ارزیابی شاخص های تحمل تنش گرما در ژنوتیپ های گندم نان

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

حبیب اله سوقی ¹ , نادعلی بابائیان جلودار ² , غلامعلی رنجبر ³ , محمد هادی پهلوانی ⁴

1 - گروه ااصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
2 - گروه ااصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
3 - گروه ااصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
4 - گروه ااصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

تاریخ دریافت : 1393/10/28 تاریخ پذیرش : 1394/01/14 تاریخ انتشار : 1395/03/12

کلید واژه: عملکرد دانه, وزن هزار دانه, ارتفاع گیاه,

چکیده مقاله :

تنش گرمایی یکی از عوامل مهم کاهش عملکرد گندم در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود که ایجاد ارقام متحمل به گرما را اجتناب ناپذیر نموده است. به منظور بررسی شاخص‌های تحمل گرما در گندم، 24 ژنوتیپ گندم نان در سال زراعی 92-1391 درقالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، در دو ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان و گنبد، در دو تاریخ کاشت طبیعی و تاخیری‌‌ (تنش گرما) کشت شدند. هشت شاخص تحمل تنش، شامل شاخص حساسیت به تنش‌‌ (SSI)، شاخص تحمل (TOL)، میانگین هندسی تولید (GMP)، میانگین حسابی(MP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص پایداری عملکرد (YSI)، شاخص عملکرد (YI) و شاخص اندازه برتری (Pi) بر اساس عملکرد دانه، مورد محاسبه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که عملکرد دانه در کشت تاخیری به 8/39 و 5/34 درصد به ترتیب در گرگان و گنبد کاهش یافت. میانگین عملکرد دانه در کاشت به موقع و تاخیری در گرگان به ترتیب 2/499 و 8/198 گرم در متر مربع بود. این مقادیر در گنبد به ترتیب 4/391 و 0/135 گرم در متر مربع یودند. بر این اساس، شاخص‌های MP و STI قادر به تشخیص ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا تحت هر دو شرایط طبیعی و تنش گرما بودند. به طور کلی، هر درجه سلسیوس افزایش میانگین دما از 20 تا 4/26 درجه سانتیگراد، در طول دوره پر شدن دانه، باعث کاهش حدود 10 درصدی عملکرد دانه شد. همچنین ژنوتیپ شماره 21 با توجه به نتایج حاصل از بررسی شاخص‌ها به عنوان ژنوتیپ برتر هم در شرایط طبیعی و تنش توصیه می‌شود.

چکیده انگلیسی:

Heat stress is the most important factor that reducing wheat (Triticum aestivum L.) productionin in arid and semi-arid regions.Therefore, selecting heat tolerance cultivar is more neccessary. To evaluate indicators of heat tolerance in wheat, twenty four bread wheat genotypes were planted at two locations; Gorgan and Gonbad Agricultural Research Stations in two planting date (6th December and 6th March ) based on a randomized complete blocks design with three replicaties in 2012-13. To evaluate heat stress on grain yield traits, some indices such as stress sensitivity index (SSI), tolerance (TOL), geometric mean production (GMP), mean production (MP), stress tolerance index (STI), yield stability index (YSI), yield index (YI) and preference index (PI) were used. Results showed that grain yield in late planting date reduced by 39.8% and 34.5% in Gorgan and Gonbad, respectively. Mean grain yield in Gorgan for normal and late planting date were 499.2 and 198.8 gm-2,respectively. These values for Gonbad were 391.4 and 135.0 gm-2, respectively. Regarding to the fact that MP and STI indices are able to identify high yielding genotypes under both normal and stress conditions. in genral, grain yield decreased by 10% for every 1°C increase mean of temperature from 20°C to 26.4°C. According to result of current study, genotype 21 can be recommended as a desired genotype in normal and stress conditions.