درفش کاویانی، بیرقی عادی یا رایتی ماورائی

محورهای موضوعی : تکتونواستراتیگرافی

سید امیر جهادی حسینی ¹ (دانشیار بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/05/30 تاریخ پذیرش : 1401/04/23 تاریخ انتشار : 1401/07/01

کلید واژه: درفش کاویانی, کاوه, علوم غریبه, اوفاق,

چکیده مقاله :

چکیدهدرفش از جمله ادوات نظامی مهم با کارکردی نمادین است که از دیرباز تا کنون در نبردهای صورت گرفته نقشی برانگیزاننده و روحیه بخش ایفا می کرده است. درفش ها در رنگ های خاص هر یک بیان کنندۀ خصلتی و نمایانگر ویژگی هایی از یک سرزمین و قومیت به حساب می آمده اند. گاه نیز درفش ها از ویژگی خاصی برخوردار نبوده، بلکه حامل و برافرازندۀ آنهاست که بدان هویت می بخشد و کارکرد نیرومندانه ای را سبب می گردد. به هر روی درفش چه به خودی خود و چه به پایمردی و نیروی بشری یا فوق بشری، کارکردی بسیار مهم در میان ملل قدیم داشته است. عناصری مانند رنگ درفش، تصاویر نقش بسته بر آن، جنس بیرق و نیز دیدۀ تفأل گونه به درفش به نوعی در ماورائی جلوه دادن درفش ها، به ویژه درفش کاویان نقش آفرین بوده اند. مهم ترین نکتۀ حائز بیان که تا کنون مورد توجه قرار نگرفته و اصلی ترین ویژگی ماورائی درفش کاویان است، دخیل بودن عناصری از علوم غریبه و نقوش عددی و طلسمات (اوفاق) است که در برخی منابع کهن از جمله الواح الذهب بونی، مقدمۀ ابن خلدون و حرزالأمان کاشفی بدان اشاره شده است و بدین سان نیرویی ماورائی با بیرقی عادی گره خورده است و مسبب پیروزی بر ضحاک اهریمن خو می شود.

چکیده انگلیسی:

AbstractDerafsh is one of the important millitary devices with a symbolic function which  has played important motivating and inspiring role in battles eversince antiquity till the present time.  Derafshes in distinct colours each is expressive of a characteristic  is regarded as a representative of the attributes of a race and features of a land. Sometimes derafshes hold no significance and the holder of the derafsh is the one who gives identity to it  and cause a powerful action.  In any case whether in itself or via the human interference and force or extraordingary force derafsh had had a central importance among the nations in the past.  Factors such as the colour of the derafsh, the image carried on them, its material, and also  viewing it as a means of fortune telling  all play a part in extraordinary impression they incite in particular with the case of the Kavian derafsh.  The main trancendental characteristic of this Kaviani derafsh is the interference of elements from the occultism and numerical motifs and spells which are referred to in certain ancient sources such as Alvah- al Zahab Bouni, Ibn Khaldun’s introduction, and Kashefi’s Herzol Aman and in this way the supernatural force is entertwined with ordinary banner which caused the victory over demonic Zahhak.

منابع و مأخذ:

• ابن خلدون. (1382). مقدمۀ ابن خلدون. 2 جلد. ترجمۀ محمد پروین گنابادی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.


• ابن اثیر جزرى. (1385ق). ‏ الکامل فی‌التاریخ‏. ج1. بیروت: دارالصادر.


• اب‍وری‍حان‌ ب‍ی‍رونی‌، م‍ح‍مد بن‌ اح‍مد. (1389). ‏آثار‌الباقیه. ت‍رج‍مه‌ اک‍بر دان‍اس‍رش‍ت‌. ت‍ه‍ران‌: امیرکبیر.


• بختورتاش، نصرت الله. (1384). تاریخ پرچم ایران: درفش ایران از باستان تا امروز. تهران: انتشارات بهجت.


• ث‍عال‍ب‍ی‌ ن‍ی‍ش‍اب‍وری، ع‍ب‍دال‍م‍ل‍ک‌ب‍ن‌ م‍ح‍م‍دب‍ن‌ اس‍م‍اع‍ی‍ل‌. (1900). غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم: تاریخ ثعالبی. تصحیح زتنبرگ با مقدمه مجتبا مینوی. ترجمۀ محمد فضایلی. پاریس: ایمپریمیر ناسیونال. افست نشر نقره، تهران، 1368.


• حسنلی، کاووس و احمدیان، لیلا. (1387). «بازنمود رنگ‌های سرخ، زرد، سبز و بنفش در شاهنامۀ فردوسی». نشریۀ دانش‌کدۀ ادبیات و علوم انسانی دانش‌گاه شهید باهنر کرمان. شمارۀ 23. پیاپی 20. صص 89-59.


• حیدرپور نجف‌آبادی، ندا. (1399). «علم «اوفاق» در منابع اسلامی و بازتاب آن در متون فارسی». تاریخ و تمدن اسلامی. سال 16، شمارۀ 32. صص 73-43.


• خالقی مطلق، جلال. Khaleghi-Motlagh, jalal. “DERAFŠ-E KĀVĪĀN, the legendary royal standard of the Sasanian kings”. http://www.iranicaonline.org/articles/derafs-e-kavian. .


• الخوارزمی، محمد بن أحمد بن یوسف الکاتب‏. (1428ق). مفاتیح العلوم. محقق و مصحح: عبد الأمیر أعسم‏. بیروت: دار المناهل.‏


• رساله در وفق به زبان عربی. (بی‌تا). محفوظ در کتاب‌خانۀ مجلس شورای اسلامی به شمارۀ 78382. صحافی شده ضمن مجموعه.


• رضایی دشت ارژنه، محمود. (1392). «جای‌گاه درفش کاویانی در شاهنامۀ فردوسی». فصل‌نامۀ متن پژوهی ادبی. شمارۀ 55. بهار 1392. صص20-5.


• رضایی، عبداله. (1390). «تقدیس درفش کاویان در شاهنامه». فصل‌نامۀ تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی. دورۀ 3. شمارۀ 9. صص153-166.


• شهمردان، رشید. (1354). «درفش کاویانی - پرچم شاهنشاهی ایران باستان». مجلۀ بررسی های تاریخی،شماره 56. صص 253-272.


• صدیق بن حسن خان القنوجی بخاری. (1420 ق). ابجدالعلوم. وضع حواشیه و فهارسه احمد شمس الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه.


• صفا، ذبیح الله. (1378). حماسه‌سرایی در ایران. تهران: فردوس.


• علامی، ذوالفقار و شکیبی ممتاز، نسرین. (1393). «نشان‌وارگی درفش‌های شاهان و پهلوانان در شاهنامه». دوفصل‌نامۀ زبان و ادبیات فارسی. سال 22. شمارۀ 77. پاییز و زمستان. صص 186-155.


• غیاث‌الدین بن همام‌الدین خواند میر. (1380). تاریخ حبیب‌السیر. ج 1. مقدمه جلال‌الدین همایی. تهران: خیام.


• فردوسی، ابوالقاسم. (1ج: 1366 / 2:1369ج). شاهنامه. جلد 1و2. تصحیح جلال خالقی مطلق. با مقدمۀ احسان یارشاطر. نیویورک: Bibliotheca Persica.


• ق‍زوی‍ن‍ی، ‌ش‍رف‌ال‍دی‍ن‌ ف‍ض‍ل‌ال‍ل‍ه‌ ح‍س‍ی‍ن‍ی‌. (1383). المعجم فی آثار ملوک‌العجم. ب‍ه‌ک‍وش‍ش‌ اح‍م‍د ف‍ت‍وح‍ی‌ن‍س‍ب‌. ت‍ه‍ران‌: ان‍ج‍م‍ن‌ آث‍ار و م‍ف‍اخ‍ر ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌.


• کاشفی، ملاحسین. (بی‌تا). حرزالأمان من فتن اخرالزمان. نسخۀ خطی محفوظ در کتاب‌خانۀ مجلس شورای اسلامی به شمارۀ 91254. 181 برگ.


• کریستین سن، آرتور امانوئل. (1387). کاوۀ آهن‌گر و درفش کاویانی. ترجمۀ منیژه احدزادگان آهنی. تهران: طهوری.


• کوپر، جین. (1386). ف‍ره‍نگ‌ م‍ص‍ور ن‍م‍ادهای‌ س‍ن‍ت‍ی‌. ت‍رج‍م‍ۀ‌ م‍ل‍ی‍ح‍ه‌ ک‍رب‍اس‍ی‍ان‌. ت‍ه‍ران‌: فرهنگ نشر نو‏‫.


• مان، اوسکار. (1285). «کاوه و درفش کاویانی». مجلۀ کاوه. شمارۀ 1. صص 3-4.


• محجوب، محمدجعفر. (1386). ادبیات عامیانۀ ایران. جلد اول و دوم. به کوشش دکتر حسن ذوالفقاری. تهران: نشر چشمه.


• محمدبن جریر طبری. (1375). ترجمۀ تاریخ طبری. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. ج 1و2. تهران: اساطیر.


• محمدی، علیرضا. «برداشتها از رنگِ درفش کاویانی و پرچم سه رنگ ایران». https://www.cgie.org.ir/popup/fa/system/contentprint/50390


• مسعودی، علی بن حسین. (1390). مروج‌الذهب و معادن‌الجواهر. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. 2 جلد. تهران:انتشارات علمی و فرهنگی.


• مقدسی، مطهربن طاهر. (1374). آفرینش و تاریخ. مقدمه، ترجمه و تعلیقات از دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی. جلد 1 تا 3. تهران: آگه.


• واحددوست، مهوش. (1379). ن‍ه‍ادی‍نه‌ه‍ای‌ اس‍اطی‍ری‌ در ش‍اه‍ن‍ام‍ۀ‌ ف‍ردوس‍ی‌. ت‍ه‍ران‌: س‍روش‌.

References

• ‍‍‍‍‍‍Abureyhan-e-Birooni. (2011). Asar al Baqiehe. Trans. Akbar Danaseresht. Tehran:  Amir Kabir.


• Alami, Zulfiqar and Shakibi Mumtaz, Nasrin. (2014). "The emblems of the flags of kings and heroes in Shahnameh". Bi-Quarterly Persian Language and Literature. Year 22. 77.   Autumn and Winter. p. 186-155.


• Bakhtortash, Nusratullah. (2006). History of the Iranian flag: The flag of Iran from ancient times to the present day. Tehran: Behjat Publications.


• Christine Sen, Arthur Emmanuel. (2008). Kavian Ahangar and Darfash Kaviani. Trans. Manijeh Ahadzadegan Ahani. Tehran: 


• Cooper, Jane. (2007). An illustrated Encyclopaedia of Traditional Symbols Malihe Karbasian. Tehran:  Farhange Nashre No.


• Ferdowsi, Abolghasem. (Vol 1:1987 &Vol 2: 1990). Vols. 1-2 Ed. Jalal Khaleghi-Motlagh. Introduced by Ehsan Yarshater. New York:  Bibliotheca Persica.


• Haidarpour Najafabadi, Neda. (2021). "The science of horizon "in Islamic sources and its reflection on the Persian texts". Islamic history and civilization. Year 16 32.  p. 73-43.


• Hasanli, Kavous and Ahmadian, Leila. (2009). "Representation of red, yellow, green and purple colors in Ferdowsi's Shahnameh". Journal of the Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University of Kerman. 23.  Consecutive 20.   p.   89-59.


• Ibn Khaldun. (2004). Moqaddameh. 2 vols. Trans. Mohammad Parvin Gonabadi. Tehran:  Elmi va Farhangi publications.


• Kashfi, Mullah Hussein. (No date). Herz o laman men Fetan Akheralzaman. Manuscript kept at ketabkhaneh Majles shoraye Islami 91254.   181 pages.


• Khaleghi-Motlagh, Jalal. "DERAFŠ-E KĀVĪĀN, the legendary royal standard of the Sasanian kings". http://www.iranicaonline.org/articles/derafs-e-kavian.


• Ibn Athir, (1385 Hj) Alkamel Fi tarikh vol. 1 Beirut: Darossader


• Mahjoub, Mohammad Jafar. (2007). Iranian Folk Literature. Vols. 1-2   By   Hassan Zolfaghari. Tehran:   Cheshmeh.


• Masoudi, Ali Ibn Hussein. (2012). Moravej alzahab va Maaden aljavaher. Trans. Abolghasem Payende. 2 vols. Tehran:  Elmi va Farhangi.


• Moghaddasi, Motahar Ibn Tahir. (1995). Albad-e- valtarikh. (Creation and history). Introduction, translation and comments by Dr. Mohammad Reza Shafiei Kadkani. Vols. 1 - 3. Tehran:


• Mohammadi, Alireza. "Impressions of the colors of Kaviani flag and the tricolor flag of Iran". https://www.cgie.org.ir/popup/fa/system/contentprint/50390


• Qazwiyni, Sharafaddin fazlolah hoseyni. (2004). Almojam fi Asare Molok-e-ajam.   Ahmad Fotohinasab. Tehran:  Anjoman asar va mafakhere farhangi.


• Rezaei Dasht Arjaneh, Mahmoud. (2013). "The place of Kaviani flag in Ferdowsi’s Shahnameh". Journal of literary text research. 55    Spring   1392   p. 20-5.


• Salabi, Abdullah al-Malik Ibn Muhammad Ismaiel. (1900). Ghorar Akhbar Moluk Al-Fars and Sirham: Tarikh al-Salabi. Zentenberg correction with introduction by Mojtaba Minavi. Trans. Mohammad Fazaili. Paris: Imperial National. Tehran: Noghreh Offest.  


• Siddiq Ibn Hassan Khan Al-Qanuji Bukhari. (1420 AH). Abjad al Ouloom. Status and margins of Ahmad Shamsuddin. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya.


• Vaheddost, Mahvash. (2000). Mythological institutions in Ferdowsi's Shahnameh. Tehran: Soroush.


• Alkharazmi, Mohammad Ibn Ahmad Ibn Yousof al Kateb (1428 Hj) Mafatih al Olum     Abdol Amir Aasam   Beirut:  Darolmenahel.


• Resaleh in Feqeh in Arabic (Bita) kept at Library of Majles Shoraye Islami, No. 78382.


• Rezaei, Abdollah (2011)   Veneration of Kaviani Derafsh in Shahnameh   Quarterly Journal of Allegorical Studies   3^rd series     9    P.   153-166.


• Safa, Zabihollah  (1999) Epic Composition in Iran   Tehran:  


• Qiaseddin ben Homameddin Khand Mir (2001) Tarikhe Habibosayre   Introduction by Jalal Homaei     1   Tehran:  Khayam.


• Mann, Oscar (1906) Kaveh and Kaviani Derafsh   Kaveh Magazine     1   p. 3-4


• Tabari, Mohammad Ibn Jarir (1996) Translation of Tarikh Tabari     Abolghasem Payandeh   Vol.  1-2   Tehran:  Asatir.


•  Shahmardan, Rashid (1975) Kaviani Derafsh Royal flag of Ancient Iran Journal of historical Studies No. 56 P. 253-272.