خردگرایی تعلیمی در شاه نامة حکیم توس*

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

مصطفی خدایاری ¹ (استادیار زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی: واحد گرمسارـ ایران)

تاریخ دریافت : 1391/01/18 تاریخ پذیرش : 1391/04/30 تاریخ انتشار : 1391/09/01

کلید واژه: فردوسی, religiosity, خردگرایی تعلیمی, دین مداری, دانایی, Firdowsi, Didactic Rationalism, Sagacity,

چکیده مقاله :

شاه‌نامه بی‌تردید یکی از آثار گران‌سنگ ادب پارسی و در ردیف بزرگ‌ترین تراویده‌های ذهنی بشری، در قالب حماسه است. ستایش خرد در شاه‌نامه، چشمگیر است، چنانچه واژگان خرد، خردمندی، مفاهیم وتبعات معنایی آن را از شاه‌نامه بسترند با کالبدی بی جان روبرو خواهیم شد. هر محقق شاه‌نامه شناسی، زوایا و خبایای شاه‌نامه را عمیقاً کنکاش کند، در می‌یابد که همواره خرد تعلیمی، با معنویت ودین مداری هم آغوش است، از این رو در دیدگاه او، خردگرایی منهای دین مداری نکوهیده است. در این جستار، نگارنده با رویکردی تعلیمی، نخست به مفاهیم خردگرایی تعلیمی، تبعات و پیامدهای آن در شاه‌نامه پرداخته،آنگاه نشان داده است عنصر خرد و مفاهیم معنوی دیگر،همچون دین مداری و دانایی، در دستگاه اندیشة شاعر ازچه ژرفای معنایی تعلیمی برخوردار است.

چکیده انگلیسی:

  Shahnameh is undoubtedly among the best works of Persian literature and one of the greatest products of human mind, manifested in the genre of epic poem. The essence of this masterpiece is, in fact, wisdom and sagacity. Firdowsi, the great poet of Toos, is of the conviction that wisdom is the first creation and the masterpiece of God Almighty. The praise of wisdom is noteworthy in Shahnameh and removing such words as ‘wisdom’ and ‘sagacity’ from this colossal work will leave nothing but an empty shell.   However, a scrutiny of various aspects of Shahnameh will reveal to any researcher that wisdom, in the eyes of Firdowsi, is part and parcel with religiosity, and sagacity of the impious is to be reprimanded. Therefore, the essence of the Iranian culture, as presented in Shahnameh, is an amalgamation of wisdom and religion.In the present study, the author has attempted to highlight the concept of wisdom and its consequences in Shahnameh, and also shed light on the proximity between wisdom and religion, as well as the profoundness of the phenomenon in Firdowsi’s system of thought.  

منابع و مأخذ:

1- پرهام، باقر،(1377)، با نگاه فردوسی(مبانی نقد خرد سیاسی در ایران)، تهران: مرکز، چ دوم.

2ـ تفضلی، احمد،(1354)، مینوی خرد، (ترجمه )، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

3 ـ ثاقب فر، مرتضی،(1377)، شاه‌نامه فردوسی و فلسفة تاریخ ایران: معین.

4- جوانشیر، فـ..م،(1380)،حماسه داد، تهران: جامی.

5 ـ  رضا،فضل اله،(1386)،پژوهشی دراندیشه های فردوسی، تهران: علمی و فرهنگی، چ ششم.

6- رستگارفسایی، منصور،(1369)،تصویرآفرینی درشاه‌نامه، شیراز: دانشگاه شیراز، چ دوم.

7- رنجبر، احمد،(1363)،جاذبه های فکری فردوسی، تهران: امیر کبیر.

8- زرین کوب، عبد ا لحسین، (1384)، با کاروان حله، تهران: علمی.

9- سرامی، قدمعلی، (1384)، از رنگ گل تا رنج خار، تهران:علمی و فرهنگی، چ چهارم.

12ـ فروزانفر،بدیع الزمان،(1370) ،احادیث مثنوی،تهران: امیر کبیر، چ پنجم.

13- مینوی،مجتبی، (1367)،نقدحال، تهران: خوارزمی، چ سوم.