تأمّلی بر مسئله مهاجرت نخبگان در ایران پس از انقلاب

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات سیاسی

عاطفه شکیبا راد ¹ , هائیده صابری ² , مهر داد ثابت ³

1 - دانشجوی دکتری روان شناسی بالینی ، دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن، ایران.
2 - استاد یار گروه روان شناسی،دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن، ایران.
3 - استاد یار گروه روان شناسی، دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/03/02 تاریخ پذیرش : 1401/11/24 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: کارآفرینی, مهاجرت, اقتصاد دانش بنیان, انقلاب, نخبه,

چکیده مقاله :

تأثیر سرمایه انسانی بر فرآیند رشد و توسعه اقتصادی، امری انکارناپذیر است. یکی از مهمترین آسیب‌ها و چالش-های پیش‌رویِ سرمایه انسانی در یک کشور، مسئله مهاجرت نخبگان است که به مثابه یک واقعیت، سال‌های متمادی، جریان داشته و موجب از دست رفتن بخش مهمی از سرمایه کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته به نفع کشورهای در حال توسعه گردیده است. کشور ایران نیز از این روند مستثنی نبوده و مهاجرت نخبگان در دهه های اخیر بالاخص پس از وقوع انقلاب اسلامی، سیر صعودی داشته است. یافته هایِ ناشی از مطالعه توصیفی - تحلیلیِ پدیده مهاجرت نخبگان در ایران پس از انقلاب، نشان می‌دهد که عوامل دافعه موجود در داخل کشور، نقش بسزایی در تسریع و رشد پدیده مزبور داشته اند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به رویکردهای اقتصادیِ اتّخاذی (از جمله فقدان آزادیِ اقتصادی)، توسعه نامتوازن نظام آموزش عالی و نیز عدم حمایت بایسته از فرآیند کارآفرینی توسط نخبگان اشاره نمود. به نظر می‌رسد با توسعه اقتصاد دانش بنیان و فراهم نمودن زیرساخت‌های مرتبط با آن، رفع دیوان سالاری و همچنین ایجاد توازن در توسعه کمّی نظام آموزش عالی، تا حد زیادی می-توان پدیده مهاجرت نخبگان را مهار یا حداقل دامنه بروز آن را کاهش داد.

چکیده انگلیسی:

One cannot deny the effects of human capital of a country on its economic development process. The Elite's emigration is one of the most important damages and challenges for the human capital of a country, which as a reality, in the past decades, have resulted in the loss of a significant part of human capital in the underdeveloped and developing countries in favor of developed countries. Witnessing decades of ascending trend of the elite's emigration after '79 revolution, Iran has been no exception in this regard. Repulsing factors in the country, as the findings of the present descriptive-analytical research showed, play a significant role in the accelerated and increased emigration of Iranian elites after revolution. Certain adopted economic policies (beside the lack of economic freedom), the unequal distribution of higher education system, and the lack of proper support for the elite's entrepreneurship process are important examples of these impacting factors. Developing knowledge–based economy, providing the related infrastructures, removing bureaucracy, and equal quantity distribution of higher education system seem to be largely effective in controlling and decreasing the phenomenon of the elite's emigration.