مهاجران افغانستانی و سیاست مهاجرتی جمهوری اسلامی

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات سیاسی

علی خدادوست ¹ , عبدالرضا بای ² , مسعود مطلبی ^{3 *}

1 - گروه علوم سیاسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر ، ایران
2 - گروه علوم سیاسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران
3 - گروه علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1404/07/20 تاریخ انتشار : 1403/08/25

کلید واژه: سیاست‌ مهاجرتی, مهاجران افغانستانی, چرخه سیاستگذاری,

چکیده مقاله :

مسأله مهاجرت و مهاجران، چه به عنوان چالش و چه به عنوان فرصت، یکی از موضوعات مهم برای سیاست گذاران، مسئولان و کارگزاران جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود. از همین رو پرسش اصلی این پژوهش که مبتنی بر مدل تحلیل مرحله‌ای چارلز جونز در فرایند سیاست‌گذاری عمومی به رشته تحریر درآمده است این است که، مبتنی بر چرخه سیاست‌گذاری جونز چه عوامل داخلی و خارجی روند و فرایند سیاست‌گذاری مهاجرتی جمهوری اسلامی ایران را در خصوص اتباع و مهاجرین افغانستانی تحت تأثیر قرار داده است؟ در پاسخ به سوال مطرح شده فرضیه پژوهش بر تضاد نگاه ایدئولوژیکی با منافع ملی، سیاست زدگی برنامه‌های مهاجرتی، نبود مرکز تصمیم گیری واحد، فشارهای دیپلماتیک افغانستان و نهادهای حقوق بشری بین المللی و نیز رسانه‌های گروهی برون مرزی به عنوان عوامل تأثیر گذار داخلی و خارجی بر روند و فرایند سیاست‌گذاری مهاجرتی جمهوری اسلامی ایران در خصوص اتباع و مهاجرین افغانستانی تأکید دارد. نتایج سیاستگذاری مهاجرتی جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد تعدد مراکز تصمیم گیر با رویکردهای متنوع و بعضاً متضاد نسبت به موضوع مهاجرت و همچنین غلبه رویکرد موقتی و کوتاه مدت به این موضوع نه تنها به سیاست گذاری‌های نامناسب به لحاظ وضع قوانین و مقررات و نیز عدم انتفاع از سرمایه‌های انسانی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی این جمعیت میلیونی طی چهار دهه اخیر شده است، بلکه هزینه‌های مالی و بین المللی فراوانی نیز به وجهه بین المللی و منافع ملی کشور وارد ساخته است.

چکیده انگلیسی:

The issue of immigration and refugees, both as a challenge and as an opportunity, is considered one of the important issues for policymakers, officials, and agents of the Islamic Republic of Iran. Therefore, the main question of this research, which is based on Charles Jones's stage analysis model in the public policy process, is: What internal and external factors have influenced the process and process of immigration policymaking of the Islamic Republic of Iran regarding Afghan citizens and refugees, based on Jones's policy cycle? In response to the question posed, the research hypothesis emphasizes the conflict between ideological views and national interests, the politicization of immigration programs, the lack of a single decision-making center, diplomatic pressures from Afghanistan and international human rights institutions, as well as overseas mass media as internal and external factors influencing the process and process of immigration policymaking of the Islamic Republic of Iran regarding Afghan citizens and refugees. The results  show that the multiplicity of decision-making centers with diverse and sometimes contradictory approaches to the issue of immigration, as well as the dominance of a temporary and short-term approach to this issue, have not only led to inappropriate policies in terms of establishing laws and regulations, as well as the failure to benefit from the human, economic, cultural, and political capital of this million-strong population over the past four decades, but have also imposed significant financial and international costs on the country's international image and national interests.

منابع و مأخذ:

فاضلی، نعمت‌الله(1399)، زندگی سراسر فهم مسأله است: مسأله و مسأله‌شناسی در علوم اجتماعی و انسانی ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فقیهی‌پور، جواد؛ کشاورز، میثم؛ سیمیاری، مهدی و روایی، سلطنت (1400)، مهارت حل مسأله و تصمیم‌گیری؛ مهارت‌ها و سوگیری‌ها، تهران: انتشارات دارالفنون.
جهانبخش، مصطفی(1402)، «اظهارنظر کارشناسی درباره: طرح تأسیس سازمان ملی اقامت»، ماهنامه گزارش های کارشناسی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، دوره 11، سال اول، شماره 4، صص 14-1.
عراقچی، سید عباس(1404)، «عراقچی: بازگشت مهاجران افغان آبرومندانه خواهد بود»، روزنامه فرهیختگان، 4 فروردین ماه،
کد خبر : 204203 https://farhikhtegandaily.com/news/204203
یاراحمدی، نادر(1403)، «میزان هزینه برای تحصیل هر دانش‌آموز افغان در ایران»، سایت تحلیلی خبری عصر ایران، 4 آذرماه، کد خبر ۱۰۱۶۲۷۰ ، مندرج در https://www.asriran.com/fa/news/1016270
یاراحمدی، نادر(1403)، «اعلام ۶ گروه اتباع افغانستانی مجاز که می توانند در ایران بمانند»، خبرگزاری ایسنا، کد خبر: 1403121913503، ۱۹ اسفند ماه، مندرج در
https://www.isna.ir/news/1403121913503

Jones, Charles 0 (1977). An Introduction to the Study of Public Policy, Wadsworth: California