بررسی تاکسونومیک گونه Tanacetum polycephalum Shultz Bip. در استان همدان با تأکید بر نشانگر فلوریستیک و استفاده از روش تعیین زیستگاه ویژه

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مریم احمدی ¹ , طاهره قاسمخانی ² , مرتضی عطری ³ , عبدالکریم چهرگانی ⁴

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه بوعلی سینا همدان
2 - دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه بوعلی سینا همدان
3 - استاد دانشگاه بو علی سینا همدان
4 - استاد دانشگاه بو علی سینا همدان

تاریخ دریافت : 1393/07/02 تاریخ پذیرش : 1393/07/02 تاریخ انتشار : 1393/06/10

کلید واژه: Tanacetum polycephalum, روش تعیین زیستگاه ویژه, فنواکودم,

چکیده مقاله :

جنس Tanacetum یکی از بزرگترین جنس‌های خانواده Asteraceae است و یکی از مشکل‌دارترین جنس‌ها از نظر پیچیدگی تاکسونومیکی، به طور خاص در ارتباط با تعیین حدود جنس، است. گونه‌های جنس Tanacetum سرشار از اسانس، ترکیبات تلخ و سزکویی ترپن لاکتون‌ها هستند.Tanacetum polycephalum Shultz Bip. یکی از گونه‌های رایج و چندشکل این جنس در ایران است. برای تعیین وجود تنوع درون‌گونه‌ای گیاهT. polycephalum از جنبه تاکسونومیک و تشخیص عوامل بوم‌شناختی مؤثر بر آن از روش تعیین زیستگاه ویژه استفاده شد. بر این اساس 10 زیستگاه ویژه برایT. polycephalum در استان همدان انتخاب شد. ترکیب رستنی‌ها (نشانگر فلوریستیک) با نرم‌افزارAnaphyto ، به روش FCA آنالیز شدند. آنالیز داده‌های حاصل از مورفومتری افراد گونه مورد بررسی هر زیستگاه ویژه، با استفاده از 60 ویژگی ریخت‌شناسی کمی و کیفی، با نرم‌افزار MVSP ، به روش‌هایUPGMA و PCO صورت گرفت. داده‌های بوم‌شناختی به روش CCA آنالیز شدند. نتایج حاصل از آنالیز داده‌های فلوریستیک منجر به تشخیص 4 گروه متمایز شد که گروه‌های ایجاد شده نشان دهنده تنوع درون گونه‌ای در این گیاه است. آنالیز داده‌های مورفومتری نیز وجود چهار گروه متمایز را تایید کرد که با نتایج حاصل از آنالیز ترکیب رستنی‌ها مطابقت داشت. آنالیز داده‌های بوم‌شناختی نیز مشخص نمود که عوامل بوم‌شناختی در گروه‌بندی و ایجاد تنوع زیستگاه‌های ویژه نقش دارند و بر این اساس سه فنواکودم قابل شناسایی و معرفی است.

چکیده انگلیسی:

Tanacetum L. is one of the largest genus of Asteraceae family and constitutes one of the most problematic genera in terms of taxonomic complexity, especially concerning genus delimitation against closely related entities. The Tanacetum species are rich in essential oils, bitter components and sesquiterpene lactones. Tanacetum polycephalum Shultz Bip. is a widespread and polymorphic species in Iran. To determine intraspecific variations in T. polycephalum from taxonomic point of view and effective ecological factors, data were collected using special station method. In this way, ten special stations were recognized for T. polycephalum in Hamedan province. Floristic data (floristic marker) were analyzed with Anaphyto software by FCA method. Morphometric data analysis of individual collected from each special station, by using 60 vegetative and reproductive characters, was made with PCO and UPGMA methods and ecologic data were analyzed with CCA method. Analysis of floristic data led to the identification of 4 separate groups that were indicative of the existence of intra-specific diversity. Analysis of morphometric data confirmed the 4-mentioned floristic groups. Analysis of ecologic data showed that ecological factors are effective in grouping and forming special stations diversity, accordingly, 3 phenoecodeme are identifiable and can be introduced.