ساختار امر قدسی در یسنه
محورهای موضوعی :
شروین وکیلی
1
(مدرس مدعو دانشگاه تهران)
کلید واژه: یسنه‌ها, امر قدسی, وداها, زمان, عناصر مادی, نیروهای روحانی, پنج‌گان, گیتی/ مینو,
چکیده مقاله :
در این نوشتار ساختار رمزگذاری امر مقدس در یسنه‌ها مورد بررسی قرار گرفته و مفاهیم هم‌ریشة آن در منابع ودایی بررسی شده است. آن‌گاه به چگونگی آرایش و سازماندهی گرانی‌گاه‌های معناییِ نشانگرِ امر قدسی اشاره شده و نظامی پنج‌گانی پیشنهاد شده که از سویی با نیروهای تشکیل دهندة روان و روح انسان و از سوی دیگر با عناصر گیتیانة تشکیل دهندة گیتی پیوند برقرار می‌کنند و به این ترتیب گیتی و مینو و عالم اکبر و عالم اصغر را به هم متصل می‌سازند. بر مبنای این پژوهش، دو لایة متفاوت از صورتبندی امر قدسی در یسنه قابل تشخیص است. در یک لایه، پنج نیروی گیتیانه و پنج عامل مینویی مشخص شده‌اند که با پنچ‌گاهِ شبان‌روز و پنج نیروی روانی انسان تناظر دارند. در لایه‌ای دیگر، این پیکربندی بر مبنای رمزگان نجومی و مفهومِ هفت اختر و هفت فلک به هفت نیرو دگردیسی یافته و به این ترتیب کل نظام نشانه‌های منسوب به ایزدان را پیچیده ساخته است. این دستگاه دو لایه‌ای، مفهومی نو از انسان را تعیین می‌کند و سوژه من را بر جایگاهی نو در کائنات می‌نشانند. خلاصة سخن آن که رمزگذاری امر قدسی در یسنه، از نظام سی و سه خدایی کهن هند و ایرانی شروع شده و به دو سیستم موازیِ پنج و هفت نیرویی منتهی شده است، و این همه بستری برای بازتعریف مفهوم من در بافت دینیِ یکتاپرستانه فراهم آورده‌اند.
In this article first the structural code of the sacred affair in Yasna has been investigated and its counterpart concepts of the same root in the vedic sources have been studied. Then the arrangement and organization of these centers of meanings representing the sacred affair is pointed out, and finally a pentavalent system has been suggested which on the one hand is connected to the forces forming the human soul and spirit and on the other hand is related to the elements forming the material world and in this way it welds the material and the spiritual worlds and also the great and small world together.
- اوستا، (1374)ترجمة جلیل دوستخواه، مروارید.
- ریگ ودا، (1372) ترجمة دکتر سید محمدرضا جلالی نائینی، نشر نقره.
- کلنس، ژان، (1385) خصوصیات متفاوت مهریشت، در: دین مهر در جهان باستان (مقالات دومین کنگره مهرشناسی)، ترجمة مرتضی ثاقبفر، توس.
- Chidbhavananda, S. (1997) Siva Sahasranama Stotram (Third ed.). Sri Ramakrishna Tapovanam.
- Lipner, J. (1994) The Hindus, Routledge.
- O'Flaherty, W. (2000) The Rig Veda: An Anthology. New Delhi: Penguin Books.
- Raju, P. T. (1954) "The concept of the spiritual in Indian thought", Philosophy East and West, 4 (3).