بررسی و تحلیل جامعه¬شناسانۀ رمان¬های فارسی برجستۀ دهۀ نود خورشیدی با رویکرد به مؤلفۀ شکاف نسلی
محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)خدیجه هنرمند 1 , حسام ضیایی 2 * , حسین پارسائی 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران
2 - دانشگاه آزاد واحد قائمشهر
3 - گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد قائم شهر.دانشگاه آزاد اسلامی قائم شهر; ایران
کلید واژه: رمان فارسی, دهة نود خورشیدی, شکاف نسلی, قیدار, اندوه مونالیزا, سامار,
چکیده مقاله :
یکی از مفاهیم اساسی و پرتکرار جامعهشناسانه در گسترة ادبیات داستانی معاصر ایران، شکاف نسلی میان شخصیتهاست. بسیاری از نویسندگان ادبیات فارسی در آثار خود، با بهرهگیری از این موضوع، شیوة تعارضها و تفاوتهای افراد را در جامعه به تصویر کشیدهاند و به ذکر دلایل و پیامدهای این مقوله پرداختهاند. در پژوهش حاضر، هدف آن است تا با استناد به منابع کتابخانهای و روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تطبیقی، سه اثر داستانی دهة نود خورشیدی (اندوه مونالیزا، سامار و قیدار) برپایة مقولة شکاف و تمایز نسلی از آنتونی گیدنز بررسی و به این پرسش پاسخ داده شود که: شکاف نسلی در داستانهای مذکور، چگونه و در قالب چه مفاهیمی منعکس شده است؟ نتایج تحقیق نشان میدهد که این داستانها با هدف نشان دادن اختلافات و تعارضات میان افراد خانواده و جامعه، به عنوان کشمکش ناشی از تعارضات نسلی و گاهی انقطاع نسلی صورت پذیرفته است. همچنین، شکاف نسلی در این آثار، در قالب مفاهیمی چون: «اختلافات خانوادگی»، «کشمکشهای منجر به انقطاع نسلی میان افراد خانواده در دو نسل بالغ و جوان» و «تضاد در ارزشها و هنجارهای افراد دو نسل در اجتماع» نشان داده شده است. افزون بر این، حضور زنان در جریان این تغییرات اجتماعی حائز اهمیت است که در قالب باورمندان به سنت و مدرنیته نقشآفرینی کردهاند.
One of the basic and frequently recurring sociological concepts in the scope of contemporary Iranian fiction is the generation gap between characters. Many writers of Persian literature have used this issue in their works to depict the conflicts and differences between individuals in society and have mentioned the reasons and consequences of this category. In the present study, the aim is to examine three fictional works of the 90s (Mona Lisa's sorrow, Samar, and Qeidar) based on the category of generation gap and distinction by Anthony Giddens, and to answer the question: How and in what form is the generation gap reflected in the aforementioned stories? The results of the research show that these stories are written with the aim of showing the differences and conflicts between family members and society, as conflicts resulting from generational conflicts and sometimes generational disconnection. Also, the generational gap in these works is shown in the form of concepts such as: "family differences", "conflicts leading to generational disconnection between family members in two adult and young generations" and "conflict in the values and norms of people of two generations in society". In addition, the presence of women in the course of these social changes is important, as they have played a role in the form of believers in tradition and modernity.
کتاب¬ها
1. احمدي، بابك، (1372)، مدرنيته و انديشۀ انتقادي. تهران: مركز.
2. آزادارمکی، تقی، (1389)، جامعه¬شناسی ایران؛ مناسبات نسلی، تهران: علم.
3. امیرخانی، رضا، (1391)، قیدار، تهران: افق.
4. سپانلو، محمدعلی، (1340)، نویسندگان پیشرو ایران، تهران: کتاب زمان.
5. فلاح، الهام، (1393)، سامار، تهران: ققنوس.
6. کاستلز، مانوئل، (1380)، عصر اطلاعات، اقتصاد، جامعه و فرهنگ، ترجمۀ محسن چاوشیان و دیگران، تهران: طرح نو.
7. گیبینز، جان و ریمر، بو، (1384)، سیاست پست¬مدرنیته؛ درآمدی بر فرهنگ و سیاست معاصر، ترجمۀ منصور انصاری. چاپ دوم، تهران: گام نو.
8. گیدنز، آنتونی، (1378)، راه سوم و بازسازی سوسیال دموکراسی، ترجمۀ منوچهر صبوری کاشانی، تهران: تیراژه.
9. _______ ، (1385)، تجدد و تشخص، ترجمۀ ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.
10. گیوا، شاهرخ، (1392)، اندوه مونالیزا، تهران: چشمه.
11. Giddens Gohn, (1994), Living in a Post-traditional Society, in Beck, Giddens and Lash, Reflexive Modernization: Politics, Tradition and Aesthetics in the Modern Social, Cambridge, England: Polity.
مقالات
12. آزادارمکی، تقی و زند، مهناز و خزاعی، طاهره، (1381)، «روند تغییرات فرهنگی و اجتماعی خانوادۀ تهرانی طی سه نسل»، فصلنامۀ علوم انسانی دانشگاه الزهرا، دورۀ 12و13، شمارۀ 44و45، صص 24-1.
13. احمدی، الهام و نودهی، کبری و میرانی، ارسطو، (1402)، «شناخت مفهوم خشونت پنهان علیه زن در رمان هما بر اساس دو شاخص کلان کلامی و غیرکلامی»، فصلنامۀ جستارنامۀ ادبیات تطبیقی، سال 7، شمارۀ 23، صص 147-114.
14. اسمعیلی، مریم و پرهیزکاری، مریم و اردلانی، شمس¬الحاجیه، (1403)، «بررسی و نقد جامعهشناختی آثار محمد بهمن¬بیگی براساس دیدگاه آنتونی گیدنز»، فصلنامۀ جستارنامۀ ادبیات تطبیقی، دورۀ 8، شمارۀ 28، صص 96-62.
15. تابش، رضا و قاسمی¬سیانی، علی¬اصغر، (1390)، «رویکرد فراتحلیل در مطالعۀ تأثیر دانشگاه بر مناسبات نسلی ایران»، فصلنامۀ مطالعات فرهنگ و ارتباطات، دورۀ 12، شمارۀ 45، صص 99-63.
16. خانی سومار، احسان و پرنیان، موسی و بیگ¬زاده، خلیل، (1401)، «تحلیل مؤلفه¬های کانون¬سازی در رمان قیدار»، مجلۀ زبان و ادب فارسی، شمارۀ 245، صص 240-219.
17. رستمی، پروین و ثواقب، جهانبخش و بهرامی، روح¬الله، (1397)، «گفتمان انتقادی و بازتاب شکاف نسلی در رمان¬های واقع¬گرای عصر پهلوی دوم (مطالعۀ موردی: نیمۀ راه بهشت، شراب خام، سگ و زمستان بلند)»، مجلۀ تحقیقات تاریخ اجتماعی، سال 8، شمارۀ 1، صص 47-19.
18. سیدی، فرانک و بیرقی، محمدرحیم، (1391)، «بررسی تطبیقی روابط اجتماعی سبک زندگی دینی و سبک زندگی مدرن با تأکید بر جامعۀ ایران»، مجلۀ پژوهش دینی، شمارۀ 25، صص 34-19.
19. شالچی، وحید، (1392)، «سرکوب نشانه¬شناختی خانوادۀ سنتی در سینمای ایران؛ سال¬های 1380-1385»، مجلۀ جنسیت و خانواده، دورۀ 1، شمارۀ 1، صص 116-94.
20. صادقی، محمدرضا، (1391)، «رمان؛ به دنبال یک جو معرفت! دربارۀ رمان قیدار/ نویسنده رضا امیرخانی»، مجلۀ سورۀ اندیشه، شمارۀ 61و60، صص 31-29.
21. علی¬اکبرزاده، سمیه و علیمی، ماندانا و فلاح، علی، (1403)، «دیالکتیک سنت و مدرنیته در ادبیات سیاسی ایران؛ بررسی تطبیقی دو داستان فارسی شکر است و رجل سیاسی»، مجلۀ جستارنامۀ ادبیات تطبیقی، سال 7، شمارۀ 27، صص 82-52.
22. مهدوی¬کنی، محمدسعید، (1386)، «مفهوم سبک زندگی و گسترۀ آن در علوم اجتماعی»، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، شمارۀ 1، صص 230-199.
23. یوسفی¬مقدم، شقایق و ذکایی، محمدسعید، (1396)، «بازنمایی مناسبات نسلی از منظر ادبیات داستانی پیش و پس از انقلاب اسلامی»، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ 10، شمارۀ 39، صص 78-51.