بررسی رابطه ساختاری هوش هیجانی و بهزیستی ذهنی با میانجی‌گری سرمایه اجتماعی

تنگستانی,  علیرضا; یوسفی, فریده

doi:10.71952/jpmm.2025.1194433

کد مقاله : 140310041194433 بازدید : 164 صفحه: 48 - 64

10.71952/jpmm.2025.1194433

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی رابطه ساختاری هوش هیجانی و بهزیستی ذهنی با میانجی‌گری سرمایه اجتماعی

محورهای موضوعی : روش ها و مدل های روانشناختی

علیرضا تنگستانی ¹ , فریده یوسفی ^{2
*}

1 - کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2 - دانشیار، گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

تاریخ دریافت : 1403/10/04 تاریخ پذیرش : 1403/12/05 تاریخ انتشار : 1403/12/14

کلید واژه: بهزیستی ذهنی, هوش هیجانی, سرمایه اجتماعی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین هوش هیجانی و بهزیستی ذهنی با نقش واسطه‌ای سرمایه اجتماعی در بین دانشجویان انجام شده است.

روش: این پژوهش از نوع مدل‌یابی معادلات ساختاری و جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه شیراز در دوره کارشناسی در سال تحصیلی 1403- 1402 بود. تعداد 412 نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند و پرسش‌نامه‌ هوش هیجانی برادبری و گریوز، پرسش‌نامه بهزیستی ذهنی کییز و ماگیار-موئه و پرسش‌نامه سرمایه اجتماعی اونیکس و بولن را تکمیل کردند. تحلیل آماری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS و AMOS نسخه 26 انجام گرفت.

یافته ها: نتایج نشان داد که مدل پژوهش برازش مطلوبی با داده‌ها دارد و متغیرهای هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی در مجموع 64 درصد از واریانس بهزیستی ذهنی را تبیین می‌کنند. هوش هیجانی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر بهزیستی ذهنی تاثیر می‌گذارد و سرمایه اجتماعی این رابطه را میانجی‌گری می‌کند.

نتیجه گیری: هوش هیجانی هم به‌طور مستقیم بر بهزیستی ذهنی افراد تاثیر می‌گذارد و هم به طور غیرمستقیم از راه تقویت سرمایه اجتماعی آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین، با ارتقای هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی در بین دانشجویان، می‌توان به‌طورقابل‌ توجهی بهزیستی ذهنی آن ها را ارتقا داد.

چکیده انگلیسی:

Background and purpose: This study aimed to examine the relationship between emotional intelligence and subjective well-being, with the mediating role of social capital among university students.

Methods: The research design was structural equation modeling, and the statistical population consists of all undergraduate students at Shiraz University in the 2023-2024 academic year. From this population, 412 individuals were selected through a multistage cluster random sampling method. Participants completed the Bradberry and Greaves Emotional Intelligence Test, the Keyes and Magyar-Moe Subjective Well-Being Questionnaire, and the Onyx and Bullen Social Capital Questionnaire. Statistical analysis of the data was conducted using SPSS and AMOS software, version 26.

Findings: Results indicated that the research model has a good fit with the data, and the variables of emotional intelligence and social capital together explain 64% of the variance in subjective well-being. Emotional intelligence has both direct and indirect effects on subjective well-being, with social capital mediating this relationship.

Conclusion: Emotional intelligence not only directly impacts individuals' subjective well-being but also influences it indirectly through the enhancement of social capital. The findings of this study suggest that by improving emotional intelligence and social capital among students, their subjective well-being can be significantly increased.

منابع و مأخذ:

1. Kline RB. Principles and practice of structural equation modeling. Guilford publications; 2023 May 24.
2. Beausaert S, Froehlich DE, Riley P, Gallant A. What about school principals’ well-being? The role of social capital. Educational Management Administration & Leadership. 2023 Mar;51(2):405-21. https://doi.org/10.1177/1741143221991853
3. Xu Q, Zhang C, Cui Y, Hu X, Yu S. Career capital and well-being: the moderating role of career adaptability and identity of normal student. Social Indicators Research. 2023 Sep;169(1):235-53. https://doi.org/10.1007/s11205-023-03157-y
4. Duffy A, Keown-Stoneman C, Goodday S, Horrocks J, Lowe M, King N, Pickett W, McNevin SH, Cunningham S, Rivera D, Bisdounis L. Predictors of mental health and academic outcomes in first-year university students: Identifying prevention and early intervention targets. BJPsych open. 2020 May;6(3):e46. https://doi.org/10.1192/bjo.2020.24
5. Eleftheriades R, Fiala C, Pasic MD. The challenges and mental health issues of academic trainees. F1000Research. 2020;9
6. Ahmed, Syed Khalil, Muhammad Majid Khan, Rao Aamir Khan, and Bahaudin G. Mujtaba. "The relationship between social capital and psychological well-being: The mediating role of internet marketing." (2020) , 1, 40-53. https://doi.org/10.5256/f1000research.23184.r62801
7. Keyes CL, Wissing M, Potgieter JP, Temane M, Kruger A, Van Rooy S. Evaluation of the mental health continuum–short form (MHC–SF) in setswana‐speaking South Africans. Clinical psychology & psychotherapy. 2008 May;15(3):181-92. https://doi.org/10.1002/cpp.572
8.Diener E, Heintzelman SJ, Kushlev K, Tay L, Wirtz D, Lutes LD, Oishi S. Findings all psychologists should know from the new science on subjective well-being. Canadian Psychology/psychologie canadienne. 2017 May;58(2):87
9.Diener E. Subjective well-being. Psychological bulletin. 1984 May;95(3):542.
https://doi.org/10.1037/00332909.95.3.542
10. Bodrogi B, Bereczkei T, Deak A. Be aware, make it clear, and take the Lead: Emotion regulation difficulties and emotional intelligence as moderators of cognitive reappraisal. Current Psychology. 2022 Oct;41(10):6795-807. https://doi.org/10.1007/s12144-020-01182-5
11. Mayer JD, Salovey P, Caruso DR. TARGET ARTICLES:" emotional intelligence: Theory, findings, and Implications". Psychological inquiry. 2004 Jul 1;15(3):197-215. https://doi.org/10.1207/s15327965pli1503_02
12. Gholizadeh Z, Gharibi H. Investigating the relationship between emotional intelligence and social capital among students. Journal of Innovation and Creativity in the Humanities, 2019, 5(4), 53-78.
13. Shuo Z, Xuyang D, Xin Z, Xuebin C, Jie H. The relationship between postgraduates’ emotional intelligence and well-being: the chain mediating effect of social support and psychological resilience. Frontiers in psychology. 2022 Jun 14;13:865025. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.865025
14. Azpiazu L, Fernández-Zabala A, Rodríguez-Fernández A, Ramos-Díaz E. Perceived emotional intelligence and subjective well-being during adolescence: the moderating effect of age and sex. Current Psychology. 2023 Dec;42(35):31048-63. https://doi.org/10.1007/s12144-022-04128-1
15. Llamas-Díaz D, Cabello R, Gómez-Leal R, Gutiérrez-Cobo MJ, Megías-Robles A, Fernández-Berrocal P. Ability emotional intelligence and subjective happiness in adolescents: The role of positive and negative affect. Journal of Intelligence. 2023 Aug 16;11(8):166. https://doi.org/10.3390/jintelligence11080166
16. Antonopoulou H. The value of emotional intelligence: self-awareness, self-regulation, motivation, and empathy as key components. Technium Education and Humanities. 2024 Apr 11;8:78-92. https://doi.org/10.47577/teh.v8i.9719
17. Austin EJ, Saklofske DH, Egan V. Personality, well-being and health correlates of trait emotional intelligence. Personality and Individual differences. 2005 Feb 1;38(3):547-58. https://doi.org/10.1016/j.paid.2004.05.009
18. Hidalgo-Fuentes S, Martínez-Álvarez I, Sospedra-Baeza MJ, Martí-Vilar M, Merino-Soto C, Toledano-Toledano F. Emotional Intelligence and Perceived Social Support: Its Relationship with Subjective Well-Being. InHealthcare 2024 Mar 12 (Vol. 12, No. 6, p. 634). MDPI. https://doi.org/10.3390/healthcare12060634
19. Berraies S, Lajili R, Chtioui R. Social capital, employees' well-being and knowledge sharing: does enterprise social networks use matter? Case of Tunisian knowledge-intensive firms. Journal of Intellectual Capital. 2020 Sep 23;21(6):1153-83. https://doi.org/10.1108/JIC-01-2020-0012
20. Cao X, Zhang H, Li P, Huang X. The influence of mental health on job satisfaction: mediating effect of psychological capital and social capital. Frontiers in Public Health. 2022 Feb 8;10:797274. https://doi:10.3389/fpubh.2022.797274
21. Carmeli A, Yitzhak‐Halevy M, Weisberg J. The relationship between emotional intelligence and psychological wellbeing. Journal of managerial psychology. 2009 Jan 16;24(1):66-78. https://doi.org/10.1108/02683940910922546
22. Augusto-Landa JM, Pulido-Martos M, Lopez-Zafra E. Does perceived emotional intelligence and optimism/pessimism predict psychological well-being?. Journal of Happiness Studies. 2011 Jun;12:463-74. https://doi.org/10.1007/s10902-010-9209-7
23. Liu Y, Wang Z, Lü W. Resilience and affect balance as mediators between trait emotional intelligence and life satisfaction. Personality and Individual differences. 2013 May 1;54(7):850-5. https://doi.org/10.1016/j.paid.2012.12.010
24. Shahni Yilagh, Manijeh, Shojaei, Behrouzi, Naser, Maktabi. The relationship between emotional intelligence and social skills with psychological well-being in female students of Shahid Chamran University. Journal of Psychological Advances. 2011 Jun 22;18(1):73-92.‎
25. Azañedo CM, Sastre S, Artola T, Alvarado JM, Jiménez-Blanco A. Social intelligence and psychological distress: subjective and psychological well-being as mediators. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020 Nov;17(21):7785. https://doi.org/10.3390/ijerph17217785
26. Drigas A, Papoutsi C. The Need for Emotional Intelligence Training Education in Critical and Stressful Situations: The Case of Covid-19. Int. J. Recent Contributions Eng. Sci. IT. 2020 Sep 30;8(3):20-36. https://doi.org/10.3991/ijes.v8i3.17235
27. Wang M, Zou H, Zhang W, Hou K. Emotional intelligence and subjective well-being in Chinese university students: the role of humor styles. Journal of Happiness Studies. 2019 Apr 15;20:1163-78. https://doi.org/10.1007/s10902-018-9982-2
28. Ferragut M, Fierro A. Inteligencia emocional, bienestar personal y rendimiento académico en preadolescentes. Revista latinoamericana de psicología. 2012 Dec;44(3):95-104.
29. Ruiz-Ortega AM, Berrios-Martos MP. Revisión sistemática sobre inteligencia emocional y bienestar en adolescentes: evidencias y retos. Escritos de Psicología-Psychological Writings. 2023;16(1):15-32. https://doi.org/10.24310/espsiescpsi.v16i1.16060
30. Guerra-Bustamante J, León-del-Barco B, Yuste-Tosina R, López-Ramos VM, Mendo-Lázaro S. Emotional intelligence and psychological well-being in adolescents. International journal of environmental research and public health. 2019 May;16(10):1720. https://doi.org/10.3390/ijerph16101720
31. Alegría M, NeMoyer A, Falgàs Bagué I, Wang Y, Alvarez K. Social determinants of mental health: where we are and where we need to go. Current psychiatry reports. 2018 Nov;20:1-3. https://doi.org/10.1007/s11920-018-0969-9
32. Glăveanu V. Happiness, growth, and the life cycle. Eur J Psychol [Internet]. 2011May30 [cited 2024Dec.23];7(2):395-8.. https://doi.org/10.5964/ejop.v7i2.136
33. Avey JB, Reichard RJ, Luthans F, Mhatre KH. Meta‐analysis of the impact of positive psychological capital on employee attitudes, behaviors, and performance. Human resource development quarterly. 2011 Jun;22(2):127-52. https://doi.org/10.1002/hrdq.20070
34. Vilanova EP, Josa RT. Social capital as a managerial phenomenon. Tampere: Tampere University of Technology. 2003.
35. Lin N. Social capital: A theory of social structure and action. Cambridge university press; 2002 May 20.
https://doi.org/10.1017/CBO9780511815447
36. Onyx J, Bullen P. Measuring social capital in five communities. The journal of applied behavioral science. 2000 Mar;36(1):23-42. https://doi.org/10.1177/0021886300361002
37. Jalil A, Yesi Y, Sugiyanto S, Puspitaloka D, Purnomo H. The role of social capital of Riau women farmer groups in building collective action for tropical peatland restoration. Forest and Society. 2021 Jul 13;5(2):341-51. https://doi.org/10.24259/fs.v5i2.12089
38. Putnam RD. Democracies in flux: The evolution of social capital in contemporary society. Oxford University Press; 2002.
39. Tanaka S, Tokimatsu K. Social capital, subjective well-being, and happiness: Evidence from a survey in various European and Asian countries to address the Stiglitz report. Modern Economy. 2020 Feb 3;11(2):322-48. https://doi.org/10.4236/me.2020.112026
40. Abedini Valamdehi, R., and Ravanbakhsh, F. Predicting subjective well-being based on emotional intelligence and life satisfaction among elementary school teachers in Zaveh city. Journal of Teacher Professional Development, 2014, 6(2), 21-35.
41. Ahn YJ. Do informal social ties and local festival participation relate to subjective well-being?. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2021 Jan;18(1):16. https://doi.org/10.3390/ijerph18010016
42. Imbulana Arachchi J, Managi S. The role of social capital in subjective quality of life. Humanities and Social Sciences Communications. 2023 Jan 24;10(1):1-0. https://doi.org/10.1057/s41599-023-01502-7
43. Bartolini S, Piekalkiewicz M, Sarracino F, Slater G. The moderation effect of social capital in the relationship between own income, social comparisons and subjective well-being: Evidence from four international datasets. Plos one. 2023 Dec 7;18(12):e0288455. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0288455
44. Bahadorikhosroshahi J, Hashemi Nosrat Abad T, Babapur Kheyroddin J. The relationship between social capital and psychological well-being among the students of Tabriz University. Social Cognition. 2015 Jan 21;3(2):44-54.
45. Nugroho TW, Hanani N, Toiba H, Sujarwo S. Promoting Subjective Well-Being among Rural and Urban Residents in Indonesia: Does Social Capital Matter?. Sustainability. 2022 Feb 18;14(4):2375. https://doi.org/10.3390/su14042375
46. Bavarsad B, Rahimi F. A study on the relationship of social capital and citizenship behavior with emotional intelligence. Entrepreneurship and Innovation Management Journal. 2016 Feb;4(1):1-4.
47. Xiao N. Influence of emotional intelligence of employees on their innovative behaviour and the mediating effect of internal social capital. Revista Argentina de Clínica Psicológica. 2020;29(2):1. https://DOI:10.24205/03276716.2020.201
48. Brooks K, Nafukho FM. Human resource development, social capital, emotional intelligence: any link to productivity?. Journal of European industrial training. 2006 Feb 1;30(2):117-28. https://doi.org/10.1108/03090590610651258
49. Choudhury J. Emotional Intelligence, Socio-Emotional Competence and Human Capital. Ra Journal of Applied Research. 2021 Apr 29;7(4):2932-8. https://doi.org/10.47191/rajar/v7i4.08
50. Gharibi H, Gholizadeh Z. The role of emotional intelligence components in predicting social capital in students of Azad University, Region 11. Quarterly of New Thoughts in Educational Sciences, 2011, 7(1), 54-30.
51. Alipour A, Fayyazi M. Emotional intelligence as an antecedent of relational social capital. 2019.
52. Noori S, Noori AL. The impact of the strategic of emotional intelligence and transformational leadership in enhancing organizational social capital: an analytical study of a sample of administrative leaders at the Ministry of Planning Center. Al Kut Journal of Economics and Administrative Sciences. 2023 Dec 6;15(49):489-520. https://doi.org/10.29124/kjeas.1549.22
53. Carminati L. Emotions, emotion management and emotional intelligence in the workplace: Healthcare professionals' experience in emotionally-charged situations. Frontiers in sociology. 2021 Apr 6;6:640384. https://doi.org/10.3389/fsoc.2021.640384
54. Bozionelos G, Bozionelos N. Trait emotional intelligence and social capital: The emotionally unintelligent may occasionally be better off. Personality and Individual Differences. 2018 Nov 1;134:348-51. https://doi.org/10.1016/j.paid.2018.06.037
55. Grinhauz AS. El análisis de las virtudes y fortalezas en niños: una breve revisión teórica. Psicodebate. Psicología, Cultura y Sociedad. 2012(12):39-62.
56. Sinclair VM, Feher A, Wilson CA, Topa G, Saklofske DH. Investigando las fortalezas personales para crear vidas y ambientes positivos: una perspectiva internacional. Acción Psicológica. 2018 Dec;15(2):1-4. https://dx.doi.org/10.5944/ap.15.2.24319
57. Barry MM. Addressing the determinants of positive mental health: concepts, evidence and practice. International Journal of Mental Health Promotion. 2009 Aug 1;11(3):4-17. https://doi.org/10.1080/14623730.2009.9721788
58. du Plooy DR, Lyons A, Kashima ES. Social capital and the well-being of migrants to Australia: Exploring the role of generalised trust and social network resources. International Journal of Intercultural Relations. 2020 Nov 1;79:1-2. https://doi.org/10.1016/j.ijintrel.2020.07.001
59. Ebadivand. The relationship between social capital and emotional intelligence with the mediating role of creative education (Case study: elementary school teachers in Miandoab city). Master's thesis, Faculty of Humanities, Payam Noor University, Miandoab Center. (2020).
60. Keyes CL, Magyar-Moe JL. The measurement and utility of adult subjective well-being.(2003). https://doi.org/10.1037/10612-026
61. Nasiri-Kenari, F., and Alivandi-Vafa, M. Predicting pregnancy anxiety based on subjective well-being and happiness in pregnant women in Tabriz. Health Image Journal, 2017, 8(1), 34-43
62. Golestani Bakht, Z. Presenting a model of subjective well-being and happiness in the population of Tehran. Doctoral thesis, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Al-Zahra University. 2007.
63. Bradberry T, Greaves J. Emotional Intelligence (Skills and Tests). Translated by: Ganji M. Tehran: Salavan; 2005.
64. Jafarian T, Fathi M, Arshi M, Ghaderi RA. The effect of men’s emotional intelligence on violence against women among married couples. Knowl. Res. Appl. Psychol. 2016 Jan 1;16:76-83.
65. Kong L, Liu Y, Li G, Fang Y, Kang X, Li P. Resilience moderates the relationship between emotional intelligence and clinical communication ability among Chinese practice nursing students: A structural equation model analysis. Nurse Education Today. 2016 Nov 1;46:64-8. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2016.08.028
66. Eftekharian R, Kaldi A, Sum S, Sahaf R, Fadaye Vatan R. Validity and reliability of Persian version of Onyx Social Capital Scale in elderly people. Iranian Journal of Ageing. 2016 Apr 10;11(1):174-89.
67. Rahiminezhad A, Bahrami Ehsan H, Imanizadeh M. The Relationship between Psychological and Social Capital and Types of Well Being: Mediating Role of the Meaning of Life. Journal of Applied Psychological Research. 2022 Dec 22;13(4):109-24.
68. Yari A, Nadrian H, Rashidian H, Nedjat S, Esmaeilnasab N, Doroudi R, Hoursan H. Psychometric properties of the Persian version of Social Capital Questionnaire in Iran. Medical Journal of the Islamic Republic of Iran. 2014;28:17. PMCID: PMC4153523
69. Teo T, Zhou, M. Explaining the intention to use technology among university students: A structural equation modeling approach. J Comput Higher Educ. 2014; 26(2): 124-142. https://doi.org/10.1007/s12528-014-9080-3
70. Bar-On RE, Parker JD. The handbook of emotional intelligence: Theory, development, assessment, and application at home, school, and in the workplace. Jossey-Bass/Wiley; 2000
71. Huang J, Shi H, Liu W. Emotional intelligence and subjective well-being: Altruistic behavior as a mediator. Social Behavior and Personality: an international journal. 2018 May 1;46(5):749-58. https://doi.org/10.2224/sbp.6762
72. Kong F, Gong X, Sajjad S, Yang K, Zhao J. How is emotional intelligence linked to life satisfaction? The mediating role of social support, positive affect and negative affect. Journal of Happiness Studies. 2019 Dec;20:2733.https://doi.org/10.1007/s10902-018-00069-4

متن کامل:

Quarterly Journal of Psychological Methods and Models Winter 2025. Vol 15. Issue 58

Research Paper

Investigating the Structural Relationship between Emotional Intelligence and Subjective Well-being with the Mediation of Social Capital

Alireza Tangestani1, Farideh Yousefi2*

1. M.A. in Educational Psychology, Department of Educational Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Shiraz University, Shiraz, Iran

2. Associate Professor, Department of Educational Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology , Shiraz University, Shiraz, Iran

Received: 2024/12/24

Revised: 2025/02/23

Accepted: 2025/03/02

Abstract

Background and purpose: This study aimed to examine the relationship between emotional intelligence and subjective well-being, with the mediating role of social capital among university students.

Methods: The research design was structural equation modeling, and the statistical population consists of all undergraduate students at Shiraz University in the 2023-2024 academic year. From this population, 412 individuals were selected through a multistage cluster random sampling method. Participants completed the Bradberry and Greaves Emotional Intelligence Test, the Keyes and Magyar-Moe Subjective Well-Being Questionnaire, and the Onyx and Bullen Social Capital Questionnaire. Statistical analysis of the data was conducted using SPSS and AMOS software, version 26.

Findings: Results indicated that the research model has a good fit with the data, and the variables of emotional intelligence and social capital together explain 64% of the variance in subjective well-being. Emotional intelligence has both direct and indirect effects on subjective well-being, with social capital mediating this relationship.

Conclusion: Emotional intelligence not only directly impacts individuals' subjective well-being but also influences it indirectly through the enhancement of social capital. The findings of this study suggest that by improving emotional intelligence and social capital among students, their subjective well-being can be significantly increased.

Use your device to scan and read the article online

DOI:

10.71952/jpmm.2025.1194433

Keywords:

Subjective well-being, Social capital, Emotional intelligence

Citation: Tangestani A, Yousefi F. Investigating the Structural Relationship between Emotional Intelligence and Subjective Well-being with the Mediation of Social Capital. Journal of Psychological Methods and Models. 2025; 15(58): 48- 64.

*Corresponding author: Farideh Yousefi

Address: Dept. of Educational Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Shiraz University, Shiraz, Iran.

Tell: 09177379011

Email: yousefi@shirazu.ac.ir

Extended Abstract

Introduction

University students, as the intellectual elite of society, hold a pivotal role in fostering social and economic development. Recognizing the importance of their mental health is crucial, particularly their subjective well-being, which is a multidimensional construct encompassing psychological, emotional, and social dimensions. Subjective well-being stems from feelings of life satisfaction, quality of life, and the experience of positive emotions. Emotional intelligence, defined as the ability to perceive, manage, and regulate emotions, has consistently been linked to enhanced subjective well-being. Simultaneously, social capital, rooted in trust and interpersonal relationships, plays a significant role in reducing loneliness and anxiety while promoting well-being. Despite the growing body of literature in this field, the interplay between these variables remains an area of active exploration. Existing research has primarily focused on direct associations between emotional intelligence and subjective well-being, often neglecting the potential influence of mediating factors. Furthermore, while social capital has been acknowledged as an important determinant of well-being, its role as a bridge connecting emotional intelligence to subjective well-being has not been adequately addressed. This gap limits our understanding of how psychological and social resources can be leveraged to improve well-being in student populations. Addressing these shortcomings is critical for developing more nuanced and effective interventions. This study aims to investigate the relationship between emotional intelligence and subjective well-being, with a particular focus on the mediating role of social capital among university students. By examining this structural relationship, the study seeks to provide a more comprehensive understanding of the dynamics involved and to inform practical strategies for enhancing students' mental health. It hypothesizes that fostering emotional intelligence and social capital will significantly contribute to improvements in subjective well-being within this population.

Materials and Methods

This study employed a descriptive design with a correlational framework and was conducted using structural equation modeling (SEM). The statistical population included all undergraduate students at Shiraz University during the 2023–2024 academic year. To determine the sample size, Kline’s (1) guidelines were followed, recommending a minimum of 10 to 20 participants per parameter in the research model. Accordingly, an initial sample of 420 students was selected. After excluding incomplete or invalid questionnaires, the final sample comprised 412 participants, including 169 males and 243 females, aged between 18 and 35 years (M = 21, SD = 2.16). Of the participants, 92% were single, and 8% were married. The sampling method involved multistage cluster random sampling. In the first stage, five faculties at Shiraz University were randomly selected. Subsequently, four departments were randomly chosen from each faculty, and one class was randomly selected from each department. Inclusion criteria required participants to be enrolled in an undergraduate program at Shiraz University during the specified academic year and willing to cooperate in the study. Exclusion criteria included unwillingness to continue participation, any physical disability preventing questionnaire completion, and prior familiarity with the research instruments. The research instruments included the Bradberry and Greaves Emotional Intelligence Questionnaire, the Keyes and Magyar-Moe Subjective Well-Being Questionnaire, and the Onyx and Bullen Social Capital Questionnaire. Finally, the collected data were analyzed using SPSS (version 26) and AMOS (version 26) software.

Findings

The correlation analysis revealed significant relationships among the exogenous, mediating, and endogenous variables, with correlation coefficients ranging from 0.55 to 0.60. The skewness and kurtosis indices for all variables fell within acceptable ranges, indicating the normality of their distributions and justifying the use of further parametric analyses. Descriptive statistics, including means, standard deviations, and the range of scores, provided a clear overview of the studied constructs. Hypothesis testing was conducted using structural equation modeling (SEM) to examine the proposed model. Fit indices indicated that the model had an acceptable fit, as supported by values such as RMSEA = 0.06, CFI = 0.97, and TLI = 0.95. These indices met the recommended thresholds outlined by Klain (1). The modeling approach revealed direct and indirect paths, with all coefficients achieving statistical significance at p < 0.001. Bootstrapping was applied to confirm the significance of indirect effects. The results demonstrated that social capital had a significant direct positive effect on subjective well-being (β = 0.53), while emotional intelligence exhibited both a direct effect (β = 0.34) and an indirect effect mediated by social capital (β = 0.37). Together, emotional intelligence and social capital accounted for 64% of the variance in subjective well-being, underscoring their critical roles in enhancing mental health outcomes in the studied population.

Discussion

This study investigated the mediating role of social capital in the relationship between emotional intelligence and subjective well-being among university students. The results showed that emotional intelligence positively influenced social capital, which in turn enhanced subjective well-being. Individuals with higher emotional intelligence were better at managing emotions, building stronger social networks, and participating in group activities, leading to increased life satisfaction and reduced psychological distress. Social capital, encompassing trust and social networks, acted as a mediator, translating emotional skills into social benefits that improved subjective well-being. The study emphasized the importance of developing emotional and social skills through educational and psychological interventions to promote the well-being of university students. Given the interconnectedness of emotional intelligence, social capital, and subjective well-being, the findings provided valuable insights for enhancing mental health and life satisfaction in educational settings.

Conclusion

The main finding of the research showed that social capital has a mediating role in relation to emotional intelligence and subjective well-being.

Ethical Considerations compliance with ethical guidelines

The cooperation of the participants in the present study was voluntary and accompanied by their consent.

Funding

No funding.

Authors' contributions

Design and conceptualization: Alireza Tangestani.

Methodology and data analysis: Alireza Tangestani, Farideh Yousefi.

Supervision and final writing: Farideh Yousefi.

Conflicts of interest

The authors declared no conflict of interest.

مقاله پژوهشی

بررسی رابطه ساختاری هوش هیجانی و بهزیستی ذهنی با میانجی‌گری سرمایه اجتماعی

علیرضا تنگستانی 1، فریده یوسفی 2*

1. کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2. دانشیار، گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

تاریخ دریافت: 04/10/1403

تاریخ داوری: 05/12/1403

تاریخ پذیرش: 12/12/1403

چکیده

زمینه و هدف: این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین هوش هیجانی و بهزیستی ذهنی با نقش واسطه‌ای سرمایه اجتماعی در بین دانشجویان انجام شده است.

روش: این پژوهش از نوع مدل‌یابی معادلات ساختاری و جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه شیراز در دوره کارشناسی در سال تحصیلی 1403- 1402 بود. تعداد 412 نفر با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند و پرسش‌نامه‌ هوش هیجانی برادبری و گریوز، پرسش‌نامه بهزیستی ذهنی کییز و ماگیار-موئه و پرسش‌نامه سرمایه اجتماعی اونیکس و بولن را تکمیل کردند. تحلیل آماری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS و AMOS نسخه 26 انجام گرفت.

یافتهها: نتایج نشان داد که مدل پژوهش برازش مطلوبی با داده‌ها دارد و متغیرهای هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی در مجموع 64 درصد از واریانس بهزیستی ذهنی را تبیین می‌کنند. هوش هیجانی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر بهزیستی ذهنی تاثیر می‌گذارد و سرمایه اجتماعی این رابطه را میانجی‌گری می‌کند.

نتیجهگیری: هوش هیجانی هم به‌طور مستقیم بر بهزیستی ذهنی افراد تاثیر می‌گذارد و هم به طور غیرمستقیم از راه تقویت سرمایه اجتماعی آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین، با ارتقای هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی در بین دانشجویان، می‌توان به‌طورقابل‌توجهی بهزیستی ذهنی آنها را ارتقا داد.

از دستگاه خود برای اسکن و خواندن

مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید

DOI:

10.71952/jpmm.2025.1194433

واژههای کلیدی:

بهزیستی ذهنی، هوش هیجانی، سرمایه اجتماعی.

* نویسنده مسئول: فریده یوسفی

نشانی: گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

تلفن: 09177379011

پست الکترونیکی: yousefi@shirazu.ac.ir

مقدمه

دانشجویان به‌عنوان نخبگان جوان، پژوهشگران و فعالان جامعه، سرمایه‌های ملی ارزشمندی بشمار می‌روند که نقش کلیدی در رشد و توسعه اجتماعی ایفا می‌کنند. این گروه فرهیخته، با اتکا به خلاقیت، نوآوری و تعهد خود، قادر است در پیشرفت و توسعه روزافزون در تمامی عرصه‌های فرهنگی، اقتصادی و صنعتی نقش‌آفرینی کند (2). این امر، موجب افزایش اهمیت آگاهی از سلامت روان و نقش آن در کیفیت زندگی دانشجویان می‌شود که به نوبه خود، توجه روزافزون به سلامت روان آن‌ها را به عنوان یکی از عوامل مهم در کیفیت زندگی تحصیلی و عملکرد تحصیلی به دنبال داشته است (3). در سال‌های اخیر، شاهد افزایش نگرانی‌ها در مورد سلامت روان دانشجویان بوده‌ایم و مطالعات متعدد نشان داده‌اند که بخش قابل‌توجهی از دانشجویان، به ویژه در سال اول ورود به دانشگاه، علائم اضطراب و افسردگی را تجربه می‌کنند. این چالش‌های سلامت روان بر عملکرد تحصیلی و بهزیستی کلی دانشجویان تأثیر منفی می‌گذارد (4). برای مقابله با این مسئله، پژوهشگران بر اهمیت شناسایی عوامل پیشایند سلامت روان‌شناختی و ارائه یک راهبرد جامع سلامت روان که شامل پیشگیری، مداخله زودهنگام و رویکرد کل دانشگاهی است، تأکید می‌کنند (4،5).

یکی از مولفه‌های سلامت روان‌شناختی، بهزیستی ذهنی¹ است (2) که به عنوان تجربه و ارزیابی افراد از جنبه‌های مختلف زندگی خود و انعکاسی از احساس رضایت، خوشبختی و کیفیت زندگی فرد تعریف می‌شود که می‌تواند پیش‌بینی‌کننده‌ای مهم برای سلامتی، تندرستی و طول عمر باشد و مفهومی کلیدی در روان‌شناسی سلامت به شمار می‌رود (6). بهزیستی ذهنی به‌عنوان احساس رضایت و خرسندی افراد از کیفیت زندگی، ابعاد مختلفی را دربرمی‌گیرد که شامل بهزیستی روان‌شناختی² (به رهایی افراد از هیجانات منفی و تلاش برای شکوفایی توانایی بالقوه خودشان اشاره دارد)، بهزیستی عاطفی³ (خلق محیطی برای افزایش حالت خرسندی است به‌نحوی‌که به افراد اجازه شکوفایی و دستیابی به ظرفیت‌های بالقوه خود را می‌دهد) و بهزیستی اجتماعی⁴ (توسعه و حفظ تعاملات و روابط مثبت با سایر افراد و جوامع محلی و جهانی که عمدتاً از راه معیارهای ذهنی و فردی ارزیابی می‌شود) است (7). افرادی که سطح بالایی از بهزیستی ذهنی را نشان می‌دهند، احساسات مثبت را تجربه می‌کنند و ارزیابی‌های مثبت نسبت به وقایع دارند (8).

براساس نظریه دینر (9) ارزیابی شناختی⁵ (چگونگی درک رضایت کلی از زندگی و هم‌چنین، رضایت در حوزه‌های خاص مانند زندگی خانوادگی و شغل) و ارزیابی عاطفی⁶ (تجربیات عاطفی که در حالت مطلوب، عواطف مثبت مانند شادی و امید به‌صورت مکرر و عواطف منفی مانند خشم، حسادت و ناامیدی در تعیین بهزیستی ذهنی نقش کلیدی دارند. یکی از عوامل تاثیرگذار بر این ارزیابی‌ها هوش هیجانی⁷ است (10) که در این پژوهش به عنوان یکی از پیشایندهای بهزیستی ذهنی مورد بررسی قرار گرفته است.

هوش هیجانی شامل مجموعه توانمندی‌هایی از جمله درک دقیق احساسات، ظرفیت دسترسی و تولید احساسات برای تسهیل فرایندهای شناختی، درک دانش هیجانی و تنظیم بازتابی احساسات است (11) و با نتایج مثبت متعددی در ابعاد مختلف زندگی مرتبط است (12). افراد برخوردار از این توانمندی‌های هوش هیجانی، از مهارت‌های ارتباطی قوی‌تری برخوردارند و می‌توانند به‌طور مؤثرتری با دیگران ارتباط برقرار کنند و اختلافات را حل کنند. (13). پژوهش‌ها نشان داده‌اند که افراد با سطوح بالاتر هوش هیجانی به دلیل برخورداری از مهارت‌های تنظیم و کنترل عواطف، استرس کم‌تر و بهزیستی بالاتری را نسبت به افراد با هوش هیجانی پایین تجربه می‌کنند (14) و مطالعه دیگری نشان داده است افزایش سطح هوش هیجانی می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر افزایش بهزیستی ذهنی داشته باشد (15). افراد با هوش هیجانی بالا مسئولیت اعمال خود را بر عهده می‌گیرند و به‌طور مؤثر احساسات خود را منتقل کرده و یک زندگی هیجانی پربار و متعادل را تجربه می‌کنند (16).

بررسی پیشینه پژوهش در خصوص رابطه هوش هیجانی و بهزیستی ذهنی، ارتباط مثبت بین هوش هیجانی و رضایت از زندگی و کیفیت شبکه اجتماعی افراد (به عنوان مولفه‌های بهزیستی ذهنی) را نشان داده‌اند (17) (18). پژوهش بیرایس⁸ (19) به‌منظور بررسی سلامت دانشجویان نشان داد دانشجویانی که سطوح بالاتری از هوش هیجانی دارند، از سطوح بالاتری از هدفمندی در زندگی و رشد شخصی نیز برخوردارند. کائو⁹ (20) نیز در پژوهش خود نشان داد دانشجویان دارای هوش هیجانی بالا، بهزیستی ذهنی بالایی دارند. در مطالعات دیگر (21،22،23،24،25) نیز ارتباط قوی بین هوش هیجانی و بهزیستی روان‌شناختی مشاهده شده است. در این راستا، نتایج پژوهش دریگاس و پاپوتسی¹⁰ (26) نشان داد هوش هیجانی، به‌عنوان توانایی درک، مدیریت و بهره‌برداری از احساسات خود و دیگران، نقش موثری در مقابله با استرس، به‌ویژه در شرایط بحرانی مانند همه‌گیری بیماری کووید-19، ایفا می‌کند و می‌تواند به ارتقای سلامت روان و بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کند. وانگ¹¹ (27) تأثیرات مطلوب هوش هیجانی بر رضایت از زندگی و احساسات مثبت را نشان داد. نتایج پژوهش‌های (28) و (29) حاکی از وجود رابطه مثبت بین بهزیستی و هوش هیجانی و اهمیت این متغیرهای روان‌شناختی برای پیشرفت تحصیلی بود. مطالعات متعددی با هدف ترغیب نوجوانان به پرورش توانایی‌های هوش هیجانی خود انجام شده است که نتایج آن‌ها همبستگی مطلوبی را بین هوش هیجانی نوجوانان و بهزیستی روان‌شناختی آنها نشان داده است (30).

در دهه‌های اخیر، تمرکز پژوهش‌ها در زمینه رشد هیجانات و ارتقای سلامت روان به سمت بررسی نقش عوامل اجتماعی معطوف شده است و این تغییر رویکرد، انعکاس‌دهنده گذار از تمرکز صرف بر عوامل فردی به‌عنوان عوامل تعیین‌کننده سلامت روان به‌سوی درک عمیق‌تر از نقش تعاملات اجتماعی و محیطی است (31). براساس نظریه فرهنگی- اجتماعی ویگوتسکی¹² تعاملات اجتماعی نقشی اساسی در رشد شناختی افراد ایفا می‌کنند. ازاین‌رو، سرمایه اجتماعی¹³ به عنوان مجموعه‌ای از روابط و شبکه‌های حمایتی موجود در یک جامعه، می‌تواند بستر مناسبی برای ارتقای سلامت روان افراد فراهم کند (32).

سرمایه اجتماعی به شبکه‌ای از روابط اطلاق می‌شود که بر پایه اعتماد اجتماعی میان افراد، گروهها، نهادها، سازمان‌ها و گروههای اجتماعی برقرار می‌شود (33) و به‌عنوان یک پدیده مدیریتی، دارای مجموعه‌ای از ویژگی‌های خاص از جمله اعتماد، ارزش‌ها و رفتارهای مشترک، ارتباطات، همکاری، تعهد متقابل، شناخت متقابل و شبکه‌سازی است (34) (32). به نظر اونیکس و بولن¹⁴ (33) سرمایه اجتماعی برای بهبود روابط افراد، خانواده‌های آنها و افراد جامعه اهمیت دارد. سرمایه اجتماعی دربرگیرنده روابطی بین مردم است که به‌نوعی کنش اجتماعی را تسهیل می‌کند. این سرمایه تا حدی ناملموس است؛ زیرا دربرگیرنده روابط شخصی است. سرمایه اجتماعی می‌تواند در سطح فردی و درون‌گروهی و بین‌گروهی کاربرد داشته باشد (37) براساس نظریه پاتنام، مفهوم سرمایه اجتماعی این است که شبکه ارتباطی افراد شامل خانواده، دوستان و همکاران به منزله یک دارایی حیاتی است که می‌تواند در شرایط بحرانی برای منافع مادی و غیرمادی مورد استفاده قرار گیرد. این امر منجر به جوامعی می‌شود که از مجموعه متنوعی از شبکه‌های اجتماعی و انجمن‌های مدنی تشکیل شده‌اند، در نتیجه، توانایی این جوامع برای مقابله با مسائلی مانند فقر، آسیب‌پذیری، حل اختلافات و به دست آوردن فرصت‌های جدید افزایش می‌یابد (38).

شواهد تجربی نشان داده است که سرمایه اجتماعی نقشی مهم در شکل‌دادن به بهزیستی افراد دارد (39). براساس مطالعات، افرادی که به لحاظ اجتماعی منزوی‌اند، بیش‌تر در معرض مشکلات روان‌شناختی مانند افسردگی، اضطراب و تنهایی قرار دارند و برعکس، هرچه افراد دارای پیوستگی بیش‌تری در جامعه باشند، از سلامت روانی بیش‌تری برخوردارند (40) (41). هم‌چنین، آراکچی و مناگی¹⁵ در پژوهش‌ خود نشان دادند سرمایه اجتماعی بالا به‌شدت با بهبود سلامت روان و افزایش رضایت در کشورهای کم‌درآمد در مقایسه با کشورهای با درآمد بالا مرتبط است (42). در همین راستا، بارتولینی¹⁶ نشان ‌داد که سرمایه اجتماعی می‌تواند به کاهش شکاف سطح بهزیستی در جوامع کمک شایانی کند. در واقع، افزایش سطح اعتماد، همکاری و روابط اجتماعی قوی‌تر در بین افراد یک جامعه، به بهبود شاخص‌های بهزیستی ذهنی و کاهش احساس محرومیت نسبی در اقشار کم‌درآمد منجر می‌شود (43). بهادری خسروشاهی در پژوهشی نشان داد که سرمایه اجتماعی و مؤلفه‌های آن قادرند تغییرات بهزیستی روانشناختی را به‌طور معنی‌داری در دانشجویان پیشبینی کنند (44). به‌طور خلاصه، سرمایه اجتماعی در حفظ بهزیستی ذهنی اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا یک عامل مهم در ارتقای شادی افراد در سراسر جهان است (39) (45).

افزون بر این، سرمایه اجتماعی به‌عنوان شبکه‌ای از روابط بین افراد می‌تواند تحت‌تأثیر عوامل مختلفی قرار بگیرد که شاید هوش هیجانی یکی از مهم‌ترین آن عوامل باشد (46) (47). بروکس و نافوخو¹⁷ در پژوهش خود مدلی را ارائه داده‌اند که بر همبستگی متقابل بین هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی تأکید می‌کند (48). چودهوری¹⁸با تأکید بر رابطه بین هوش هیجانی با شایستگی‌های اجتماعی-عاطفی که رفتارهای مبتنی بر سرمایه اجتماعی و انسانی را تقویت می‌کنند، از این یافته‌ها حمایت بیش‌تری می‌کند (49). غریبی و قلی‌زاده در پژوهشی توانایی قابل‌توجه مؤلفه‌های هوش هیجانی را در پیش‌بینی مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی نشان دادند (50). در همین راستا، یک پژوهش نشان داد ابعاد خاصی از هوش هیجانی یعنی خودمدیریتی و مدیریت روابط، به‌طور معنی‌داری با سرمایه اجتماعی مرتبط است (51) و پژوهش‌های دیگری نشان دادند که میان سرمایه اجتماعی و هوش هیجانی رابطه معنی‌دار وجود دارد (52) (53). با وجود این، برخلاف تصور رایج که هوش هیجانی بالا شرط لازم برای روابط اجتماعی موفق تلقی می‌شود، بوزیونلوس و بوزیونلوس¹⁹ با ارائه شواهدی نشان دادند که انگیزه فرد برای ایجاد ارتباطات اجتماعی، گاهی می‌تواند بر هوش هیجانی غلبه کند و به روابط اجتماعی قوی‌تری منجر شود (54).

براساس روان‌شناسی مثبت‌نگر که بر شناسایی و تقویت نقاط قوت و توانمندی‌های انسان تأکید می‌کند (55،56)، پرداختن به عوامل مثبت تعیین‌کننده سلامت روان در سطوح ساختاری، اجتماعی و فردی برای ارتقای بهزیستی کلی و بهزیستی اجتماعی و اقتصادی ضروری است و می‌تواند فرایندها و ظرفیت‌های مثبتی را برای سلامت روان آینده افراد ایجاد کند (57). تعداد اندکی پژوهش در زمینه رابطه ساده میان متغیرهای این پژوهش صورت ‌گرفته است که بیش‌تر آنها نیز در ‌سازمان‌ها و مشاغل (58) و یا در بین نمونه‌های دانش‌آموزان، مدیران و معلمان (59) بوده است؛ ولی بر اساس جستجوهای انجام‌شده، به‌ندرت پژوهشی یافت شد که چگونگی ارتباط هوش هیجانی و بهزیستی ذهنی با واسطه‌گری سرمایه اجتماعی در دانشجویان دانشگاه را بررسی کرده باشد. هم‌چنین، کم‌تر پژوهشی به روابط ساختاری میان متغیرهای مذکور پرداخته است. بنابراین، این پژوهش قصد داشت به اين پرسش پاسخ دهد که آيا سرمایه اجتماعی می‌تواند نقش واسطه‌ای را بین هوش هیجانی و بهزیستی ذهنی ايفا کند؟ شناسايی يک متغیر واسطه‌ای که مکانیزم و نحوه اثرگذاري هوش هیجانی را بر بهزیستی ذهنی دانشجویان نشان دهد، می‌تواند حاوي پاسخ به اين پرسش کاربردي باشد که آیا براي افزایش بهزیستی ذهنی در دانشجویان بايد هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی آنان را تقويت کرد؟

هدف اصلی این پژوهش، بررسی نقش واسطه‌ای سرمایه اجتماعی در رابطه بین بهزیستی ذهنی و هوش هیجانی (مطابق با مدل پیشنهادی ارائه شده در شکل 1 تعیین شد. در این راستا فرضیه‌ پژوهش عبارت بود‌ از: هوش هیجانی با واسطه‌گری سرمایه اجتماعی بر بهزیستی ذهنی اثر غیرمستقیم دارد.

شکل1. مدل مفهومی پژوهش

مواد و روشها

این پژوهش از نوع توصیفی و مبتنی بر طرح همبستگی بوده و با استفاده از مدل‌یابی معادلات ساختاری انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه شیراز در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ بود. به منظور تعیین حجم نمونه، از رهنمودهای کلاین (۲۰۱۶) پیروی شد که پیشنهاد می‌کند برای هر پارامتر مدل پژوهش حداقل ۱۰ تا ۲۰ آزمودنی در نظر گرفته شود. بر این اساس، ۴۲۰ نفر به عنوان حجم اولیه نمونه انتخاب شدند که پس از حذف پرسش‌نامه‌های ناقص یا مخدوش، حجم نهایی نمونه به ۴۱۲ نفر کاهش یافت که شامل 169 نفر مرد (41 درصد) و 243 نفر زن (59 درصد) با محدوده سنی آن‌ 18 تا 35 با میانگین 21 سال (با انحراف معیار 16/2 سال) بود که 92 درصد مجرد و 8 درصد متاهل بودند. روش نمونه‌گیری به صورت تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انجام شد. در مرحله نخست، از میان دانشکده‌های دانشگاه شیراز، ۵ دانشکده به طور تصادفی انتخاب شد. سپس، از هر دانشکده ۴ بخش و از هر بخش یک کلاس به صورت تصادفی انتخاب شد. دانشجویان حاضر در این کلاس‌ها به عنوان شرکت‌کنندگان پژوهش انتخاب شدند و به تکمیل ابزارهای پژوهش پرداختند. معیارهای ورود به پژوهش شامل ثبت‌نام در دوره کارشناسی دانشگاه شیراز در سال تحصیلی مذکور و تمایل به همکاری در پژوهش بود. در مقابل، معیارهای خروج شامل عدم‌تمایل به ادامه همکاری، ابتلا به هرگونه معلولیت جسمانی که مانع از تکمیل پرسش‌نامه‌ها شود و آشنایی قبلی با ابزارهای پژوهش بود. در نهایت، داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزار SPSS (نسخه ۲۶) و AMOS (نسخه ۲۶) تحلیل شدند.

ابزارهای اندازه‌گیری

پرسش‌نامه بهزیستی ذهنی²⁰: توسط کییز و ماگیار-موئه²¹ (60) در سال 2003 تدوین شد و شامل 45 ²²گویه است که سه بُعد بهزیستی عاطفی (گویه‌های 1 تا 12)، بهزیستی روان‌شناختی (گویه‌های 13 تا 30) و بهزیستی اجتماعی (گویه‌های 31 تا 45) را ارزیابی می‌کند. روش نمره‌گذاری این ابزار به‌گونه‌ای است که گویه‌های مربوط به بهزیستی عاطفی در دو بخش عواطف منفی (گویه‌های 1 تا 6) و عواطف مثبت (گویه‌های 7 تا 12) جمع می‌شود. در بخش عواطف منفی تمامی گویه‌ها به جز گویه 5 معکوس می‌شوند. در زیرمقیاس بهزیستی روان‌شناختی گویه‌های 16، 17، 18، 26 و 28 و در زیرمقیاس مقیاس بهزیستی اجتماعی گویه‌های 31، 32، 37، 38، 39، 40، 43 و 45 معکوس نمره‌دهی می‌شوند. کییز پایایی این مقیاس را با آلفای کرونباخ برای کل ابزار 78/0 و برای زیرمؤلفه‌های مذکور 76/0، 64/0 و 76/0 به دست آورده است. در ایران، در بررسی پایایی مقیاس توسط نصیری‌کناری و علیوندی‌وفا (61) آلفای کرونباخ برای کل مقیاس 81/0 گزارش شد. گلستانی‌بخت (62) این ابزار را اعتباریابی و ساختار سه عاملی آن را تأیید کرده است. در این پژوهش، برای بررسی روایی پرسش‌نامه از روش تحلیل عامل تأییدی با استفاده از نرم‌افزار AMOS (نسخه 26) بهره گرفته شد و یافته‌ها نشان دادند که بارهای عاملی برخی گویه‌ها کم‌تر از 30/0 است، لذا، گویه‌های 1، 19، 25، 27، 33 و 42 حذف شدند. پس از حذف این گویه‌ها، مدل به برازش مطلوب رسید. بارهای عاملی خرده‌مقیاس‌های بهزیستی عاطفی بین 36/0 تا 74/0، بهزیستی روان‌شناختی بین 31/0 تا 60/0 و بهزیستی اجتماعی بین 34/0 تا 62/0 بود. پایایی مقیاس نیز با آلفای کرونباخ 92/0 برای کل پرسش‌نامه و با ضرائبی به ترتیب 89/0، 82/0 و 80/0 برای خرده‌مقیاس‌های بهزیستی عاطفی، روان‌شناختی و اجتماعی تأیید شد.

آزمون هوش هیجانی²³: این پرسش‌نامه شامل 28 گویه است که چهار بعد مختلف هوش هیجانی را می‌سنجد: خودآگاهی (گویه‌های 1 تا 6)، خودمدیریتی (گویه‌های 7 تا 15)، آگاهی اجتماعی (گویه‌های 16 تا 20) و مدیریت روابط (گویه‌های 21 تا 28). نمره‌گذاری این ابزار بر اساس مقیاس لیکرت شش درجه‌ای انجام می‌شود که از 1 (هرگز) تا 6 (همیشه) متغیر است و بازه نمرات کل آن از 28 تا 168 است. پایایی پرسش‌نامه در مطالعات متعددی بررسی و تأیید شده است. برادبری و گریوز²⁴ (63) ضریب آلفای کرونباخ این ابزار را برای کل پرسش‌نامه برابر با 88/0 گزارش کرده‌اند. هم‌چنین، بررسی آن در ایران توسط گنجی نشان داد که ضریب آلفای کرونباخ برای خودآگاهی 73/0، خودمدیریتی 87/0، آگاهی اجتماعی 78/0، مدیریت روابط 76/0 و نمره کل هوش هیجانی 90/0 است. در پژوهش دیگری که توسط جعفریان (64) انجام شد، مقادیر آلفای کرونباخ برای خرده‌مقیاس‌ها و نمره کل بین 86/0 تا 88/0 به‌دست آمد. هم‌چنین، مطالعه‌ای که توسط کنگ²⁵ (65) صورت گرفت، ضریب همسانی درونی 90/0 را برای کل پرسش‌نامه گزارش کرد. در این پژوهش، برای بررسی روایی پرسش‌نامه، از تحلیل عاملی تأییدی با روش بیشینه درست‌نمایی و نرم‌افزار AMOS (نسخه 26) استفاده شد. نتایج اولیه نشان داد که مدل به برازش کافی دست نیافته است؛ بنابراین، گویه‌های 14 و 15 از بعد خودمدیریتی و گویه 20 از بعد آگاهی اجتماعی به دلیل داشتن بار عاملی کم‌تر از 30/0 حذف شدند. پس از انجام این اصلاحات، برازش مدل به سطح مطلوبی رسید. بارهای عاملی خرده‌مقیاس‌ها پس از اصلاحات شامل خودآگاهی از 40/0 تا 78/0، خودمدیریتی از 39/0 تا 72/0، آگاهی اجتماعی از 51/0 تا 70/0 و مدیریت روابط از 37/0 تا 71/0 بود. پایایی پرسش‌نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ارزیابی شد. نتایج به‌دست‌آمده برای بعد خودآگاهی (شامل 6 گویه) 77/0، برای بعد خودمدیریتی (شامل 7 گویه) 73/0، برای بعد آگاهی اجتماعی (شامل 4 گویه) 67/0، برای بعد مدیریت روابط (شامل 8 گویه) 83/0 و برای هوش هیجانی کلی (شامل 25 گویه) 90/0 بود و پایایی تایید شد.

پرسش‌نامه سرمایه اجتماعی²⁶: در این پژوهش از پرسش‌نامه سرمایه اجتماعی طراحی‌شده توسط اونیکس و بولن²⁷ (36) استفاده شد. این ابزار شامل 36 گویه بسته‌پاسخ در طیف لیکرت پنج‌گزینه‌ای از «خیلی زیاد-5» تا «خیلی کم-1»است. این پرسش‌نامه، هشت بعد مختلف دارد که عبارت‌اند از: مشارکت در اجتماعات محلی (گویه‌های 4، 5، 13، 14، 23، 24، 25 و 26)، اعتماد و امنیت (گویه‌های 6، 7، 8، 10 و 15)، ارتباط با همسایگان (گویه‌های 9، 11، 12، 20، 22 و 31)، ارتباط با دوستان و خانواده (گویه‌های 16، 17 و 18)، ارزشمند بودن زندگی (گویه‌های 1 و 2)، پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی (گویه‌های 3، 19، 21، 27، 28، 35 و 36)، قدرت تحمل تفاوت‌ها (گویه‌های 29 و 30) و ارتباطات کاری/تحصیلی (گویه‌های 32، 33 و 34). این پرسش‌نامه نخستین بار در مطالعه‌ای روی 1200 بزرگسال در استرالیا به کار گرفته شد. تحلیل عاملی نشان داد که هشت بعد شناسایی‌شده 49 درصد از واریانس سرمایه اجتماعی را تبیین می‌کنند و پایایی کل ابزار با ضریب آلفای کرونباخ 83/0 گزارش شد (36). در پژوهش‌های دیگر نیز، همچون پژوهش افتخاریان (66) و رحیمی‌نژاد (67) مقادیر پایایی به ترتیب 70/0 و 88/0 به دست آمدند. هم‌چنین، روایی صوری و محتوایی پرسش‌نامه توسط یاری²⁸ (68) بررسی و تأیید شده و تحلیل عاملی آن نشان از برازش مطلوب گویه‌ها بر روی هشت بعد مذکور داشته و پایایی این ابزار برای کل پرسش‌نامه برابر با 82/0 و برای خرده‌مقیاس‌ها بین 66/0 تا 89/0 گزارش شده است. برای ارزیابی روایی سازه در این پژوهش، تحلیل عاملی تأییدی با روش بیشینه درست‌نمایی و با استفاده از نرم‌افزار AMOS (نسخه 26) انجام شد. بر اساس نتایج حاصل از این تحلیل، دو گویه از خرده‌مقیاس‌های پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی و مشارکت در اجتماعات محلی (گویه‌های 3 و 4) به دلیل بار عاملی کم‌تر از 30/0 حذف شدند. پس از اعمال اصلاحات لازم، مدل با معیارهای برازش کلاین تطابق یافت و بارهای عاملی برای ابعاد مختلف از جمله ارزشمند بودن زندگی 64/0 تا 78/0، پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی 30/0 تا 45/0، مشارکت در اجتماعات محلی57/0 تا 71/0، اعتماد و امنیت 43/0 تا 65/0، ارتباط با همسایگان 36/0 تا 56/0، ارتباط با دوستان و خانواده 53/0 تا 68/0، قدرت تحمل تفاوت‌ها 78/0 تا 81/0، و ارتباطات کاری/تحصیلی 53/0 تا 74/0 به دست آمد. پایایی ابزار با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای ارزشمند بودن زندگی 66/0، پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی 56/0، مشارکت در اجتماعات محلی 83/0، اعتماد و امنیت 60/0، ارتباط با همسایگان 64/0، ارتباط با دوستان و خانواده 66/0، قدرت تحمل تفاوت‌ها 77/0، و ارتباطات کاری/تحصیلی 68/0 و پایایی کل پرسش‌نامه نیز 90/0 به دست آمد.

نتایج

در جدول 1 اطلاعات توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش شامل میانگین، انحراف معیار، کم‌ترین و بیش‌ترین نمره و کجی و کشیدگی متغیرها را نشان می‌دهد.

[1] . subjective well-being

[2] . psychological well-being

[3] . emotional well-being

[4] . social well-being

[5] . cognitive appraisal

[6] . affective appraisal

[7] . emotional intelligence

[8] . Berraies

[9] . Cao

[10] . Drigas & Papoutsi

[11] . Wang

[12] . Vygotsky

[13] . social capital

[14] . Onyx & Bullen

[15] . Arachchi & Managi

[16] . Bartolini

[17] . Brooks & Nafukho

[18] . Choudhury

[19] . Bozionelos & Bozionelos

[20] . Subjective Well-Being Questionnaire

[21] . Keyes & Magyar-Moe

[22]

[23] . Emotional Intelligence Test

[24] . Bradberry & Greaves

[25] . Kong

[26] . Social Capital Questionnare

[27] . Onyx & Bullen

[28] . Yari

جدول 1. شاخص‌های توصیفی متغیرهای پژوهش

متغیر	میانگین	انحراف معیار	کم‌ترین نمره	بیش‌ترین نمره	کجی	کشیدگی
1-خودآگاهی	26	86/4	9	36	33/0-	32/0
2-آگاهی اجتماعی	45/17	20/3	5	24	46/0-	28/0
3-خودمدیریتی	89/27	47/5	13	42	13/0	13/0-
4-مدیریت رابطه	48/33	48/6	8	48	27/0-	30/0
5-هوش هیجانی (کل)	82/104	64/16	49	148	93/0-	84/0
6-ارزشمند بودن زندگی	32/6	9/1	2	10	33/0-	40/0-
7-پیشگامی در فعالیت	50/19	94/3	8	30	89/0-	25/0-
8-مشارکت در اجتماعات	21/16	37/6	7	35	40/0	64/0-
9-اعتماد و امنیت	73/13	58/3	5	23	13/0	35/0-
10-ارتباط با همسایگان	80/15	30/4	6	29	33/0	26/0-
11-ارتباط با دوستان	96/9	86/2	3	15	22/0-	57/0-
12-قدرت تحمل تفاوت‌ها	96/5	15/2	2	10	12/0-	53/0-
13-ارتباطات تحصیلی	03/10	79/2	3	15	31/0-	21/0-
14-سرمایه اجتماعی (کل)	51/97	48/19	50	156	15/0	02/0-
15-بهزیستی عاطفی	24/38	56/7	14	54	54/0-	11/0
16-بهزیستی اجتماعی	92/53	81/12	13	88	77/0	23/0
17-بهزیستی روان‌شناختی	47/78	13	31	104	49/0-	95/0
18-بهزیستی ذهنی (کل)	62/170	58/29	60	242	36/0-	30/0

برای بررسی روابط ساده و اولیه بین متغیرهای پژوهش، از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج این بررسی در جدول 2 و به صورت ماتریس همبستگی (مرتبه صفر) ارائه شده است. مقادیر ضرائب همبستگی که در جدول 2 قابل‌مشاهده است، بین 55/0 تا 60/0 نوسان دارد.

جدول 2. ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش

متغیرها	1	2	3
1- هوش هیجانی	1
2- سرمایه اجتماعی	*55/0	1
3- بهزیستی ذهنی	*56/0	*60/0	1

* P< 01/0

هم‌چنین، به‌منظور بررسی نرمال بودن توزیع تک‌متغیری متغیرها، از شاخص‌های کجی و کشیدگی استفاده شد. نتایج نشان داد که قدرمطلق ضرایب کجی در بازه 12/0 تا 93/0 و قدر مطلق ضرائب کشیدگی در بازه 02/0 تا 95/0 و در محدوده قابل‌قبولی قرار دارد. بنابراین توزیع متغیرهای مورد مطالعه در این پژوهش، نرمال است. برای بررسی نرمال بودن چندمتغیری نیز از ضریب ماردیا¹ استفاده شد که مقدار آن در این پژوهش برابر با 928/36 بود که کم‌تر از مقدار 255 است که مطابق با ملاک تئو و ژائو (69) از راه فرمول (2 + P) P به دست می‌آید. در این فرمول، P نشان‌دهنده تعداد متغیرهای مشاهده‌پذیر در مدل است که در این پژوهش، تعداد آن 15 مورد است. این وضعیت، نشان‌دهنده برقرار بودن مفروضه نرمال بودن چندمتغیری است. علاوه‌بر این، برای بررسی نبود داده‌های پرت چندمتغیری از شاخص d2 ماهالانوبیس² استفاده شد که بر اساس آن و مقدار 001/0 > P تعداد دو مورد داده پرت چندمتغیری مشاهده و از داده‌ها حذف شد و تحلیل مدل‌سازی معادلات ساختاری بر روی داده‌های باقی‌مانده انجام شد.

با تأیید وجود رابطه معنی‌دار بین متغیرها، امکان انجام تحلیل‌های بعدی فراهم شد. بنابراین از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری برای آزمون فرضیه‌ و برازش مدل پیشنهادی استفاده شد.

مدل نهایی پژوهش در شکل 2 ارائه شده است. بر اساس این مدل، متغیرهای هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی در مجموع توانستند 64 درصد از واریانس بهزیستی ذهنی را تبیین کنند.

[1] . Mardia

[2] . Mahalanobis

شکل 2. مدل نهایی پژوهش

جدول 4 شاخص‌های برازش مدل را نشان می‌دهد. براساس ملاک‌های کلاین (1) می‌توان نتیجه گرفت که مدل نهایی پژوهش از برازش مطلوبی برخوردار است.

جدول 4. شاخص‌های برازش مدل نهایی پژوهش

PCLOSE	RMSEA	TLI	CFI	IFI	AGFI	GFI	X2/df	شاخص‌های برازش
24/0	06/0	95/0	97/0	97/0	92/0	95/0	219/2	مقادیر مدل
05/0<	08/0>	90/0<	95/0<	90/0<	90/0<	90/0<	3 >	مقادیر قابل‌قبول

براساس نتایج جدول 3، سرمایه اجتماعی و هوش هیجانی هر دو تأثیرات معنی‌داری بر بهزیستی ذهنی دارند. به‌طور خاص، اثر مستقیم سرمایه اجتماعی بر بهزیستی ذهنی معنادار و مثبت بوده است (001/0>P، 55/0 = β)، افزون بر این، هوش هیجانی نیز اثر مستقیم مثبت (001/0 >P، 30/0 = β)، و اثر غیرمستقیم از راه سرمایه اجتماعی (001/0 >P، 40/0 = β) بهزیستی ذهنی داشته است.

برای بررسی معنا‌داری اثرغیرمستقیم از دستور بوت‌استراپ در نرم‌افزار AMOS استفاده شد. نتایج نشان دادند که مقدار ضریب از نظر آماری معنا‌دار است (002/0 = P) (حد پایین برابر با 31/0 و حد بالا برابر با 50/0 بود).

جدول 3. اثرات مستقیم، غیرمستقیم و کل متغیر‌های پژوهش در مدل نهایی

مسیر‌ها	برآورد‌ها	اثر مستقیم	اثر غیرمستقیم	اثر کل
به بهزیستی ذهنی از:	سرمایه اجتماعی	55/0	---	55/0
به بهزیستی ذهنی از:	هوش هیجانی	30/0	40/0	70/0
به سرمایه اجتماعی از:	هوش هیجانی	73/0	---	73/0

همه ضرایب در سطح 001/0 > P معنی‌دار هستند.

بحث و نتیجهگیری

هدف اصلی این پژوهش، بررسی نقش واسطه‌ای سرمایه اجتماعی در رابطه بین بهزیستی ذهنی و هوش هیجانی بود. نتایج حاصل از استفاده از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری نشان داد هوش هیجانی به‌صورت مستقیم و مثبت سرمایه اجتماعی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. به‌ بیان ‌دیگر، افراد با افزایش شایستگی‌های هوش هیجانی، از میزان سرمایه اجتماعی بالاتری برخوردارند. این یافته با پژوهش‌های پیشین (46،48،50،51،53) که اذعان می‌دارند افزایش شایستگی‌های هوش هیجانی می‌تواند موجب تقویت سرمایه اجتماعی افراد در محیط‌های سازمانی ‌شود همسو بود. در تبیین این یافته با استناد به مطالعات متعددی که در این زمینه انجام شده‌ است، می‌توان گفت هوش هیجانی به افراد کمک می‌کند تا روابط اجتماعی قوی‌تر و معنادارتر با دیگران برقرار کنند. این امر به دلیل توانایی افراد با هوش هیجانی بالا در همدلی، درک احساسات دیگران، برقراری ارتباط موثر و مدیریت تعارضات به‌طور سازنده است (50). هم‌چنین، افراد با هوش هیجانی بالا تمایل بیش‌تری به همکاری با دیگران و مشارکت در فعالیت‌های گروهی دارند. آنها به دلیل توانمندی‌هایی مانند آگاهی اجتماعی و مدیریت روابط می‌توانند به‌طوری موثرتر در تیم‌ها کار کنند، به اهداف مشترک دست یابند و موجب توسعه سرمایه اجتماعی شوند (47،52)، اما یافته‌های این پژوهش با یافته‌های بزیونلوس و بزیونلوس (54) ناهمسو بود. طبق نتایج آن پژوهش، افراد دارای هوش هیجانی پایین‌ نیز می‌توانند روابط اجتماعی قوی‌ داشته باشند و رابطه بین هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی لزوماً خطی نیست و ممکن است شکل U معکوس داشته باشد. در تبیین این ناهمسویی می‌توان گفت برخی از جنبه‌های هوش هیجانی پایین، مانند عدم‌تلاش برای تنظیم احساسات خود یا مدیریت احساسات دیگران، می‌توانند باعث شوند فرد صادق‌تر و در نتیجه قابل‌اعتمادتر به نظر برسد. این امر می‌تواند به خصوص در زمینه‌هایی مانند ارائه راهنمایی یا ایجاد روابط صمیمی مفید باشد. هم‌چنین، تکانشگری بالا که می‌تواند نشانه‌ای از هوش هیجانی پایین باشد، ممکن است فرد را به شروع فعالانه روابط جدید و ایجاد ارتباطات بیش‌تر ترغیب کند و این امر می‌تواند به گسترش شبکه اجتماعی فرد و افزایش سرمایه اجتماعی او کمک کند (54).

یافته بعدی پژوهش نشان داد که هوش هیجانی به‌طور مثبت و مستقیم بهزیستی ذهنی را پیش‌بینی می‌کند. در این راستا، نتایج این پژوهش با پژوهش‌هایی که اذعان می‌دارند با افزایش شایستگی‌های هوش هیجانی می‌توان سطح سلامت روان در گروههای گوناگون جامعه را افزایش داد (14،15،20،24،26،28،29،30) همسو و همخوان بود. این یافته پژوهش، نقش کلیدی هوش هیجانی در ارتقای بهزیستی ذهنی را تأیید می‌کند. هوش هیجانی به افراد کمک می‌کند تا احساسات خود را به‌طور مؤثر درک، مدیریت و بیان کنند و با دیگران روابط سالم و صمیمی برقرار نمایند. این امر منجر به افزایش رضایت از زندگی، کاهش استرس و اضطراب، و ارتقای سلامت روان می‌شود (20). به‌طور دقیق‌تر، توانمندی‌های هوش هیجانی می‌تواند به بهزیستی روان‌شناختی افراد به عنوان یکی از خرده‌شاخص‌های بهزیستی ذهنی کمک کند. بدین صورت که زمانی که افراد احساسات، افکار و انگیزه‌های خود را به درستی درک کنند، این امر موجب افزایش خودآگاهی و درک بهتر از خود می‌شود تا هیجانات خود را به‌طور موثرتری تنظیم کنند (19). در تبیین این یافته می‌توان گفت که بر اساس نظریه هوش هیجانی بار-آن و پارکر¹ احساسات و هیجانات بخش جدایی‌ناپذیر زندگی انسان هستند و به شدت بر تصمیمات و رفتارهای ما تأثیر می‌گذارند. افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند، بهتر می‌توانند احساسات خود و دیگران را بشناسند و کنترل کنند. این افراد در شرایط سخت و استرس‌زا، تصمیمات بهتری می‌گیرند و با استفاده از راهکارهای مناسب، بر هیجانات خود غلبه می‌کنند (70).

یافته بعدی پژوهش مبنی بر تأثیر مثبت سرمایه اجتماعی بر بهزیستی ذهنی نشان داد که سرمایه اجتماعی به‌طور مثبت و معنی‌دار بهزیستی ذهنی را پیش‌بینی می‌کند. این یافته پژوهش با پژوهش‌هایی که رابطه سرمایه اجتماعی و برخی از ابعاد بهزیستی ذهنی را بررسی کرده‌اند (39،40،42،44) همسو بود. در این پژوهش‌ها به‌طور کلی نشان داده شده است که سرمایه اجتماعی با تقویت اعتماد، شبکه‌های اجتماعی، منافع اقتصادی و بهبود ارتباطات کاری و تحصیلی، بهزیستی ذهنی را در جامعه افزایش می‌دهد. این مکانیزم‌ها به ایجاد جامعه‌ای حمایتی‌تر کمک می‌کنند. در تبیین این یافته می‌توان گفت مطالعات نشان داده‌اند که وجود شبکه‌های اجتماعی حمایتی، تأثیر مثبتی بر رضایت از زندگی افراد دارد. این شبکه‌ها باعث افزایش احساس تعلق و هویت می‌شوند و هم در مواجهه با چالش‌ها و استرس‌های زندگی به عنوان منبع حمایت اجتماعی عمل می‌کنند. حمایت اجتماعی از راه تقویت احساس توانمندی و اطمینان در افراد کمک می‌کند تا بهتر با مشکلات کنار بیایند (42) (43). سرمایه اجتماعی با تقویت حس اعتماد، امنیت و ارتباط بین دوستان و خانواده (از خرده‌مقیاس‌های سرمایه اجتماعی)، نقش اساسی در ارتقای بهزیستی عاطفی در جامعه ایفا می‌کند. هم‌چنین، سرمایه اجتماعی می‌تواند به افراد حس تعلق خاطر را القا کند (45). هنگامی که افراد احساس کنند به جامعه خود متصل هستند، به‌احتمال زیاد احساس خوشبختی، رضایت و تحقق را تجربه می‌کنند (41).

در رابطه با اثر غیرمستقیم هوش هیجانی بر بهزیستی ذهنی نتایج پژوهش نشان داد که هوش هیجانی به طور غیرمستقیم و از راه افزایش سرمایه اجتماعی، منجر به بهبود بهزیستی ذهنی افراد می‌شود. این یافته‌ها حاکی از آن است که افراد با هوش هیجانی بالاتر، به دلیل ارتباطات اجتماعی قوی‌تر و حمایت اجتماعی بیش‌تر، احساس خوشبختی و رضایت‌مندی بیش‌تری را تجربه می‌کنند. بنابراین، سرمایه اجتماعی به عنوان یک واسطه مهم در رابطه بین هوش هیجانی و بهزیستی ذهنی عمل می‌کند. با وجود نبود پژوهشی مستقیم در مورد نقش واسطه‌گری سرمایه اجتماعی در ارتباط بین هوش هیجانی و بهزیستی ذهنی، یافته‌های این مطالعه با پژوهش‌های مشابه همسو است. مطالعات قبلی نشان داده‌اند که متغیرهایی مانند رفتار نوع‌دوستانه (71) حمایت اجتماعی و تجربه‌های عاطفی مثبت (72) به عنوان واسطه‌هایی عمل می‌کنند که هوش هیجانی را به بهزیستی ذهنی مرتبط می‌سازند. نتایج این پژوهش‌ها به همراه یافته‌های این مطالعه بر اهمیت روابط اجتماعی در توضیح ارتباط بین هوش هیجانی و بهزیستی ذهنی تأکید دارند. در تبیین این یافته می‌توان گفت زمانی که افراد دارای سطوح بالاتری از هوش هیجانی هستند، احتمالی بیش‌تر برای ایجاد رابطه مبتنی بر اعتماد با دیگران دارند (14). این اعتماد می‌تواند منجر به ارتباطات اجتماعی قوی‌تر و احساس تعلق شود بدین ترتیب افراد توانایی بیش‌تری در مواجهه با فشارها و استرس‌های زندگی دارند و ازآنجایی‌که افراد با هوش هیجانی بالاتر، همدل‌تر هستند و دیگران را بهتر درک می‌کنند به‌احتمال زیاد اعتماد و همکاری را تقویت می‌کنند و در نهایت به سطوح بالاتری از بهزیستی ذهنی کمک می‌کنند (2).

در کل از یافته‌های پژوهش می‌توان نتیجه گرفت هوش هیجانی با بهبود مهارت‌های ارتباطی و مدیریت عواطف، به ارتقای سرمایه اجتماعی و در نهایت بهزیستی ذهنی کمک می‌کند. یافته‌ها پیشنهاد می‌کنند که تقویت هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی در برنامه‌های آموزشی و مشاوره‌ای دانشجویان مورد توجه قرار گیرد. هم‌چنین، ایجاد شبکه‌های اجتماعی حمایتی می‌تواند به افزایش احساس تعلق و رضایت کمک کند.

در پایان، باید گفت با توجه به محدودیت جامعه آماری پژوهش به دانشجویان، تعمیم نتایج به سایر جمعیت‌ها محدود است و پیشنهاد می‌شود پژوهش‌های مشابه در گروههای متنوع‌تر انجام شود. هم‌چنین، پژوهش‌های آینده می‌توانند تأثیر مداخلات مبتنی بر هوش هیجانی بر سرمایه اجتماعی و بهزیستی ذهنی را با استفاده از طرح‌های آزمایشی بررسی کنند. هم‌چنین، پیشنهاد می‌شود به دلیل پایین بودن ضریب پایایی برخی خرده‌مقیاس‌های سرمایه اجتماعی در این پژوهش، در پژوهش‌های آینده بررسی پایایی ابزارها با روش‌های متنوع‌تری مورد بررسی قرار گیرد.