effects of nitrogen fertilization and plant growth regulators (PGRs) on yield of wheat (Triticum aestivum L.) cv. Shiraz. Journal of Agricultural Science Technology. 10: 101-108.
32-Soltani, A., Robertson, M.J., and Manschadi, A.M. 2006. Modeling chickpea growth and development: Nitrogen accumulation and use. Field Crop Research. 99: 24-34.
33-Soltani, A. 2009. Crop Production Ecology. Department of Agronomy. Gorgan University of Agricultural Science and Natural Resources. Course notes.
34-Thomason, W.E., Raum, W.R, Johason, G.V., Philips, B.L. and Westerman, R.L. 2004. Winter Wheat nitrogen use efficiency in grain and forage production system. Agricultural Science. 94:112-118.
35-Van Delden, A. 2001. Yield and growth components of potato and wheat under organic nitrogen management. Agronomy Journal. 93: 1370-1385.