بررسی نقش عوامل فیزیوگرافی جهت کشت نخودفرنگی در استان گلستان

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مهدی تراشی ¹ , علی راحمی کاریزکی ² , عباس بیابانی ³ , محمد صلاحی فراهی ⁴

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد کشاورزی اکولوژیک، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران
2 - استادیار گروه تولیدات گیاهی، اعضای هیأت علمی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران
3 - دانشیار گروه تولیدات گیاهی، اعضای هیأت علمی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران
4 - کارشناسی ارشد شیمی و حاصلخیزی خاک، مرکز تحقیقات کشاورزی گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران

تاریخ دریافت : 1397/02/31 تاریخ پذیرش : 1398/04/28 تاریخ انتشار : 1399/01/01

کلید واژه: تحلیل سلسله مراتبی, سامانه اطلاعات جغرافیایی, ترکیب خطی وزنی,

چکیده مقاله :

توسعه و حفظ توازن اکولوژیک زمانی محقق خواهد شد که از سرزمین به تناسب قابلیت‌ها و توانمندی‌های آن استفاده گردد. بر این اساس، شناسایی توانمندی‌های سرزمین پیش از بارگذاری فعالیت‌های گوناگون بسیار حائز اهمیت است. در غیر این صورت، بسیاری از سرمایه‎گذاری‎های انجام شده به هدر خواهد رفت. در نتیجه، ارزیابی توان اراضی جهت کشت محصولات مختلف اولین اولویت راهبردی جهت افزایش تولید و بهینه‌سازی مصرف منابع می‌باشد. به منظور بررسی نقش عوامل فیزیوگرافی در توان اکولوژیکی اراضی استان گلستان جهت کشت نخود فرنگی، از سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS و روش خطی وزنی WLC استفاده شد. نیازهای زراعی و متغیرهای زمین‌شناسی که شامل بافت خاک، ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت شیب می باشند از منابع علمی موجود تعیین، درجه‌بندی و نقشه‌های مورد نیاز تهیه گردید. برای استانداردسازی داده‌ها از منطق فازی و برای وزن دهی معیارها از روش تحلیل سلسله مراتبی AHPاستفاده شد. در نهایت، با استفاده از روش ترکیب خطی وزنی WLC در محیط نرم افزار TerrSet نقشه پتانسیل کشت نخود فرنگی تهیه گردید. نتایج وزن دهی معیارها با روش AHP نشان داد که شیب با 2790/0 بیشترین و ارتفاع با 1038/0 کمترین ضرایب را داشتند. همچنین نتایج نشان می‌دهد که بخش اعظمی از اراضی کشاوزی واقع در مرکز استان (51/70 درصد) دارای شرایط مساعد و 2/13 درصد از مساحت کل اراضی جهت کشت نخود فرنگی مستعد نمی‌باشد که شامل اراضی واقع در مناطق کوهستانی و مرتفع استان می‌گردد.

چکیده انگلیسی:

The development and preservation of ecological balance will be achieved when used from the land in accordance with its capabilities. Accordingly, identifying the capabilities of the land before loading various activities is very important. Otherwise, many of the investments will be wasted. As a result, assessing the land use potential for planting different crops is the first strategic priority for increasing production and optimizing resource consumption. In order to study the role of physiographic factors in the ecological capability of Golestan province for the planting of peas, geographic information system and weighted linear combination method were used. Agricultural needs and geological variables including soil texture, elevation, slope and aspect are determined from the available scientific resources, grading and required maps were prepared. For data standardization, fuzzy logic was used and we used the analytic hierarchy process (AHP) method to weigh the criteria. Finally, using the weighted linear combination (WLC) method in the TerrSet software environment, a potential mapping plan for peas was prepared. The results of the weighting of the criteria with the AHP method showed that the slope with the maximum of 0.2790 and the elevation had the lowest coefficients of 0.1038. Also, the results showed that a large part of the agricultural lands located in the province center (70.51%) has suitable conditions for the planting of peas and 6.08% of the total area of land is less suitable and 7.2% is half suitable, which includes lands Located in the mountainous and highlands of the province.

منابع و مأخذ:

آرخی، ص.، س. حجام و م. لطفی. 1388. کارایی روش­های زمین­آماری در تعیین مناطق مساعد برای کشت گندم دیم با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: استان تهران). همایش و نمایشگاه ژئوماتیک. سازمان نقشه برداری کشور و گروه مهندسی نقشه برداری- پردیس دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران. 20 اردیبهشت. تهران. 11 ص.

بای، ن.، م. منتظری.، ا. گندمکار و ه. عطایی. 1391. مطالعه پتانسیل اراضی کشت گندم دیم در استان گلستان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS). مجله آمایش جغرافیایی فضا فصلنامه علمی- پژوهشی، 4:2، ص 24-1.

بنی‌عقیل، ا. 1394. پهنه‌بندی و ارزیابی فیزیکی تناسب اراضی برای محصولات زراعی خاص (گندم، سویا) با استفاده از  GISدر سطح استان گلستان. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی. دانشگاه گنبدکاووس. 94 ص.

بیدادی، م. ج.، ب. کامکار.، ا. عبدی و ح. کاظمی. 1394. ارزیابی تناسب اراضی جهت کشت گندم دیم با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: حوزه قره سو). فصلنامه دانش کشاورزی و تولید پایدار، 1:25، ص 143-131.

پارسا، م. و ع.ر. باقری. 1392. حبوبات. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. چاپ دوم، 528 ص.

دهقان، ف. ۱۳۸۴. بررسی وضعیت استان گلستان. مطالعات زیربنایی، 8 ص.

دهقان­پور اینچه­برون، ا. 1392. تأثیر نیتروژن مصرفی و الگوی کشت مخلوط جو (hordeum vulgare) و نخود فرنگی (pisum sativum) بر کمیت و کیفیت علوفه. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی. دانشگاه گنبدکاووس. ص 17.

عبدالهی، ع. ا.، ج. امامی و س. م. حسینی ثابت. 1392. پهنه­بندی اقلیمی زراعی گندم دیم در استان همدان با استفاده از سیستم­های اطلاعات جغرافیایی و تصاویر ماهواره­ای. موسسه پژوهش­های برنامه­ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی. 34 ص.

عساکره، ح. و ف. مازینی. 1389. تحلیل توزیع احتمال بارندگی سالانه استان گلستان. تحقیقات منابع آب ایران، 1:6، ص 55- 51.

فلاح، س ا،. ع. صالحی و ن. قاسمی  سیانی. 1395. اثر باقیمانده کودهای آلی و شیمیایی کشت گیاه بهاره (سیاهدانه) در تولید کود سبز نخود فرنگی (pisum sativum). نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار، 2:26، ص 132-117.

فیضی­زاده، ب.، ح. ابدالی.، م. رضایی بنفشه درق و غ. محمدی. 1391. پهنه بندی قابلیت کشت گندم دیم در سطح استان آذربایجان شرقی با استفاده از تحلیل‌های مکانی  GIS. پژوهش‎های کاربردی زراعی (پژوهش و سازندگی)، 3:25، ص 91-75.

کاظمی پشت مساوی، ح.، ز. طهماسبی سروستانی.، ب. کامکار.، ش. شتایی و س. صادقی. 1391. پهنه­بندی زراعی- بوم­شناختی اراضی کشاورزی استان گلستان جهت کشت کلزا با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرآیند تجزیه و تحلیل سلسله مراتیب (AHP). مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی، 1:5، ص 139-123.

کاظمی، ح.، ز. طهماسبی سروستانی.، ب. کامکار.، ش. شتایی و س. صادقی.1392. پهنه‌بندی زراعی-بوم‌شناختی اراضی استان گلستان جهت کشت سویا با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار، 4:23، ص 40-21.

کاظمی، ح. و س. صادقی. 1393. ارزیابی تناسب اراضی شهرستان آق‌قلا جهت کشت نخود دیم با استفاده از منطق بولین و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). نشریه زراعت دیم ایران، 1:2، ص 20-1.

مجنون حسینی، ن. 1394. زراعت و تولید حبوبات. انتشارات جهاد دانشگاهی. واحد تهران. چاپ پنجم، 284 ص.

Kamkar, B., M. Dorri and J. A. Teixeira da Silva. 2014. Assessment of land suitability and the possibility and performance of a canola (Brassica napus L.) –soybean (Glycine max L.) rotation in four basins of Golestan Province, Iran. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences. 17(1): 95- 104.

Kandari, A. M., S. Baja and A. Ala. 2013. Agroecological zoning and land suitability assessment for maize (Zea mays L.) development in Button regency, Indonesia. Agriculture, Forestry and Fisheries. 2(6): 202-211.

Mahmoudan, M., B. Kamkar., O. Abdi and N. Bagherani. 2015. Assessment of universal kriging models to interpolate rainfall and temperature and determination of climatic suitability of Golestan Province crop lands to sow winter wheat and faba bean using GIS. Research in Crop Ecosystems. 1(4): 13- 30.

Maleki, S., Khormali, F., Kiani, F and A. R. Karimi. 2013. Effect of slope position and aspect on some physical and chemical soil characteristics in a loess hillslope of Toshan area, Golestan Province, Iran. Journal of Water and Soil Conservation. 20(3): 93- 112.

Zolfaghari, H., A. Fathnia and M. Shariyari. 2015. Finding suitable land areas for chickpea cultivation in Kermanshah Province using climate and environmental data. Journal of Physical Geography Research. 47(2): 179- 196.