بررسی تمثیل فشرده در غزلیات حافظ

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

نوشین هنرمند ¹ , علی عشقی سردهی ² , ابوالقاسم امیراحمدی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران
3 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار،دانشگاه آزاد اسلامی،سبزوار.ایران

تاریخ دریافت : 1400/06/20 تاریخ پذیرش : 1400/08/19 تاریخ انتشار : 1400/10/26

کلید واژه: مثل, parable, اسلوب معادله, Allegorical simile, allegorical metaphor, Equation Style, تشبیه تمثیلی, استعاره تمثیلی, تمثیل فشرده, concise allegory,

چکیده مقاله :

تمثیل از جمله مباحث مهم در بلاغت قدیم و جدید است که از نظر ساختار به دو بخش تمثیل کوتاه یا فشرده و تمثیل گسترده تقسیم می‌شود. در تمثیل فشرده و توصیفی که مهم‌ترین انواع آن تشبیه تمثیلی، استعاره‌ی تمثیلی، مثل و اسلوب معادله است از یک یا چند جمله فراتر نمی‌رود و در اشعار شاعران قدیم تاکنون از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. ولی تاکنون تحقیقی کامل و مجزا در خصوص تمثیل فشرده و انواع آن در غزلیات حافظ به رشته تحریر درنیامده است. پس در این مقاله که با روش کتابخانه‌ای و رویکرد تحلیلی به بررسی تمثیل‌های فشرده در غزلیات حافظ، به شیوه‌ی کیفی پرداخته شده است ضمن تعریف تمثیل فشرده و انواع آن و بیان مثال‌هایی جهت روشن سازی مطلب، در پی پاسخ گویی به سؤالاتی همچون: کاربرد تمثیل فشرده در غزلیات حافظ چگونه است و چه نوع از انواع تمثیل فشرده کاربرد بیشتری دارد؟ می‌باشد. تمثیل‌های فشرده‌ی حافظ بیشتر از نوع استعاره‌ی تمثیلی، اسلوب معادله و مثل می‌باشد و تشبیه تمثیلی بسیار به ندرت کاربرد دارد.

چکیده انگلیسی:

Allegory is one of the most important topics in old and new rhetoric, which is structurally divided into short or concise allegory and wide allegory. In compact and descriptive allegory, the most important types of which are allegorical allegory, allegorical metaphor, parable and equation style, it does not exceed one or more sentences and has a special place in the poems of ancient poets. But so far a complete and separate research. Compact allegory and its types have not been written in Hafez's sonnets. It seeks to answer questions such as: What is the use of compact allegory in Hafez's lyric poems and what types of compact allegory are most used? Hafez's concise allegories are more of an allegorical metaphor, an equation style, and a parable, and allegorical allegory is very rarely used.

منابع و مأخذ:

1. پرهیزی، عبدالخالق، (1394)، سیر علوم بلاغی در ادب فارسی، تهران: اندیشگان.


2. پورنامداریان، تقی، (1375)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.


3. حافظ، شمس الدین محمد، (1383)، نقد و شرح غزل‌های حافظ استعلامی، تهران: سخن.


4. حجازی، حمیده، سلمانی نژاد مهرآبادی، تنوع در بکارگیری اسلوب معادله در شعر حافظ، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی، سال هشتم، شماره سوم، (1394)، پیاپی 29، صص 109- 95


5. حمیدی، سید جعفر، شامیان، اکبر، (1384)، سرچشمه‌های تکوین و توسعه‌ی انواع تمثیل (اسطوره، رؤیا، فرهنگ عامه)، نشریه‌ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 48، صص 107-57


6. دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغتنامه، ج 5، تهران: دانشگاه تهران.


7. رضایی جمکرانی، احمد، (1394). تشبیه تمثیل و استعاره‌ی تمثیلیه در کتب بلاغی، ادب پژوهی، شماره‌ی 34، صص 50-33.


8. ذوالفقاری، حسن، (1388)، فرهنگ بزرگ ضرب المثل های ایرانی، تهران: معین.


9. سعدی، مصلح بن عبدالله (1385)، گلستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: مروی.


10. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1371) شاعر آیینه‌ها. تهران: آگاه.


11. شمیسا، سیروس، (1386)، بیان، تهران: میترا.


12. شیری، قهرمان، (1389)، تمثیل و تصویری نو از کارکردها و انواع آن»، کاوش نامه، سال 11، شماره‌ی 20 صص 33-54


13. همایی، جلال الدین، (1376)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما.

1. Parhizi, Abdolkhalegh, (2015), The course of rhetorical sciences in Persian literature, Tehran: Andishegan. (in Persian)


2. Pournamdarian, Taghi, (1375), Mysteries and mysteries in Persian literature, Tehran: Scientific and cultural. (in Persian)


3. Hafez, Shamsuddin Mohammad, (2004), Critique and description of Hafez's inquiries, Tehran Sokhan. (in Persian)


4. Hejazi, Hamideh, Salmaninejad Mehrabadi, Variety in using the equation style in Hafez's poetry, Quarterly Journal of Persian Stylistics and Poetry, Year 8, Number 3, (2015), Consecutive 29, pp. 109-95. (in Persian)


5. Hamidi, seyed Jafar, shamian, Akbar (2005), the origins of the formation and development of allegory (myth, the dream of popular culture, science and science) Pp. 107-57. (in Persian)


6. Dehkhoda, Ali Akbar, (1998), Dictionary, Volume 5, Tehran: University of Tehran. (in Persian)


7. Rezaei Jamkarani, Ahmad, (2015). The allegory metaphor and metaphor in literary rhetorical books, No. 34, pp. 33-50. (in Persian)


8. Zolfaghari, Hassan, (2009), The Great Culture of Iranian Proverbs, Tehran: Moin. (in Persian)


9. Saadi, Mosleh Ibn Abdullah (2006), Golestan, By the efforts of Khalil Khatib Rahbar, Tehran: Marvi. (in Persian)


10. Shafiee Kadkani, Mohammad Reza, (1992) The Poet of Mirrors, Tehran: Agah. (in Persian)


11. Shamisa, Sirus, (2007), Sian, Tehran: Mitra. (in Persian)


12. shiri, Ghahraman, (2010), Allegory And your image of the works and its types ", Kavoshnameh, year 11, number 20, pp. 33-54. (in Persian)


13. Homayi, Jalaleddin, (1997), Rhetoric Techniques and Literary Crafts, Tehran: Homa. (in Persian)