بررسی تأثیر روایت‌های اسطوره‌ای بر تاب‌آوریِ شهرها

محورهای موضوعی : تکتونواستراتیگرافی

علی صادقی منش ¹

1 - دانش آموخته دوره پسا دکتری زبان و ادبیات فارسی در زمینه اسطوره شناسی دانشگاه حکیم سبزواری

تاریخ دریافت : 1400/02/05 تاریخ پذیرش : 1401/04/23 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه: روایت, اسطوره‌, تاب‌آوری شهرها,

چکیده مقاله :

روایت‌های اسطوره‌ای برآیند تجارب بشر از رویارویی‌ با چالش‌ها و مسائلی هستند که بر زندگی او تأثیر گذاشته و یکی از این مسائل، تاب‌آوری شهرهاست. شهرهایی که تمدّن‌های کهن را در خود جای‌داده‌اند، بیش از آن که برای تاب‌آوری، متّکی بر سازوکارهای اقتصادی، مدیریّتی یا مهندسی باشند، متّکی بر بینشی اساطیری بودند. پژوهش پیش رو با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی می‌کوشد با بهره‌گیری از نظریات اسطوره‌شناختی میرچا الیاده، کارل گوستاو یونگ و ژیلبر دوران، به تبیین پیوند روایت‌های اسطوره‌ای با به‌سازی و بازسازی شهرها بپردازد. نتیجه و برآیند این پژوهش آن است که روایت‌های اساطیری به سبب ریشه‌دار بودن تصاویر کهن‌الگویی‌شان در ضمیر ناخودآگاه جمعی، هم‌دلی و هم‌راهی افزون‌تری میان بیشینۀ مردم ایجاد می‌کنند؛ از سویی هم‌سانی و هم‌سویی‌هایی میان شهرسازی و روایت‌گری اسطوره‌ها وجود دارد که توجّه به آن می‌تواند موجب تقویّت هویّت یک شهر و درونی‌سازی تمایل‌ به به‌سازی و بازسازی آن گردد. سه روشِ ممتاز کردن فضای قدسی شهر از فضای بیرونی که تمدّن‌های کهن به یاری آن تاب‌آوری شهرهای خود را افزایش می‌دادند، عبارت بود از: الف) ساخت حصار نمادین، ب) آیین‌ها و ج) تطبیق جای‌گاه‌های نمادین‌ ‌اساطیری با شهر؛ هنوز هم می‌توان از این روی‌کردها برای افزایش تاب‌آوری شهرها بهره برد.

چکیده انگلیسی:

Mythological narratives are the outcome of man’s experiences in confrontation with challenges and problems that influenced his life and one such problem is urban resilience.  The cities that embedded ancient civilizations owe their resilience mostly to the mythological insights rather than economic, managerial, or engineering mechanisms.  The present research is an attempt to explain via descriptive analytic method the connection between mythological narratives with the reconstruction and improvement of the cities making use of mythological theories of Mircea Eliade, Carl Jung, and Gilbert Doran.  The results obtained show that mythological narratives invoke more empathy and companionship among majority of people since their archetypal imageries are rooted in the collective unconscious.  Considering the fact that there are correlations between urban planning and narration of myths could reinforce the identity of a city and internalize the desire to improve and reconstruct it.  Three methods employed by the ancient civilizations to differentiate the sacred space in the city from the outside space and thereby augment the resilience of their cities were as follows:  a) constructing a symbolic wall b) performing ceremonial rites c) concordance of symbolic mythological sites with the city all these measures are still effective for better resilience.

منابع و مأخذ:

• اسنودن، روت. (1389). خودآموز یونگ (آموزش مبانی روان‌شناسی تحلیلی و آشنایی با نظریه‌های او)، ترجمۀ نورالدین رحمانیان، چ3، تهران: آشیان.
  
• الیاده، میرچا. (1391). تصاویر و نمادها، ترجمۀ محمّدکاظم مهاجری، چ 1، تهران: کتاب پارسه.
  
• الیاده، میرچا. (1394 الف). رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری، چ 5، تهران: سروش.
  
• الیاده، میرچا. (1394 ب). نمادپردازی، امر قدسی و هنر، ترجمۀ محمّدکاظم مهاجری، چ1، تهران: کتاب پارسه.
  
• الیاده، میرچا. (1392). چشم‌اندازهای اسطوره، ترجمۀ جلال ستاری، چ 3، تهران: توس.
  
• الیاده، میرچا. (1395). آیین‌ها و نمادهای تشرف، ترجمۀ محمّدکاظم مهاجری. چ 1. تهران: کتاب پارسه.
  
• پِیج، مکس. (1398). «فرجام شهر»، کتاب مجموعه مقالات شهر از نو: شهرها با کدام روایت از پس فاجعه برمی‌آیند، گردآوری لارنس ویل و توماس کامپانلا، ترجمۀ نوید پورمحمّدرضا. چ4. تهران: اطراف.
  
• جعفری دهقی، محمود. (1390). «آرمان‌شهر حکیم طوس در شاهنامه»، پژوهش‌های ایران‌شناسی، دورۀ 1، ش1، صص 12-1.
  
• حسین‌زادۀ دلیر، کریم و محمّدیان، مهرداد و سرداری، رؤیا. (1398). «مروری بر مفهوم تاب‌آوری شهری»، فصلنامۀ مطالعات طراحی شهری و پژوهش‌های شهری، س2، ش3 (پیاپی6)، صص78-69.
  
• دوران، ژیلبر. (1398). تخیّل نمادین، ترجمۀ روح‌الله نعمت‌اللّهی، چ1، تهران: حکمت کلمه.
  
• رُزاریو، کِوین. (1398). «پیشرفت: روایت فاجعه و هنر خوش‌بینی»، کتاب مجموعه مقالات شهر از نو: شهرها با کدام روایت از پس فاجعه برمی‌آیند، گردآوری لارنس ویل و توماس کامپانلا، ترجمۀ نوید پورمحمّدرضا، چ 4، تهران: اطراف.
  
• زارع‌زاده، فهیمه و رهبرنیا، زهرا. (1388). «تعاملات مشترک میان آفرینندگان و مخاطبان نخل ماتم»، مطالعات هنر اسلامی، ش11، صص49-43.
  
• شمشادی، رضوان و حسینی دستجردی، سیدمجید. (1396). «نقش و تأثیر باورها و نمادهای آیینی در شکل‌گیری زیگورات چغازنبیل». پژوهش در هنر و علوم انسانی، س2، ش6، صص116-103.
  
• صادقی‌منش، علی و علوی‌مقدم، مهیار. (1399). «تحلیل اسطوره‌شناختی تطبیقی نماد غار و بررسی نمودهای آن در شعر منوچهر آتشی با تکیه بر دیدگاه‌های میرچا الیاده»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س16. ش60، صص 172-141.
  
• صفاری، ریحانه. (1392). «بررسی و شناخت الگوهای ایران‌شهر آرمانی در ادبیات اسطوره». همایش ملّی معماری و شهرسازی انسان‌گرا، دانش‌گاه آزاد اسلامی واحد قزوین، دورۀ 1، صص 19-1.
  
• عباسپور اسفدن، حسنعلی و رنجبر، احمد. (1393). «جلوه‌های آرمان‌شهر و شهریار آرمانی فردوسی با جستاری در داستان سیاوش»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س10، ش35، صص212-179.
  
• عباسی، علی. (1390). ساختارهای نظام تخیّل از منظر ژیلبر دوران، چ 1، تهران: علمی و فرهنگی.
  
• کاظمی، داوود و عندلیب، علیرضا. (1396). «توسعۀ ابزار سنجش تاب‌آوری سازمانی شهر در برابر بحران»، معماری و شهرسازی ایران، دورۀ هشتم، ش13، صص89-77.
  
• کریمان، حسین. (1375). پژوهشی در شاهنامه، به کوشش علی میرانصاری، چ1، تهران: سازمان اسناد ملّی ایران.
  
• مبارکی، امید و لاله‌پور، منیژه و افضلی گروه، زهرا. (1396). «ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری شهر کرمان»، جغرافیا و توسعه، س4، ش47، صص 104-89.
  
• موحد، سپیده و طبیبیان، منوچهر. (1398). «چارچوبی برای تدوین الگوی تاب‌آوری بوم شناسانه شهر»، مطالعات شهری، س9، ش 33، صص126-109.
  
• نامورمطلق، بهمن. (1392). درآمدی بر اسطوره‌شناسی نظریه‌ها و کاربردها، چ1، تهران: سخن.
  
• ویل، لارنس و کامپانلا، توماس. (1398). شهر از نو: شهرها با کدام روایت از پس فاجعه برمی‌آیند، ترجمۀ نوید پورمحمّدرضا، چ4، تهران: اطراف.
  
• «یادگار جاماسپ». (1344). زند وهومن یسن و کارنامۀ اردشیر پاپکان، گردآوری و ترجمۀ صادق هدایت، چ 4، تهران: پرستو.
  
• یسنا. (1394). گردآوری و ترجمۀ ابراهیم پورداود، چ1، تهران: اساطیر.
  
• یونگ، کارل‌گوستاو. (1390). چهار صورت مثالی (مادر، ولادت مجدد، روح، چهرۀ مکّار)، ترجمۀ پروین فرامرزی، چ3، مشهد: به‌نشر.
  
• Durand, Gilbert. (1996). Les structures anthropologiques de l'imaginaire, Introduction à l’archétypologie générale, 11^th edition, Paris: Dunod.
  
• Vale, Lawrence, Campanella, Thomas. (2005). The Resilient City – How Modern Cities Recover from Disaster. 1^st edition, Oxford: Oxford University Press.
  

• Snowden, Ruth. (2010/1389 SH). Teach yourself Jung. Trans. Nūr-Al-Din Rahmāniān. 3^rd   Tehrān:  Āšiyān. [In Persian]
• Eliade, Mircea. (2012/1391SH). Images and Symbols. Trans. Mohammad Kāzeme Mohājerī. 1^st  Tehrān:  Pārseh. [In Persian]
• Eliade, Mircea. (2013/1392SH). Prospects of Myth. Trans. Jalāle Sattārī.  3^ed   Tehrān: Tūs. [In Persian]
• Eliade, Mircea. (2015/1394SH). Rituals and Symbols of Initiation. Mohammad Kāzeme Mohājerī. 1^st ed. Tehrān: Pārseh. [In Persian]
• Eliade, Mircea. (2015/1394SH). Treaties on History of Religion. Trans. Jalāe Sattārī. 5^th  Tehrān:  Sorūš. [In Persian]
• Eliade, Mircea. (2016/1395SH) Rituals and Symbol of Tashrrof. Trans. Mohammad Kāzeme Mohājerī. 1^st Tehrān: Pārseh. [In Persian]
• Page, Max. (2019/1398sh). The City’s End. The Resilient City – How Modern Cities Recover from Disaster. Compiled by Lawrence Vale & Thomas Campanella. Trans. Navid Pūr-Mohammad-Rezā. 4^th  Tehrān:  Atrāf. [In Persian]
• Jafari Dehaghi, Mahmoud. (2011/1390sh)"Utopia drawn by Toos Sage in Shahnameh", Iranian Studies, Volume 1, Issue 1:Pp. 1-12. [In Persian]
• Hoseinzadeh Dalir, Karim; Mohammadian, Mehrdad; Sardari, Roya. (2020/1398sh)."Review of the concept of urban resilience".journal of urban design studies and urban research, No.6: Pp.69-78. [In Persian]
• Durand, Gilbert. (2019/1398 SH). Symbolic Imagination. Trans. R ūh-Allah Ne,mat-Allahi. 1^st Tehrān: Hekmat Kalameh Press. [In Persian]
• Rozario, Kevin. (2019/1398sh). Making Progress: Disaster Narratives and the Art of Optimism. The Resilient City – How Modern Cities Recover from Disaster.  Compiled by Lawrence Vale & Thomas Campanella.     Navid Pūr-Mohammad-Rezā. 4^th ed.  Tehrān:  Atrāf. [In Persian]
• Zāre,-Zādeh, Fahimeh & Rahbar-Niyā, Zahra. (2009/1388 SH). "Common Interactions Between the Creators and the Audience of the Palm of Mourning", Islamic Art Studies. No.11. 43-49. [In Persian]
• Šemšādi, Rezvan & Hoseyni Dastjerdi, Majid. (2017/1396 SH). "The impact of beliefs and ritualistic Symbols on the Construction of Ziggurat Chogha Zanbil ". Research in Arts and Humanities.    2.   No. 6.   103-116. [In Persian]
• Sādeqi Maneš, Ali & Alavi-Moqaddam, Mehyār. (2020/1399 SH). " The Symbol of the Cave in the Poems of Manouchehr Atashi; A Comparative-Mythological Study Based on the Mircea Eliade's Views ", Journal Of Mythological and Mystical Literature. Year 16.   60.   141-172. [In Persian]
• Safari, Reyhaneh. (2013/1392 SH). "Studying the models of ideal Iranshahr in mythological literature", Humanized Architecture And Urban planning National Conference, Pp. 1-19. [In Persian]
• Abāspour Esfeden, Hasan-Ali; Ranjbar; Amad. (2014/1393sh). "Utopia and Ideal Kings in Shahnameh and the Story of Siavash", Mytho-Mystic Literature, Vol. 10, Issue 35, Pp. 179-212. [In Persian]
• Abāsi, Ali. (2011/1390 SH). Structures of the Imagination System Based on Gilbert Durand’s Views. 1^st Tehran: Elmi Va Farhangi. [In Persian]
• Kāzemi, Dāvūd & Andalib, Ali-Reza. (2017/1396 SH). "Development of tools for measuring the organizational resilience of the city against crisis", Iranian Scientific Association of Architecture and Urbanism. Series 8^th.   13.   77-89. [In Persian]
• Karimān, Hoseyn. (1996/1375 SH). A Study of the Shahnameh. by Ali Mir-Ansāri. 1^st Tehrān: Sāzmāne Asnāde Melli Irān. [In Persian]
• Mobāraki, Omid & Lāleh-Pūr, Manijeh & Afzali Gorūh, Zahrā. (2017/1396 SH). "Evaluating and Analysis of Resiliency Dimension and Parameters of the City of Kerman", The Journal of Geography and Development. Year 4. 47. 89-104. [In Persian]
• Movahed, Sepideh & Tabibiyān, Manūĉehr. (2019/1398 SH). "Proposing a framework to improve the pattern of city’s ecological resilience ". Journal of Urban Studies.  Year 9.  33.   109-126. [In Persian]
• Nāmvar Motlaq, Bahman. (2013/1392 SH). An introduction to mythology. 1^st  Tehrān: Soxan. [In Persian]
• Vale, Lawrence, Campanella, Thomas. (2019/1398sh). The Resilient City – How Modern Cities Recover from Disaster. Trans. Navid Pūr-Mohammad-Rezā. 4^th  Tehrān: Atrāf. [In Persian]
• "Yādegāre Jāmāsp". (1965 /1344 SH). Zande Vahūman Yasn and Kārnāmeye Ardešire Pābakān. Compiled and Trans. Sādeq Hedāyat. 4^th  Tehrān:  Parastū. [In Persian]
• Yasna. (2015/1394 SH). Compiled and Trans. By Ebrāhim Pūr-Dāvūd . 1^st  Tehrān: Asātir. [In Persian]
• Jung, Carl, Gustave. (2011/1390sh). Four Archetypes: Mother, Rebirth, Soul, evil countenance. Trans. Parvīne Farāmarzī.  3^rd   Mašhad:   Beh-našr. [In Persian]
• Durand, Gilbert. (1996). Les structures anthropologiques de l'imaginaire, Introduction à l’archétypologie générale, 11^th edition, Paris: Dunod.
• Vale, Lawrence, Campanella, Thomas. (2005). The Resilient City – How Modern Cities Recover from Disaster. 1^st edition, Oxford: Oxford University Press.