تــوبه از دیدگاه عطـــار
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد دهاقان
کلید واژه: عطار, پیر, توبه, Attar, توبة عام, توبة خاص, Penitence, Sage, General penitence, especial Penitence,
چکیده مقاله :
عطار، عارف نام آور و شاعر بزرگ عرصة ادب فارسی است . او علاوه بر آنکه آثار گران‌سنگی به فرهنگ و ادب ایران عرضه کرده، دیدگاه‌های خاصی نیز در برخی مسائل عرفانی ارائه نموده است. او وعظ و تحقیق را با درد و سوز آمیخته و جذبات روحانی را با الفاظ لطیف بیان کرده است. در سیر تصوف و عرفان اسلامی، قرن ششم به دلیل ورود شعر به عرصه عرفان قابل توجه است و در شکل گیری این سنت ادبی، عطار مقدم شعرایی است که در این زمینه از سنایی پیروی کرده‌اند. بنابراین بررسی دیدگاه‌های خاص عطار در زمینه‌های مختلف عرفانی در شناختن عرفان اسلامی و ایرانی بسیار موثر است. توبه از جمله مقام‌های عرفانی است که سالک در تزکیه نفس به عنوان اولین مقام باید آنرا تجربه کند. از نظر عطار، توبه دهندة حقیقی خداست و توبه مراتبی دارد . او در مثنوی‌های خود به توبة عام و در غزل به توبة خاص نظر دارد. نقش پیر در توبه، قابل انکار نیست، او یاور و دستگیر سالک در سلوک است، بنابراین عطار چهره دقیقی نیز از پیر در آثار خود ارائه و لزوم تبعیت مرید را از او گوشزد کرده است. به هرحال، عطار به طور نسبتاً کامل از توبه و مراتب آن در آثار خود سخن گفته است. هر چند برخی از نظرات او منطبق با نظرات عرفای پیشین و معاصر اوست، اما در مواردی نیز تعاریفی دوباره ارائه کرده و نظراتی خاص خود دارد.
Attar is the famous Gnostic and great poem in Persian literature stage. In addition to valuable works he offered to Persian culture and literature he has suggested special views in some mystic issues. He mixed expiation and research into agony and fervency and has expressed spiritual attractions by fine words. He is remarkable for the movement of Islamic Sufism and Gnosticism of sixth century because of the arrival of poem into Gnosticism area and in forming this literary tradition Attar has priority over poets who follow Sanaei. Therefore the examination of Attar’s especial views in different mystic areas has been very effective in realizing Islamic and Iranian Gnosticism. Penitence is among mystic positions which are experienced by seeker as the first position. In Attars’s opinion god is one who really makes repent and penitence has different degrees. In his Mathnavis he points to general penitence and in his lyrics he points to especial penitence. The role of sage is not deniable in penitence; in conduct he is seeker’s helper so in his works Attar has provided a precise expression of sage and reminded the necessity of following the mentor. Yet in his works Attar has discoursed on penitence and its degrees relatively perfect. Although some of his ideas are in consistence with the ideas of his previous and contemporary Gnostics, in some cases he again offers some definitions and has his own especial ideas.
- پورنامداریان ، تقی (1382) دیدار با سیمرغ، چ سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2- جامی، نورالدین، عبدالرحمن (1356) نفحات الانس، تصحیح مهدی توحیدی پور، چ دوم، تهران: سعدی.
3- رازی، نجم الدین (1373) مرصاد العباد، تصحیح محمدامین ریاحی، چ پنجم، تهران : علمی و فرهنگی.
4- زرین کوب، عبدالحسین (1379) جستجو در تصوف ایران، چ ششم، تهران: امیرکبیر.
5- ژنده پیل، احمدبن ابوالحسن (1350) انس التائبین و صراط الله المبین، تصحیح علی فاضل، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
6- عطار ، فرید الدین ( 1381) اسرار نامه، تصحیح سید صادق گوهرین، چ سوم، تهران: زوار.
7- __________ (1381) الهی نامه، تصحیح فواد روحانی، چ ششم، تهران: زوار.
8- __________ (1381) دیوان ، تصحیح جهانگیر ثروت، چ چهارم، تهران: نگاه.
9- __________ (1380) مصیبت نامه، تصحیح نورانی وصال، چ پنجم، تهران: زوار.
10- _________ (1372) منطق الطیر، تصحیح سید صادق گوهرین، چ نهم، تهران: علمی و فرهنگی.
11- محمدبن منور (1366) اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابوسعید، 2 ج، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی ، تهران : آگاه.
12- مستملی نجاری، ابوبکر(1372) شرح التعرف لمذهب التصوف، تصحیح محمد روشن، 4 ج، چ دوم، تهران: اساطیر.
13- هجویری ، علی بن عثمان(1375) کشف المحجوب، تصحیح ژوکوفسکی، چ چهارم، تهران: طهوری.
14- _________(1374) ترجمه رساله قشیریه، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، چ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.