دو شخصیت هم‌نام اصفهانی
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه بین‌المللی امام خمینی ـ قزوین
کلید واژه: خاقانی شروانی, سلجوقیان, جمال‌الدین اصفهانی, اتابکان, تحفه العراقین, Jamaluddin-e- Isfahani, Khaghani-e-Shervani, Saljoughid, Atabakan, Tohfatoleraghein,
چکیده مقاله :
اصفهان، دو شخصیت به نام جمال الدین دارد. یکی جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، سخنور توانا و بنام سده ششم که نام و اشعارش بر همگان به ویژه پژوهندگان شعر ادب فارسی آشناست و در این مقال ما را سر پرداختن به او نیست، و دیگری محمدبن علی بن منصور، معروف به جمال الدین اصفهانی، وزیر نیکوکار عصر سلجوقی است که او هم در سده ششم می‌زیسته. و در قیاس با جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی گمنام تر و ناشناخته تر است. از قضا خاقانی شروانی، دیگر قصیده پرداز و سخنور سده ششم، با این هر دو جمال‌الدین دوستی و ارتباط داشته. درباره آشنایی و نیز معارضات خاقانی با جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، در تذکره‌های ادبی، کتاب‌های تاریخ ادبیات و نقدهای ادبی به تفصیل سخن رفته و ما از ذکر آن در می‌گذریم. آنچه موضوع اصلی این مقاله است، معرفی شخصیت، شرح احوال و نقد روزگار جمال‌الدین اصفهانی وزیر و شرح مکارم و صفات اخلاقی او از زبان مورخان و نیز ذکر خیر او در اشعار خاقانی شروانی است.
Isfahan has the two characters who their names are Jamaluddin. The one of them is Jamaluddin Abdorrazzagh Isfahani, the famous poet and singer in the sixth A.H. century, which we don't want to speak about him. Because he is very famous for Persian literature searcher and an other Jamaluddin is Mohammad b. Ali b. Mansoor, the righteous minister in the Saljoughid period. (the 6.th.century). This person, is the more unknown than Jamaluddin Abdorrazzagh Isfahani. Incidentally, Khaghani-e Shervani, the famous poet and singer in the 6.th century, makes friends with this two charactors. About the friendship between Khaghani and Jamaluddin and their oppositions, was spoken in the litteral critics and sources. The main matter of this article is characterization and description of minister Jamaluddin and his ethical features in historians sayings and Khaghani's poem id Tohfatoleraghein masnavi.
1- ابن اثیر جرزی، عزالدین، التاریخ الباهر (باهر)، تحقیق احمد طلمیات، 1382 ق/1963 م، مصر.
2- همو، الکامل فی التاریخ (کامل)، 1386 ق/1996 م، بیروت، لبنان.
3- ابن تغزی بردی، 1383 ق/1963 میلادی، النجوم الزاهره، قاهره.
4- ابن جبیر اندلسی، 1986 میلادی، رحله، بیروت.
5- ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن، المنتظم، 1412ق/1992 م، بیروت.
6- ابن خلّکان، شمس الدین احمد، 1364 ش. و فیات الاعیان، تحقیق احسان عباس، قم.
7- انوشروان بن خالد کاشی، 1974 میلادی، تاریخ دولت آل سلجوق، قاهره.
8- بنداری اصفهانی، 1356 ش. تاریخ سلسله سلجوقی، ترجمه محمد حسین جلیلی، تهران، بنیاد فرهنگ.
9- خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی، 1357 ش.، چ دوم، دیوان، به کوشش دکتر ضیاء الدین سجادی، تهران، زوار.
10-همو، مثنوی تحفه العراقین، 1357 ش.، چ دوم، به کوشش دکتر یحیی قریب، تهران، امیرکبیر.
11-صفا، ذبیح الله، 1347 ش.، چ چهارم، تاریخ و ادبیات در ایران، تهران، ابن سینا.
12-قریب، یحیی، 1357 ش.، چ دوم، مقدمه تحفه العراقین، تهران، امیرکبیر.
13-یاقوت حموی، 1923 میلادی، معجم الادبا، به تحقیق مارگلیوث، مصر.