بن مایه های تمثیلی– عرفانی گنوسی در منظومة جمشید و خورشید سلمان ساوجی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

زهرا رجبلو ¹ , ماندانا علیمی ²

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد، موسسة آموزش عالی گلستان، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1396/08/19 تاریخ پذیرش : 1396/08/19 تاریخ انتشار : 1396/08/01

کلید واژه: بن مایه های تمثیلی, اندیشه های گنوسی, منظومة جمشید و خورشید, سلمان ساوجی, allegorical motifs, Gnostic thoughts, Jamshid and Khorshid, Salman Savedji,

چکیده مقاله :

منظومة جمشید و خورشید سلمان ساوجی اثری رمزی و تمثیلی است که تمام اجزای آن از ساختاری واحد و منسجم برخوردار است. این اثر علاوه بر نشان دادن قدرت سلمان ساوجی در داستان سرایی و پیوستن مطالب متعدد، نشانة آشنایی سلمان ساوجی با میراث غنی ادبی، فرهنگی و عرفانی بازمانده از ادوار پیشین است. بخشی از این میراث متعلق به اندیشه های گنوسی و مانوی و نیز حکمت هرمسی است. هدف از انجام این مقاله نشان دادن ردپای این اندیشه ها در منظومة جمشید و خورشید است. در این جستار پس از معرفی و تبیین اندیشه های گنوسی و ذکر پیشینه با تمدن ایرانیان، تأثیر مضامین گنوسی از جمله دوگانگی ماده و روح، عشق، خواب، سفر، واسطه و آزمایش در این منظومه نشان داده می شود. واکاوی این اثر در واقع ارائة تفسیری تازه از آن، هدف دیگر جستار است.

چکیده انگلیسی:

Jamshid and Khorshid book written by Salman Savedji is a symbolic and allegorical book that all of its components are unified structure. This book shows familiarity of him with rich heritage of literary, cultural and spiritual legacy of the previous periods in addition to showing strength of him in his storytelling and joining of various materials. Part of this heritage belongs to the wisdom of the Gnostic thoughts and Manu and Hermes. The purpose of this article is to show traces of these ideas in the book Jamshid and Khorshid. In this paper, after introducing and explaining the Gnostic ideas and the history of Iranian civilization, the influence of Gnostic themes, including the duality of matter and spirit, love, sleep, travel, mediating and testing were shown in this book. Analysis of this work is in fact offering a fresh interpretation of the purpose of the query.

منابع و مأخذ:

1. اسماعیل­پور، ابوالقاسم، (1382)، «دیباچة مثنوی معنوی و اشعار گنوسی»، در زیر آسمانه­های نور، پژوهشکدة مردم­شناسی و افکار.


2. ----------------، (1382)، «مضمون گنوسی در حکایت شیخ صنعان»، در زیر آسمانه­های نور، پژوهشکدة مردم­شناسی و افکار.


3. الیاده، میرچا، (1373)، آیین گنوسی و مانوی، ترجمة ابوالقاسم اسماعیل­پور، تهران: افکار.


4. بهار، مهرداد، (1382)، ادیان آسیایی، تهران: چشمه، چ چهارم.


5. جلالی، علیرضا، (1384)، ساختار گنوسی قصیدة عینیة ابن سینا، نامة فلسفی، ج 1، ش 2، ص 102- 85.


6. جوشقانی، خواجه شعیب، (1389)، وامق و عذرا، مصحح حسن ذوالفقاری و پرویز ارسطو، تهران: چشمه.


7. خراسانی، شرف­الدین، (1377)، دایره المعارف بزرگ اسلامی: اخوان الصفا، ج 7، زیر نظر سید کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، چ دوم.


8. زرین­کوب، عبدالحسین، (1363)، جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر، چ دوم.


9. ساوجی، سلمان، (1348)، مثنوی جمشید و خورشید، مصحح فریدون وهمن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.


10. شریفی، غلامحسین، (1391)، «جمشید در گذر از فردانیت»، بوستان ادب، ش 1.


11. نصر، حسن، (1359)، نظر متفکران اسلامی در بارة طبیعت، تهران: خوارزمی، چ سوم.


12. نظامی، الیاس بن یوسف، (1383)، خمسة نظامی، مصحح سامیه بصیر پژدهی، تهران: دوستان.