سیرتحول فکری نظامی در ساقی‌نامه

محورهای موضوعی :

رضا حیدری نوری ¹ (عضو هیأت علمی دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد ساوه و دانش‌جوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران)
احمد خاتمی ² (استاد زبان و ادبیات فارسی، عضو هیأت علمی دانش‌گاه شهید بهشتی، ایران)

تاریخ دریافت : 1391/04/21 تاریخ پذیرش : 1391/06/02 تاریخ انتشار : 1391/06/01

کلید واژه: کی‌خسرو, ساقی, می, جام, غم, روشنی, بی‌هوشی, روح, شادی, جم,

چکیده مقاله :

ساقی‌نامه یکی از دل‌انگیزترین انواع شعر فارسی است که برای بیان حقایق و مضامینی متنوع بکار می‌رود. حکیم نظامی ساقی‌نامه‌هایی دارد که بیش‌تر به موضوعاتی پیرامون مسائل عرفانی، اخلاقی و عشقی اختصاص دارد. او در ساقی‌نامه‌های خود، موضوعات را متفاوت مطرح نموده است، و آن ناشی از عوامل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، ... و پختگی علمی و سنّی اوست. گاهی با بیان مفاهیم عارفانه، مخاطب خویش را به آسمان می‌برد، گاهی او را در بوستان عشق رها و گاهی به دنیای پاک و بی‌آلایش زهد و پارسایی، دعوت می‌کند. دو ساقی‌نامة مورد بحث این نوشتار در دو منظومة لیلی و مجنون و شرفنامه نظامی آمده است و نگارنده کوشیده است در این دو منظومه به تحلیل اندیشه و تبیین دیدگاه او در حوزة مسائل مذکور اهتمام کند.

چکیده انگلیسی:

One of the most enchanting genres of Persian poetry is Saghinameh.  It is employed to express a variety of subjects.  Hakim Nezami has a number of Saghinamehs which are more often concerned with mystical, moral and romantic issues.  The purpose of this article is to trace Nezami’s intellectual development in two Saghinamehs, included in two romantic verses of Laily and Majnoon and Sharafnameh.  According to social, political and cultural circumstances he raises various subject matters with a mastery of style which is the outcome of his intellectual sophistication and maturity. Sometimes upon expressing mystical concepts he takes his audience to heavens and at times he takes them to the Eden of love and invites them to the impeccable pure world of piety.      

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم.


2. پیرگنجه، در جست‌وجوی ناکجاآباد، زرین‌کوب، عبدالحسین، چاپ ششم، انتشارات سخن، 1383.


3. تاریخ ادبیات ایران، صفا، ذبیح‌الله، تلخیص سیدمحمد ترابی، جلد اول، چاپ دهم، انتشارات فردوس، 1387.


4. تاریخ ادبیات ایران، صفا، ذبیح‌الله، تلخیص سیدمحمد ترابی، جلد دوم، چاپ بیستم، انتشارات فردوس، 1389.


5. تاریخ ادبیات ایران، صفا، ذبیح‌الله، تلخیص سیدمحمد ترابی، چاپ هفتم، انتشارات فردوس، 1389.


6. تحول شعر فارسی، مؤتمن، زین‌العابدین، کتاب‌فروشی حافظ و مرتضوی، چاپ شرق، 1339.


7. تذکرة می‌خانه، فخرالزمانی قزوینی، ملّا عبدالنبی، مصحح احمد گلچین معانی، چاپ هفتم، انتشارات اقبال، 1390.


8. دیوان حکیم سنایی غزنوی، مقدمه بدیع‌الزمان فروزان‌فر، به‌اهتمام پرویز بابایی، چاپ سوم، انتشارات نگاه، 1388.


9. سبک‌شناسی شعر، شمیسا، سیروس، چاپ سوم، انتشارات فردوس، 1376.


10. سیری در شعر فارسی، زرین‌کوب، عبدالحسین، چاپ چهارم، انتشارات سخن، 1384.


11. فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، سجادی، سیدجعفر، چاپ نهم، انتشارات طهوری، 1389.


12. فرهنگ لغت ـ معین، محمدی.


13. کلیات نظامی گنجوی، تصحیح وحید دستگردی، به‌اهتمام پرویز بابایی، چاپ اول، انتشارات نگاه، 1388.


14. گلشن راز، شبستری، شیخ محمود، مقدمه و تصحیح صمد موحد، چاپ اول، انتشارات طهوری، 1368.


15. گنجینه حکمت در آثار نظامی، ثروت، منصور، با راه‌نمایی سیدحسن سادات ناصری، چاپ دوم، انتشارات امیرکبیر، 1378.

لغت‌نامه ـ دهخدا، علی‌اکبر