نگاهی تحلیلی- تطبیقی به تمثیل از دیدگاه قندزی و بلاغت‌نویسان قبل و بعد وی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

هاله اژدرنژاد ¹ (دانشجوی دورة دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران)
احمد رضا یلمه ها ² (دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی: واحد دهاقان ـ ایران)
مهرداد چترایی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)

تاریخ دریافت : 1397/04/06 تاریخ پذیرش : 1397/04/06 تاریخ انتشار : 1397/04/01

کلید واژه: تمثیل, Allegory, قندزی, نسخۀ بلاغت, بلاغت نویسان معاصر, Ghondozi, eloquence transcription, contemporary eloquence writers,

چکیده مقاله :

تمثیل از انواع ادبی است که کاربردی دیرینه دارد و بلاغت نویسان از گذشته‌های دور تاکنون دربارۀ آن نظرات گوناگون و متفاوتی ارائه کرده‎اند. یکی از این بلاغت نویسان محمود بن محمّد بن احمد قندزی، ادیب ایرانی قرن نهم هجری و نویسندۀ اثری به نام بلاغت است. از این رو در پژوهش حاضر سعی بر این است که تمثیل از نگاه قندزی و دیگر بلاغت نویسان معاصر و کلاسیک بررسی و مقایسه شود. برای رسیدن به این منظور پس از معرفی قندزی و اثر ایشان، تمثیل از نگاه قندزی بررسی و با آرای بلاغت‎نویسان قبل و بعد از او مقایسه شد و وجوه افتراق و اشتراک آن‎ها در جدولی مشخّص گردید. حاصل پژوهش حاضر که به‎ شیوۀ اسنادی-تحلیلی انجام گرفته، بیانگر این است که آرای قندزی به بلاغت نویسان گذشته نزدیک‌تر است و اساس نظریات قندزی و نویسندگان پس از او بر پایۀ عقاید گذشتگان است.

چکیده انگلیسی:

An allegory is a kind of literary genre with a long-standing application; and the eloquence writers since the far pasts have presented a variety of different opinions about it. One of these eloquence writersis Mahmood-ibn-e- Mohammad-ibn-e Ahmad Ghondozi – an Iranian scholarin in the 9th Hijri century and he is also the writer of a work called “eloquence”. Therefore, the present research tries to study and compare the allegory from the viewpoints of Ghondozi and other contemporary and classic eloquence writers of before and after he himself. To achieve this, after introducing the Ghondozi and his work, allegory was studied from the viewpoints of Ghondozi and was compared with the opinions of eloquence writers of before and after him; and their differentiation and common moods were determined in the table. The result of the present study that has been carried out using the documentary-analytical method indicates that Ghondozi’s views are closer to those of the past eloquence writers; and  the basis of Ghondoizi’s ideas and his subsequent writers is based on the basis of the believes of past ones.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

1-      ابن اثیر الجزری، ابوالفتح ضیاء‌الدّین نصرالله‌بن محمّد، (1379 ق)، المثل السائر فی ادب‌ الکاتب و‌الشاعر، تحقیق احمد الحوفی و بدوی طبانه، القاهره: دار نهضه مصر.

2-      الصعیدی، عبدالمتعال، (بی‎تا)، بُغیه الأیضاح لتلخیص المفتاح فی علوم البلاغه. بی‎جا: المطبعه النوذجیه.

3-      امین شیرازی، احمد، (1351ق)، ضحی الاسلام. بیروت: الطبعه العاشره، دار الکتاب العربی.

4-      پورنامداریان‌، تقی‌، (1367)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.

5-      تجلیل، جلیل، (1365)، معانی و بیان. تهران: مرکز نشر جهاد دانشگاهی.

6-      جرجانی، عبدالقاهر، (بی‌تا)، اسرار‌البلاغه (فی علم‌البیان)، با حواشی السید محمّدرشید رضا. بیروت: دارالمنار.

7-      درایتی، مصطفی، (1390)، فهرستگان دست‌نوشته‎های ایران. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

8-      رازی، شمس الدین، (1369)، المعجم فی معاییر اشعار العجم. تهران : امیرکبیر.

9-      رجایی، محمدخلیل، (1359)، معالم البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چ سوم.

10-   سکاکی، ابی یعقوب یوسف بن ابی بکر محمدبن علی، (1403ق/1983م)، مفتاح‎العلوم. به کوشش نعیم زرزور. الطبعه‌ الثانیه. بیروت: دار مکتب العلمیه.

11-   شفیعى کدکنى، محمدرضا، (1350)، صور خیال در شعر فارسى. تهران: انتشارات نیل.

12-   ..........................................، (1366)، شاعر آینه‏ها بررسی سبک هندی و شعر بیدل (هلوی). تهران: آگاه.

13-   شمیسا، سیروس، (1387)، انواع ادبی. تهران: میترا.

14-   ------------، (1381)، معانی و بیان.. تهران: فردوس. چ نهم

15-   علوی مقدم، محمد و رضا اشرف‏زاده، (1379)، معانی و بیان. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت).

16-   فرید، فتحی عبدالقادر، (1980م)، فنون البلاغۀ بین القرآن و کلام العرب. الریاض: منشورات دار اللواء للنشر و التوزیع.

17-   قدامة بن جعفر، ابی الفرج، (بی‌تا)، نقد الشعر‌. تحقیق‌ و تعلیق الدکتور محمد عبد المنعم خـفاجی. بیروت: دار الکتب العلمیه.

18-   قندزی، محمود بن محمد بن احمد،  (بی‎تا)، بلاغت. نسخۀ خطی متعلق به کتابخانه ملی مجلس شورای اسلامی. شمارۀ 8820. تهران: کتابخانه ملی مجلس.

19-   کزّازی، میر جلال‌الدین. زیباشناسی سخن پارسی بیان ، تهران: نشر مرکز، 1389. چ نهم

20-   ناقوری، ادریس، (1394ق)، المصطلح النقدی. طرابلس.

21-   هاشمی، احمد، ( 1388)، جواهرالبلاغه. ترجمه و شرح حسن عرفانی. قم: انتشارات بلاغت.

22-   همایی، جلال‎الدین، (1370)، فنون بلاغت و صناعت ادبی. تهران: هما.

23-   وحیدیان کامیار، تقی، (1379)، بدیع از دیدگاه‌ زیبایی‌شناسی. ترهان‌: دوسـتان.

ب-مقاله:

24-   اژدرنژاد، ‎هاله و یلمه‎ها، احمدرضا، (1395). تمثیل و کاربرد گونه‎های آن در مخزن‎الاسرار نظامی. فصل‏نامۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد واحد بوشهر. شمارۀ پیاپی 27،. بهار؛ 119-138.

25-   ------------------------، (1396). بررسی تمثیل در دو داستان از کلیله و دمنه و مرزبان نامه. فصل‏نامۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد واحد بوشهر. شمارۀ 34. زمستان؛ 45-27.

26-  فشارکی، محمّد، (1370)، نگاهی به بیان و بعضی تألیفات معاصرین در این فن، مجله تحقیقات اسلامی. شماره 1و 2. سال ششم؛ 398-394.

27-   گیبل، جان و ویلر، چارلز، (1374)، کتاب مقدس به منزله اثری ادبی. ترجمۀ حسین پاینده. مجله ارغنون. بهار و تابستان. شماره 5 و 6؛ 335-392.