بررسی تطبیقی علی‌نامه و افتخارنامه از نظر زمان روایی

محورهای موضوعی : حماسه

سهراب عبدالله زاده عیش آباد ¹ , بهمن Bahman ² , فاطمه مدرسی ³

1 - مدرس دانشگاه ارومیه
2 - دانشگاه ارومیه
3 - ادبیات فارسی

تاریخ دریافت : 1397/04/24 تاریخ پذیرش : 1399/07/27 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه: زمان, علی‌نامه, سرعت, بسامد, تداوم, افتخارنامه,

چکیده مقاله :

چکیده در بررسی حماسه‌ها، به‌ویژه حماسه‌های دینی که قهرمانان آن‌ها، انبیاء و اولیاء و رجال برجستۀ دینی هستند و به منبع وحی و الهام متصلند و از اکثر، اگر نگوییم همه، رخ دادها و فرجام شخصیت‌ها آگاهند و از گذشته‌های دور و نزدیک خبر می‌دهند و آینده را پیش گویی می‌کنند، زمان روایی اهمیتی به سزا دارد. این مقاله براساس دیدگاه‌های نظریه‌پردازانی چون ریمون کنان، جرالد پرین، هایدگرو به‌ویژه ژرار ژنت به بررسی تطبیقی عنصر زمان در دو منظومۀ علی‌نامۀ ربیع، اولین حماسۀ دینی پس از اسلام (شیعه) و افتخارنامۀ صهبا، از آخرین حماسه‌های دینی می‌پردازد و در آن سه مبحث نظم و ترتیب، تداوم و بسامد را مورد تحلیل قرار می‌دهد. بررسی‌هایی که در این جستار به‌ روش توصیفی ـ تحلیلی و روی کرد ادبیات تطبیقی انجام داده‌ایم، به‌خوبی نشان می‌دهد که این دو اثر به دلیل به‌کارگیری پرش‌های زمانی فراوان و بسامد بالای آینده‌نگری نسبت به گذشته‌نگری قابل تحقیق و بررسی هستند. بررسی عنصر تداوم نشان می‌دهد که شتاب در اکثر بخش‌های داستان این دو اثر به‌ویژه در افتخارنامه مثبت است و عنصر بسامد نشان می‌دهد که سرایندۀ علی‌نامه به دلیل به‌کارگیری بسامد مکرر شتاب کندتری نسبت به افتخارنامه دارد که از بسامد بازگو بیش تر بهره گرفته است.

چکیده انگلیسی:

Abstract In examining epic in particular religious epics whose heroes are prophets and prominent religious figures who are connected to the source of inspiration and revelation, if not all, most are aware of the events and destiny of the characters, predict future and speak about the far and near past, narrative time gains most attention.  Based on the perspectives of the following theorists such as Rimmon Kenan, Gerald Prince, Heidegger, and in particular Gerard Genette this article aims to examine the notion of time in the two epic poems Rabi’s Alinameh the first religious epic after Islam and Sahba’s Eftekharnameh, accounted as the last religious epic, and also explore and analyze them in terms of order, duration, and frequency.  Employing descriptive analytic method together with applying comparative literature approach to these works denote that due to  employing multiple time intervals and high frequency of anticipation in relation to looking into past they lend themselves to further examinations.  The study of duration shows that speed in most parts of the stories in two works in particular in Eftekharnameh is a positive one and the study of frequency shows that Alinameh seems to proceed with lower speed in relation with Eftekharnameh since its composer uses the aspect of frequency repetitively while in Eftekharnameh the composer benefited from using the aspect of narrator more. e.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

- اسداللهی، خدابخش و دیگران. (1395). «بررسی تداوم زمان در منظومۀ آرش کمان­گیر»، مجلۀ شعرپژوهی، شمارۀ 2، پیاپی 28.

- افتخار العلما، مصطفا، حملۀ حیدری در مناقب علی (ع) (افتخارنامه)، تهران :کتاب­ فروشی اسلامی.

- ایگلتون، تری. (1380)، پیش درآمدی بر نظریه‌های ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.

- بامشکی، سمیرا. (1393)، روایت‌شناسی داستان‌های مثنوی، تهران: هرمس.

- برتنس، هانس(1391)، مبانی نظریۀ ادبی، ترجمۀ محمدرضا ابولقاسمی، تهران: ماهی.

- برگسون، هنری. (1368)، پژوهش در نهاد زمان و اثبات اختیار، ترجمۀ علی­قلی بیانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.

- بیگ زاده، خلیل. (1395). «بررسی تطبیقی عنصر زمان و زمان‌مندی خطی و یادواره‌ای»، کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی، شمارۀ 23، صص 1- 20.

- پرینس، جرالد. (1395)، شکل و کارکرد روایت، ترجمۀ محمد شهبا، تهران: مینوی خرد.

- جعفریان، رسول. (1386). تاریخ سیاسی اسلام، قم: دلیل ما.

- درودگریان، فرهاد و هم­کاران. (1391). «زمان روایی در رمان احتمالاً گم­ شده‌ام براساس نظریۀ ژنت»، مطالعات داستانی، دانش­گاه پیام نور، شمارۀ 2، صص 5-17.

- دهقـانی، رضـا و حمیدرضـا آیت‌اللهی. (1392). «بـررسی مفهوم نـااصیل در هستی­ شناسی بنیادین هایدگر و ناکامی وی در فراروی از فهم مابعدالطبیعی»، پژوهش‌های هستی شناختی، شمارۀ7، صص1-21.

- ربیع، علی‌نامه (1389)، تصحیح رضا بیات و ابولفضل غلامی، تهران: میراث مکتوب.

- رسولی محلاتی، سید هاشم. (1374)، زندگی‌نامۀ امیرالمومنین (ع)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

- ریمون کنان، شلومیت. (1387). روایت داستانی بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابولفضل حری، تهران: نیلوفر.

- فتحی، علی و حمیدرضا آیت­ اللهی. (1388). «زمان از دیدگاه ملاصدرا و برگسون»، معرفت فلسفی، شمارۀ 7، صص 131-150.

- لوته، یاکوب. (1386). مقدمه‌ای بر روایت در ادبیات و سینما، تـرجمۀ امید نیک­فرجام، تهران: مینوی خرد.

- مدرسی، فاطمه. (1390). فرهنگ توصیفی نقد و نظریه‌های ادبی، تهران: پژوهش­گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

- مرادی، حمید الله. (1382). تازیان‌نامۀ پارسی، تهران: مرکز نشر دانش­گاهی.

- هایدگر، مارتین. (1386). هستی و زمان، ترجمۀ سیاوش جمادی، تهران: ققنوس.

- هایدگر، مارتین. (1383). مفهوم زمان و چند اثر دیگر، ترجمۀ علی عبداللهی، تهران:  مرکز.

-       Chatman, Seymour. (1978). Story and Discoure,Ithaca:cornell university press.