تاثیر تراکم بوته بر برخی صفات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام آفتابگردان (Helianthus annuus L.)

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

افشین مختاری ¹ , سید غلامرضا موسوی ²

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد زراعت، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران
2 - دانشیار گروه کشاورزی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران

تاریخ دریافت : 1394/06/30 تاریخ پذیرش : 1395/01/02 تاریخ انتشار : 1397/09/01

کلید واژه: رقم, روغن, وزن دانه, دانه روغنی, تعداد دانه در طبق,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی تاثیر تراکم بوته بر صفات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان (Helianthus annuus L.)، آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند در سال 1388 اجرا گردید. در این پژوهش رقم آفتابگردان (ارقام پروگرس، هایسان 36، زاریا و آل استار) به عنوان عامل اصلی و تراکم (5، 5/7 و 10 بوته در متر مربع) به عنوان عامل فرعی بود. نتایج نشان داد که صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد و عملکرد روغن به طور معنی‌داری تحت تاثیر رقم قرار گرفت و تراکم بوته نیز به طور معنی‌داری همه صفات مذکور و درصد روغن به جز تعداد برگ در بوته را تحت تاثیر قرار داد. رقم پروگرس از نظر ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد برگ در بوته، قطر طبق، وزن صد دانه، عملکردهای دانه و روغن در گروه آماری برتر نسبت به سایر ارقام قرار گرفت. همچنین با افزایش تراکم از 5 به 10 بوته در متر مربع، ارتفاع بوته و عملکردهای دانه، بیولوژیک و روغن به ترتیب 2/13، 5/49 ، 5/67 و 8/64 درصد افزایش و تعداد دانه در طبق، وزن صد دانه و شاخص برداشت به ترتیب 8/14، 8/12 و 6/8 درصد و به طور معنی‌داری کاهش یافت. به طور کلی نتایج حاکی از آن است که رقم پروگرس با تراکم 10 بوته در متر مربع با عملکردهای دانه 2/2253 کیلوگرم در هکتار و روغن 9/1223 کیلوگرم در هکتار برای زراعت آفتابگردان در شرایط این تحقیق مناسب می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

To study the effect of plant density on some morphological traits, oil percent, yield and yield components of sunflower cultivars, an experiment was conducted at Research Field of Birjand branch Islamic Azad University, Iran in 2009 as a split-plot experiment arranged on a randomized complete blocks design with three replication. In this research main plots were four sunflower cultivars (Progres, Hisan 36, Zaria and Star) and sub-plots were plant density (5, 7.5 and 10 plants. m-2). The results indicated that the effect of cultivar on morphological traits, yield and yield components and oil yield were significant. Also, all mentioned traits and oil percent were significantly affected by plant density with exception on leaf number per plant. Mean comparison also indicated that Progres cultivar was significantly superior for plant height, stem diameter, leaf number per plant, head diameter, 100- seed weight and harvest index as compared with other cultivars. Also, increased density from 5 to 10 plants. m-2 increased plant height and yields of seed, biological and oil, 13.2, 49.5, 67.5 and 64.8 % respectively, but significantly decreased seed number per head, 100-seed weight and harvest index, 14.8, 12.8 and 8.6 %, respectively. Overall, it is recommended to use Progres cultivar with the density of 10 plants. m-2 for the cultivation of sunflower under the conditions of the this study.

منابع و مأخذ:

آلیاری، ه. و ف. شکاری. 1379. دانه­های روغنی (زراعت و فیزیولوژی). انتشارات عمیدی تبریز. 281 صفحه.

امامی بیستگانی، ز.، س. ع سیادت، ع. بخشنده و خ. عالمی سعید. 1390. اثر تراکم  بوته برعملکرد کمی و کیفی چهار ژنوتیپ آفتابگردان. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی. جلد 1، شماره 2: 103-91.

پورداد، س. س. ۱۳۸۱. بررسی هیبریدهای جدید آفتابگردان در شرایط دیم. چکیده مقالات هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، کرج، موسسات تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، صفحه 143.

رشدی، م. 1384. تاثیر تنش آب بر جنبه­های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ارقام مختلف آفتابگردان. پایان­نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران. 142 صفحه.

قلی­نژاد، ع.، ا. توبه، ع. حسن­زاده و ا. اصغری. 1388. تاثیر تراکم و آرایش کاشت بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان. مجله علوم کشاورزی. جلد 18، شماره 1: 99-87.

جنتی، م. ر. 1381. اثر الگوی کاشت رشد، عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان هیبرید هایسان 33. پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه صنعتی اصفهان. 89 صفحه.

خواجه­پور، ‌م.  ر. 1383 . تولید نباتات صنعتی، ‌انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان. 127 صفحه.

تقدیری، ب.، گ. احمدوند و ح. مظاهری لقب. 1385. اثر فاصله بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم آفتابگردان. مجله پژوهش کشاورزی (آب، خاک و گیاه در کشاورزی). جلد 6، شماره 1: 35-26.

جعفری، ف.، م. یارنیا و م. ولی­زاده. 1385. بررسی تراکم کاشت بر عملکرد، خصوصیات مورفولوژیک و فنولوژی هیبرید آذرگل آفتابگردان. نهمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. ورامین. صفحه 59.

معراجی­پور، م.، م. موحدی دهنوی، ح. ر. بلوچی و م. معراجی­پور. 1392. اثر سایکوسل بر عملکرد دانه و روغن گلرنگ در سطوح مختلف نیتروژن و تراکم بوته. نشریه تولید گیاهان زراعی. جلد 6، شماره 3:  32-17.

 مودب شبستری، م. و م. مجتهدی. 1387. فیزیولوژی گیاهان زراعی (ترجمه). مرکز نشر دانشگاهی. 436 صفحه.

Afkari Bajehbaj, A. 2011. Effects of drought stress and different densities on oil yield and biomass yield of sunflower varieties. Afr. J. Biotech. 10(29): 5608-5613.

Allam, A. Y., G. R. El-Nagar and A. H. Galal. 2003. Response of two sunflower hybrids to planting dates and densities. Acta Agron. Hangrica. 51(1): 25-35.

Agele, S. O., I. O. Maraiyesa and I. A. Adeniji. 2007. Effects of variety seed set efficiency in late season sunflower (Helianthus annuus L.) in a humid zone of Nigeria. Afr. J. Agric. Res. 2(3): 80-88.

Ali, A., M. Afza, I. J. Rasool, S. Hussain and M. Ahmad. 2011. Sunflower (Helianthus annuus L.) hybrids performance at different plant spacing under agro-ecological conditions of Sargodha, Pakistan. International Proceedings of Chemical, Biological and Environmental Engineering and Biotechnology. Bangkok, Thailand, 7-9 May, 2011: IACSIT Press: Singapore, 9: 317-322.

Ali, A., A. Ahmad, T. Khaliq, M. Afzal and Z. Iqbal. 2012. Achene yield and quality response of sunflower hybrids to nitrogen at varying planting densities. International Conference on Agriculture, Chemical and Environmental Sciences (ICACES'2012) Oct. 6-7, Dubai (UAE).

Al-Thabet, S. S. 2006. Effect of plant spacing and nitrogen levels on growth and yield of sunflower (Helianthus annuus L.). J. King Saud Univ. Agric. Sci. 19(1): 1-11.

AOCS. 1993. Official methods and recommended practices of the american oil chemist`s society, 5th ed, Ba 6-48. The American Oil Chemist`s Society, Champaign.

Bakht, J., S. Ahmad, M. Tariq, H. Akbar and M. Shafi 2006. Performance of various hybrids of sunflower in Peshawar valley. J. Agri. Sci. 3: 25-29.

Beg, A., S. S. Pourdad and S. Alipour. 2007. Row and plant spacing effects on agronomic performance of sunflower in warm and semi-cold area of Iran. Hellia. 30(47): 99-104.

 Cirnu, I., V. Dumitrache and E. Hociota. 1978. Pollination of sunflower by honey bees, an important factor in increasing yield, Beekeeping institute. Romanian Beekeeper Assn. Bucharest, Romania.

FAS (Foreign Agriculture Service). 2015. Oilseeds: world market and trades. Current world production, market and trade reports. http://www.fas.usda.gov.

Hajihassani Asl, N., M. Roshdi, M. Ghafari, A. Alizadeh and A. Moradiaghdam. 2008. Effects of drought stress and thinning on growth indices of oil sunflower. J. Res. Agron. Sci. 1(1): 34-41.

Ibrahim, H. M. 2012. Response of some sunflower hybrids to different levels of plant density. ICAAA 2012: July 23-24, 2012, Singapore. APCBEE Procedia 4: 175–182.

Khan, S. A. and A. Muhammed. 1974. Cultural practice for sunflower: Plant populations. Pak. J. Agric. Sci. 25: 73-76.

Karaaslan, D., A. Hatipoglu, Z. Turk and Y. Kaya. 2010. Determination of potential sunflower cultivars for the irrigated conditions of Diyarbakir. Helia. 33(52): 145-152.

Khakwani, A. A., S. Noor, M. Sadiq, I. U. Awan, M. Munir, M. S. Baloch and I. Bakhsh. 2014. Impact of plant densities and NPK fertilization on growth and optimum economic return of sunflower. Sarhad J. Agric. 30(2): 157-164.

Mehrpouyan, M., A. Nazari-Golshan and S. Sayfzadea. 2010. Effect of irrigation stop at different growth stages on some agronomic traits of sunflower (Helianthus annuus) under three plant densities in Takestan region, Iran. Plant Ecophysiol. 2: 137-144.

Mojiri, A. and A. Arzani. 2003. Effects of nitrogen rate and plant density on yield and yield components of sunflower. J. Sci. Technol.  Agric. Natural Resources. 7: 115-125.

Nasim, W., A. Ahmad, A. Bano, R. Olatinwo, M. Usman, T. Khaliq, A. Wajid, H. M. Hammad, M. Mubeen and M. Hussain. 2012. Effect of nitrogen on yield and quality of sunflower (Helianthus annuus L.) hybrids under sub humid conditions of Pakistan. American J. Plant Sci. 3: 243-251.

Radwan, F. I., M. A. Gomaa, E. E. Kandil and M. Homany. 2013. Effect of plant density and biofertilization on sunflower (Helianthus annuus L. cv. Sakha 53) productivity. Res. J. Agric. Biol. Sci. 9(6): 287-295.

Suzer, S. 2010. Effects of nitrogen and plant density on dwarf sunflower hybrids. Hellia. 33(53): 207-214.

Tavakoli, A. 2013. Effect of plant density on yield and yield components of sunflower varieties in temperate regions of Kermanshah. Europ. J. Exp. Biol. 3(5): 601-604.

Zarea, M. J., A. Ghalav and J. Daneshian.  2005. Effect of planting patterns of sunflower on yield and extinction coefficient. Agron. Sustain.  25: 513–518.