بررسی پایداری بوم شناختی کشت پنبه و تحلیل عوامل موثر بر آن در شمال استان گلستان

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

محسن شکرگزار دارابی ¹ , افشین سلطانی ² , ابراهیم زینلی ³

1 - دانشجوی دکترای اکولوژی گیاهان زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
2 - استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
3 - دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

تاریخ دریافت : 1395/04/04 تاریخ پذیرش : 1395/09/18 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه: پنبه, ویژگی های بوم شناختی, ویژگی های فردی و حرفه ای, عوامل پایداری,

چکیده مقاله :

این پژوهش به منظور تحلیل پایداری بوم‌شناختی کشت پنبه و عوامل موثر بر آن در روستاهای شهرستان‌های علی آباد کتول و آق‌قلا از استان گلستان در سال زراعی 94 و 93 انجام شد. جامعه آماری، کشاورزان پنبه‌کار این دو شهرستان بود و 100 کشاورز به صورت تصادفی در طی این دو سال انتخاب شده و از طریق مصاحبه چهره به چهره با زارعین پنبه‌کار اطلاعات مربوط به ویژگی‌های فردی و حرفه‌ای و بوم‌شناختی مزارع جمع‌آوری شد. نتایج نشان داد که 10 درصد مزارع از نظر وضعیت پایداری در گروه ناپایدار و 41 درصد نیز در گروه نسبتا ناپایدار قرار داشتند این در حالی است که تنها 3 درصد از مزارع مورد مطالعه وضعیت پایدار و 46 درصد نیز نسبتا پایدار بودند، بنابراین در مجموع بر اساس نتایج به دست آمده، وضعیت پایداری مزارع پنبه مورد بررسی، متوسط به پایین برآورد ‌گردید. به منظور تحلیل بیشتر، از تحلیل عاملی و رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتایج نشان داد که 14 متغیر بر روی 4 عامل، بار دارند و در کل 58 درصد از واریانس کل را تبیین کرده‌اند. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که متغیر سابقه کشت از بقیه متغیرها بر پایداری کشت تأثیرگذارتر است. بعد از آن متغیرهای میزان کود آلی مصرفی، تعداد وجین و عملکرد بیشترین سهم را دارند. متغیرهای تعداد آبیاری، مقدار سم مصرفی، سطح سواد و مدیریت نادرست بقایا نیز تاثیر منفی بر پایداری این محصول داشت.

چکیده انگلیسی:

In this Paper ecological sustainability of cotton cultivation and factors affecting them during 2014 and 2015 were studied in the villages of Aq-Qala and Ali Abad Katul cities, Golestan province. The statistical community was cotton farmers of the two Regions. One hundred farmers were selected randomly and information about personal and professional characteristics as well as ecological properties of farms were collected through face to face interviews. The results showed that 10 and 41 percent of farms were described as unsustainable and relatively unsustainable, respectively, while only 3 percent of the farms studied were sustainable and 46% were classified as relatively sustainable. Therefore, based on the results, sustainability of the cotton fields investigated in this study was estimated as lower than average. In order to more analyze, factor analysis and stepwise regression were used. The results showed that 14 variables were loaded onto 4 factors and described 58% of total variance. Results of regression analysis showed that the "history of agriculture" affects in the ecological sustainability more than other variables, followed by "organic fertilizer", "weeding frequency" and "yield". The variables "number of irrigation", "amount of pesticide", "literacy level" and "mismanagement of residue" had a negative effect on the stability of the cotton production.

منابع و مأخذ:

 افشاری، ز.، ع. آجیلی.، ک. رضایی مقدم و م. بیژنی. 1390. بررسی نگرش­های پایداری در بین کشاورزان پنبه کار استان اصفهان. فصلنامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. جلد 42، شماره 3: 431-423.

اکبری نودهی، د. 1390. تاثیر مقادیر مختلف آب بر عملکرد، کارآیی مصرف آب و تعیین تابع تولید پنبه در استان مازندران. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار. جلد 21، شماره 1: 111-103.

ایروانی، ه و ع. دربان آستانه. 1383. اندازه گیری، تحلیل و تبیین پایداری واحدهای بهر هبرداری (مطالعه موردی: گندمکاران استان تهران). مجله علوم کشاورزی ایران. جلد 35، شماره 1: 52-39.

 رضائی­نژاد اشکوری، ح.، ن. موسوی و ب. نجفی. 1394. ارزیابی پایداری اکولوژیک و اقتصادی پسته در استان کرمان و تعیین عوامل موثر بر آن. تحقیقات اقتصاد کشاورزی. جلد 7، شماره 1: 23-1.

صدیقی، ح و ک. روستا. 1382. بررسی عوامل تأثیرگذار بر دانش کشاورزی پایدار ذرت کاران نمونه استان فارس. مجله علوم کشاورزی ایران. جلد 34، شماره 4: 924-913.

کرمی، ع و ک. رضایی مقدم. 1377. فقر و کشاورزی پایدار: واکامی کیفی. روستا و توسعه. جلد 2، شماره 3: 38-26.

محمدیان فر، ا.، م. ر. اصغری پور.، ع. ر. سیروس­مهر و م. رمرودی. 1392. مطالعه پایداری بوم شناختی نظام زراعی گندم در شهرستان تربت جام. نشریه دانش کشاوری و تولید پایدار. جلد 2: 127-117.

مقصودی، ط. ه. داوودی. 1388. بررسی میزان پایداری کشت سیب زمینی و تحلیل عوامل موثر برآن در شهرستان شوشتر. مجله ترویج و اقتصاد کشاورزی. جلد 2، شماره 1: 101-89.

مهدوی دامغانی، ع.، ع. کوچکی.، پ. رضوانی مقدم و م. نصیری محلاتی. 1384. مطالعه پایداری بوم شناختی نظام زراعی گندم-پنبه در استان خراسان. مجله پژوهش­های زراعی ایران. جلد 3، شماره 1: 142-129.

Bebbingtona, J., J. Brownb and B. Frame. 2007. Accounting technologies and sustainability assessment models. Ecol Econ. 61: 224-236.

Golam, R. and B. T. Golpa. 2003. Sustainability an alysis of ecological and conventional agricultural systems in Bangladesh. J. World Dev. 31(10): 1721-1743.

Glenn, D. 1992. Sampling the Evidence of Extension Program Impact. Program Evaluation and Organizational Development, IFAS, University of Florida. PEOD-5. October.

Gold, M. V. 2007. Sustainable agriculture: definitions and terms. Special reference briefs series no. SRB. 99-02.

Munda, G. 2004. Decision aiding social multi-criteria evaluation: Methodological foundations and operational consequences. Eur J. Oper Res. 158: 662–677.

OECD-JRC, Joint Research Centre. 2008. Handbook on constructing composite indicators. Methodology and user guide. OECD, Paris. http://www.oecd.org/std/clits/42495745.pdf.

Qamar, M. 2002, Global trends in agricultural extension: challenges facing Asia and the pacific region. Keynote paper presented at FAO regional expert consultation on agricultural extension, Bangkok, 16 -19 July.

Saltiel, J., J. W. Bander., and S. Palchovich. 1994. Adoption of sustainable agricultural practices: Diffusion, farm structure and profitability. Rural Sociol. 57(2): 333-342.