ارزیابی عملکرد اقتصادی و شاخص های سودمندی در کشت مخلوط ردیفی کاهو پیچ (Lactuca sativa L. var. capitata) و گل عسلی (.Lobularia maritima (L.) Desv)

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

محمد حسن هاتفی فرجیان ¹ , علیرضا کوچکی ² , مهدی نصیری محلاتی ³

1 - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
2 - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
3 - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

تاریخ دریافت : 1396/02/01 تاریخ پذیرش : 1398/02/08 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه: نسبت برابری زمین, الگوی کشت, شاخص رقابت, شاخص سودمندی بوم‌نظام,

چکیده مقاله :

به‌منظور بررسی اثر الگوهای کشت مخلوط ردیفی کاهو پیچ و گل عسلی بر عملکرد اقتصادی و شاخص‌های سودمندی، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 94-1393 اجرا شد. تیمارها شامل الگوهای کشت مخلوط ردیفی 1 ردیف کاهو پیچ + 1 ردیف گل عسلی (1:1)، 2 ردیف کاهو پیچ + 2 ردیف گل عسلی (2:2)، 3 ردیف کاهو پیچ + 3 ردیف گل عسلی (3:3) و کشت خالص دو گونه بودند. نتایج نشان داد که تاثیر الگوهای کشت مخلوط ردیفی کاهو پیچ و گل عسلی بر وزن تر بوته هر دو گونه معنی‌دار بود. بالاترین وزن تر بوته کاهو پیچ و گل عسلی به‌ترتیب با 36200 و 5909/2 کیلوگرم در هکتار در کشت خالص حاصل شد. بیشترین نسبت برابری زمین کلی (1/04) از الگوی کشت مخلوط ردیفی 2:2 حاصل شد که نشان‌دهنده سودمندی زراعی 4 درصدی کشت مخلوط و بیانگر کارایی بیشتر استفاده از زمین در این الگوی کشت نسبت به کشت‌های خالص این دو محصول بود. بیشترین شاخص سودمندی بوم‌نظام نیز در الگوی کشت مخلوط ردیفی 2:2 با 35466/5 حاصل شد. بنابراین به‌نظر می‌رسد باتوجه به این‌که الگوی کشت مخلوط ردیفی 2:2 از نسبت برابری زمین کلی و همچنین شاخص سودمندی بوم‌نظام بالاتری درمقایسه با سایر الگوهای کشت مخلوط ردیفی برخوردار بود، برای کسب حداکثر عملکرد و درآمد مناسب‌تر از کشت خالص باشد.

چکیده انگلیسی:

In order to study the effect of row intercropping patterns of lettuce and alyssum economic yield and productivity indices, a field experiment was conducted as a completely randomized blocks design with three replications during growing in 2014-2015 at Agricultural Research Station, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran. Treatment included 1 row of lettuce + 1 row alyssum (1:1), 2 rows lettuce + 2 rows alyssum (2:2), 3 rows lettuce + 3 rows alyssum (3:3) and their monoculture. The results showed that the effect of row intercropping patterns of lettuce and alyssum was significant on fresh weight of both crops. The highest fresh weight of lettuce and alyssum was observed in monoculture with 36200 and 5909.2 kg per hectare, respectively. The highest total land equivalent ratio (1.04) was obtained from 2:2 treatment, indicating 4% yield advantage of intercropping and represents a more efficient use of land in this cropping pattern compared to the monoculture of two crops. The highest competition index was achieved from 3:3 treatment (2.96). In addition, the highest system productivity index was obtained in row intercropping pattern 2:2 with 35466.5. Therefore, it seems that the row intercropping pattern of 2:2 was higher in land equivalent ratio and as well as system productivity index compared to other row intercropping patterns to obtain the highest yield and income than monoculture.

منابع و مأخذ:

رشدی. نشریه زراعت و فناوری زعفران، جلد 4، شماره 2: 93-103.

باقری شیروان، م.، ف. زعفریان، و. اکبرپور و ق. اسدی. 1391. ارزیابی سودمندی عملکرد و بهره‌وری اقتصادی کشت مخلوط سویا با ریحان (Ocimum basilicum L.) و گاوزبان اروپایی (Borago officinalis L.). مجله کشاورزی بوم‌شناختی، جلد 2، شماره 2: 42-57.

باقری شیروان، م.، ف. زعفریان، ب. بیچرانلو و ق. اسدی. 1393. بررسی نسبت‌های مختلف جایگزینی کشت مخلوط سویا (Glycine max L.) با دو گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.) و گاوزبان اروپایی (Borago officinalis L.) در شرایط تداخل علف هرز. نشریه بوم‌شناسی کشاورزی، جلد 6، شماره 1: 70-83.

بلندنظر، ص.، ز. پازانی و ج. محمدی. 1390. بررسی کشت مخلوط خیار و پیاز خوراکی. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار، جلد 21، شماره 3: 135-145.

بهاری، ا.، ا. آینه بند و ا. فاتح. 1393. اثر روش‌های مختلف مدیریت بقایای گندم بر عملکرد و اجزای عملکرد علوفه در کشت مخلوط آمارانت (Amaranthus cruentus L.) و ماش (Vigna radiate L.). نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار، جلد 24، شماره 1: 1-16.

حمزه‌ئی، ج. 1391. ارزیابی عملکرد، شاخص SPAD، کارایی استفاده از زمین و شاخص بهره‌وری سیستم در کشت مخلوط جو (Hordeum vulgare) و گاودانه (Vicia ervilia). مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، جلد 2، شماره 4: 79-91.

حمزه‌ئی، ج. و م. سیدی. 1391. تعیین مناسب‌ترین ترکیب کشت مخلوط گندم و کلزا براساس شاخص‌های زراعی، عملکرد کل و شاخص نسبت برابری زمین. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، جلد 2، شماره 5: 109-119.

حمزه‌ئی، ج. و م. سیدی. 1392. ارزیابی کشت مخلوط نخود (Cicer arietinum) و جو (Hordeum vulgare) با استفاده از شاخص‌های سودمندی کشت مخلوط تحت شرایط رقابت با علف‌های هرز. مجله دانش زراعت، جلد 6، شماره 9: 1-12.

حیدری، ح.، م. دهمرده و ع. خمری. 1395. ارزیابی عملکرد کمی و کیفی چای ترش (Hibiscus sabdariffa L.) و لوبیا چشم‌بلبلی (Vigna unguiculata L.) در کشت مخلوط در سری‌های جایگزینی. فصلنامه پژوهش در اکوسیستم‌های زراعی، جلد 3، شماره 1: 43-53.

خاموشی، ا. 1392. مقایسه نسبت‌های مختلف کاشت لوبیا و رازیانه در مخلوط‌های افزایشی و جایگزینی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، 70 صفحه.

دریایى، ف.، م. آقاعلیخانى و م. ر. چایی­چی. 1387. مقایسه شاخص‌هاى سودمندى کشت مخلوط نخود سیاه و جو در تولید علوفه. فصل‌نامه نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، جلد 21: 35-40.

رحیمی‌درآباد، غ.، م. برمکی و ر. سیدشریفی. 1394. ارزیابی عملکرد و اجزای عملکرد در کشت مخلوط سیب‌زمینی و گلرنگ. نشریه زراعت، جلد 108: 114-119.

رضایی‌چیانه، ا.، ا. ولیزادگان، م. تاج بخش، ع. دباغ محمدی‌نسب و و. ریماز. 1393. بررسی عملکرد زراعی و تنوع حشرات در الگوهای مختلف کشت مخلوط لوبیا و شوید. نشریه به‌زراعی کشاورزی، جلد 16، شماره 2: 353-368.

ریحانی، و.، ح. کریم‌مجنی، ع. حیدری اصل، م. ح. اهتمام و م. زاهدی. 1395. تأثیر سطوح مختلف نیتروژن و آرایش کاشت بر تداخل علف‌های هرز در کشت مخلوط بزرک و شبدر برسیم بذری. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، جلد 6، شماره 21: 91-103.

زعفریان، ف. و م. باقری شیروان. 1393. تأثیر نسبت‌های مختلف کشت مخلوط بر عملکرد سویا، ریحان و گاوزبان اروپایی. نشریه به‌زراعی کشاورزی، جلد 16، شماره 1: 197-214.

سرابی، ب. 1391. کاهو، آندیو و شیکوره. انتشارات آوای مسیح، سروا، ساری، 240 صفحه.

شایگان، م.، د. مظاهری، ح. رحیمیان مشهدی و س. پیغمبری. ع. 1387. اثر تاریخ کاشت و کشت مخلوط ذرت (Zea mays L.) و ارزن دم روباهی (Setaria italica L.) بر عملکرد دانه آن ها و کنترل علف های هرز. مجله علوم زراعی ایران، دوره 10، شماره 1: 31-46.

صدرآبادی حقیقی، ر. 1377. کشت مخلوط گندم و ماشک گل‌خوشه ای با آبیاری تکمیلی در یک نظام دیم‌کاری کم‌نهاده. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.

علی‌زاده، ی.، ع. کوچکی و م. نصیری محلاتی. 1389. بررسی خصوصیات زراعی، عملکرد، اجزای عملکرد و پتانسیل کنترل علف هرز دو گیاه لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) و ریحان رویشی (Ocimum basilicum L.) در شرایط کشت مخلوط. نشریه بوم‌شناسی کشاورزی، جلد 2، شماره 3: 383-397.

فلاح، س.، س. بهارلویی و ع. عباسی سورکی. 1393. ارزیابی شاخص‌های رقابتی و اقتصادی کشت مخلوط کلزا (Brassica napus L.) و نخود‌فرنگی (Pisum sativum L.) تحت مقادیر مختلف کود نیتروژن. نشریه بوم‌شناسی کشاورزی، جلد 6، شماره 3: 571-581.

قاسمی قهساره، م. و م. کافی. 1389. گلکاری علمی و عملی (جلد اول). چاپ ششم. انتشارات (مؤلف)، 312 صفحه.

قنبری، ا.، ح. غدیری و م. جوکار. 1385. بررسی اثر کشت مخلوط ذرت (Zea mays L.) و خیار (Cucumis sativus L.) بر کنترل علف‌های هرز. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، جلد 73: 193-199.

کوچکی، ع.، ه. زرقانی و ع. نوروزیان. 1395. تأثیر ترکیب‌های مختلف کشت مخلوط آفتابگردان (Helianthus annuus L.)، لوبیاقرمز (Phaseolus calcaratus L.) و کنجد (Sesamum indicum L.) بر عملکرد و اجزای عملکرد. نشریه پژوهش‌های زراعی ایران، جلد 14، شماره 2: 226-243.

لامعی هروانی، ج. 1391. ارزیابی فنی و اقتصادی کشت مخلوط خلر با جو و تریتیکاله در شرایط دیم استان زنجان. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی، جلد 2، شماره 4: 93-102.

مردانی، ف.، ح. ر. بلوچی، ع. یدوی و ا. صالحی. 1394. اثر الگوهای کشت مخلوط ردیفی بر عملکرد، اجزای عملکرد و کنترل علف هرز شنبلیله (Trigonella foenum-greacum L.) و انیسون (Pimpinella anisum L.). پژوهش های زراعی ایران، جلد 13، شماره 3: 623-636.

میرهاشمی، س. م.، ع. کوچکی، م. پارسا و م. نصیری محلاتی. 1388. بررسی مزیت کشت مخلوط زنیان و شنبلیله در سطوح مختلف کود دامی و آرایش کاشت. نشریه پژوهش های زراعی ایران، جلد 7، شماره 1: 271-281.

نخ‌زری مقدم، ع.، م. ر. چایی چی، د. مظاهری، ح. رحیمیان مشهدی، ن. مجنون‌حسینی و ع. نوری‌نیا. 1388. اثر کشت مخلوط ذرت و ماش سبز بر عملکرد، نسبت برابری زمین و برخی از ویژگی‌های کیفی علوفه. مجله علوم گیاهان زراعی ایران، دوره 40، شماره 4: 151-159.

نخ‌زری مقدم، ع.، ا. دهقان‌پور اینچه‌برون و ع. راحمی کاریزکی. 1395. تأثیر سطوح نیتروژن و نسبت‌های کشت مخلوط سری جایگزینی بر عملکرد علوفه و شاخص‌های رقابت جو و نخود‌فرنگی. نشریه تولید گیاهان زراعی، جلد 9، شماره 1: 199-214.

نصیری محلاتی، م. 1379. مدلسازی فرآیند رشد گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 280 صفحه.

ولیزادگان، ا. 1394. مطالعه عملکرد کمی و کیفی همیشه‌بهار (Calendula officinalis L.) و نخود (Cicer arientinum L.) و تنوع گونه‌ای و وفور نسبی حشرات در کشت مخلوط ردیفی و نواری. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار، جلد 25، شماره 3: 15-30.

Abou-Hussein, S. D., S. R. Salman, A. M. R. Abdel-Mawgoud, and A. A. Ghonarne. 2005. Productivity, quality and profit of sole or intercropped green bean (Phaseolus vulgaris L.) crop. J. Agron. 4: 151-155.

Agegnehu, G., A. Ghizaw, and W. Sinebo. 2006. Yield performance and land use efficiency of barley and faba bean mixed cropping in Ethiopian highlands. Eur. J. Agron. 25: 202-207.

Agegnehu, G., A. Ghizaw, and W. Sinebo. 2008. Yield potential and land-use efficiency of wheat and faba bean mixed intercropping. Agron. Sustainable Dev. 28: 257-263.

Begum, S., S. S. Kakon, M. N. Islam, F. Ahmed, and. M. M. Haque. 2010. Study on intercropping of different species with hybrid maize. J. Exp. Biol. Sci. 1(2): 47-50.

Brintha, I. and T. H. Seran. 2012. Effect of intercropping chili (Capsicum annuum L.) with onion (Allium cepa L.) in sandy regosol. Bangl. J. Agric. Res. 37(3): 547-550.

Bugg, R. L., R. G. Colfer, W. E. Chaney, H. A. Smith, and J. Cannon. 2008. Flower flies (Syrphidae) and other biological control agents for aphids in vegetable crops. University of California, Division of Agriculture and Natural Resources, P. 25.

Chaichi, M. R., F. Daryaei, and M. Aghaalikhani. 2007. Forage production of sorghum and alfalfa in sole and intercropping systems. Asian J. Plant Sci. 6(5): 833-838.

Dua, V. K., S. S. Lal, and P. M. Govindakrishnan. 2005. Production potential and competition indices in potato-French bean intercropping system in Shimla Hills. Indian J. Agric. Sci. 75: 321-323.

Fernandez-Aparicio, M., J. C. Sillero, and D. Rubials. 2007. Intercropping with cereals reduce infection be Orobanche crenata in legumes. Crop Prot. 26: 1166-1720.

Fiedler, A. K., D. A. Landis, and S. D. Wratten. 2008. Maximizing ecosystem services from conservation biological control: the role of habitat management. Biol. Control, 45: 254–271.

Hussain, S. A., N. Ali, A. Rab, and A. Hashemi. 2005. Intercropping effect on growth and yield of winter vegetables. Sarhad J. Agric. 21: 345-350.

Lithourgidis, A. S., D. N. Vlachostergios, C. A. Dordas, and C. A. Damalas. 2011. Dry matter yield, nitrogen content, and competition in pea-cereal intercropping systems. Eur. J. Agron. 34: 287-294.

Midya, A., K. Bhattacharjee, S. S. Ghose, and P. Banik. 2005. Seeding of barley gram (Phaseolus mungo L.) in rice (Oryza sativa L.) field of yield advantages and smothering of weeds. J. Agron. Crop Sci. 1: 195-201.

Neamatollahi, E., M. R. Jahansuz, D. Mazaheri, and M. Bannayan. 2013. Intercropping. In: Lichtfouse, E. (ed.), Sustainable Agriculture Reviews, Sustainable Agriculture Reviews 12. Springer London, P. 304.

Odo, P. E. 1991. Evaluation of short and tall sorghum varieties in mixtures with cowpea in the Sudan savanna of Nigeria: Land equivalent ratio, grain yield and system productivity index. Exp. Agric. 27: 435-441.

Oseni, T. O. 2010. Evaluations of sorghum-cowpea intercrop productivity in savanna agro-ecology using competition indices. J. Agric. Sci. 2(3): 229-234.

Rezaei-chianeh, E., A. Dabbagh Mohammadi Nassab, M. R. Shakiba, R. Ghassemi-Golezani, and K. Aharizad. 2011. Intercropping of maize (Zea mays L.) and faba bean (Vicia faba L.) at different plant population densities. African J. Agric. Res. 7: 1786-1793.

Saleem, R., F. M. Umar, and R. Ahmed. 2003. Bio economic assessment of different sunflower based intercropping systems at different geometric configurations. Pak. J. Biol. Sci. 6: 1187-1190.

Sarkar, R. K., D. Shit, and S. Maitra. 2000. Competition function, productivity and economics of chickpea based intercropping systems under rain fed conditions of Bhar plateau. Ind.  J. Agron. 45: 681-688.

Saudy, H. S., and I. M. Elmetwally. 2009. Weed management under different patterns of sunflower-soybean intercropping. J. Cent. Eur. Agric. 10: 41-52.

Schultz, B., C. Phillips, P. Rosset, and J. Vandermeer. 1982. An experiment in intercropping cucumbers and tomatoes in Southern Michigan. U.S.A. Sci. Horticult. 18: 1-8.

Singh, J. K. 2007. Response of sunflower (Helianthus annuus) and French bean (Phaseolus vulgaris) Intercropping to different row ratios and nitrogen levels under rain fed conditions of temperate Kashmir. Ind.  J. Agron. 52: 36-39.

Smith, H. A. and W. E. Chaney. 2007. A survey of syrphid predators of Nasonovia ribisnigri in organic lettuce on the Central Coast of California. J. Econ. Entomol. 100: 39–48.

Smith, H. A., W. E. Chaney, and T. A. Bensen. 2008. Role of syrphid larvae and other predators in suppressing aphid infestations in organic lettuce on California’s Central Coast. J. Econ. Entomol. 101: 1526–1532.

Vandermeer, J. H. 1989. The Ecology of Intercropping. Cambridge University Press, 297 p.

Willey, R. W. 1990. Resources use in intercropping systems. J. Agric. Water Manage. 17: 215-231.

Yildirim, E. and I. Guvence. 2005. Intercropping based on cauliflower: more productive, profitable and highly sustainable. Eur. J. Agron. 22: 11-18.

Zhang, L., W. V. Werf, S. Zhang, B. Li, and J. H. J. Spiertz. 2007. Growth, yield and quality of wheat and cotton in relay strip intercropping systems. Field Crops Res. 103: 178–188.