شناسایی و تحلیل الگوهای همدید موجد کولاک فراگیر برف در شمال غرب ایران
محورهای موضوعی : اقلیم شناسی
جواد خوشحال دستجردی
1
(دانشیار گروه جغرافیای طبیعی (آب و هواشناسی)، دانشگاه اصفهان، اصفهان،ایران)
اصغر کامیار
2
(دانشجوی دکتری آب و هواشناسی کشاورزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان،ایران)
کلید واژه: شمالغرب ایران, کولاک, همدید, کمیّتهای پویایی, شاخص‌های ناپایداری,
چکیده مقاله :
کولاک برف مخاطره ای جوّی است که رخداد آننظمسامانه های حمل و نقل وانتقال انرژی را برهم می زند. از اینرو هدف این پژوهش شناسایی الگوهای همدید و بررسی کمیّت های پویایی و گرماپویایی مؤثر در رخداد کولاک فراگیر برف در شمال غرب ایران، که از مناطق مستعد رخداد این پدیده است، می باشد.ابتدا روز نمونه با کولاک فراگیر روزیدر نظر گرفته شد که در آن بیش از 50 درصد ایستگاه های همدید منطقه کدهای هوای حاضر بین 36 تا 39 را در آن روز ثبت کرده باشند.در ادامه پس از شناسایی روزهای رخداد این پدیده طی دوره زمانی 2009-1987، جهت تحلیل همدید داده های 4 بار در روز فشار، دما، اُمگا، رطوبت ویژه، مؤلفه های مداری و نصف النهاری در تراز دریا، 1000، 850 و 500 هکتوپاسکال از پایگاه هایNCEP/NCARدریافت و نقشه های آن با نرم افزار GrADSترسیم گردید. نتایج بررسی چشمی 11 مورد کولاک فراگیر،دو الگوی متفاوت را نشان داد. در ترازهای زیرین جو شیو فشار بین پرفشار شمال اروپا و کم فشار مدیترانه سبب ایجاد ناپایداری می گردید و در ترازهای بالایی جو گسترش ناوه شمال روسیهشرایط واگرایی بالایی را فراهم می کرد.در پایانبررسیشاخص های ناپایداری در سه ایستگاه جو بالای منطقه(ایروان، تبریز و کرمانشاه)نشان داد کهشاخصTTشرایط ناپایداری را بهتر از سایر شاخص ها آشکار می کند.
کولاک برف مخاطره­ای جوّی است که رخداد آننظمسامانه­های حمل و نقل وانتقال انرژی را برهم می­زند. از اینرو هدف این پژوهش شناسایی الگوهای همدید و بررسی کمیّت­های پویایی و گرماپویایی مؤثر در رخداد کولاک فراگیر برف در شمال­غرب ایران، که از مناطق مستعد رخداد این پدیده است، می­باشد.ابتدا روز نمونه با کولاک فراگیر روزیدر نظر گرفته شد که در آن بیش از 50 درصد ایستگاه­های همدید منطقه کدهای هوای حاضر بین 36 تا 39 را در آن روز ثبت کرده­ باشند.در ادامه پس از شناسایی روزهای رخداد این پدیده طی دوره زمانی 2009-1987، جهت تحلیل همدید داده­های 4 بار در روز فشار، دما، اُمگا، رطوبت ویژه، مؤلفه­های مداری و نصف­النهاری در تراز دریا، 1000، 850 و 500 هکتوپاسکال از پایگاه­هایNCEP/NCARدریافت و نقشه­های آن با نرم­افزار GrADSترسیم گردید. نتایج بررسی چشمی 11 مورد کولاک فراگیر،دو الگوی متفاوت را نشان داد. در ترازهای زیرین جو شیو فشار بین پرفشار شمال اروپا و کم­فشار مدیترانه سبب ایجاد ناپایداری می­گردید و در ترازهای بالایی جو گسترش ناوه شمال روسیهشرایط واگرایی بالایی را فراهم می­کرد.در پایانبررسیشاخص­های ناپایداری در سه ایستگاه جو بالای منطقه(ایروان، تبریز و کرمانشاه)نشان داد کهشاخصTTشرایط ناپایداری را بهتر از سایر شاخص­ها آشکار­می­کند.
1- اشجعی، محمد. 1379.بررسی و ارائه مدل‌های سینوپتیکی بارشهای سنگین در شمالغرب ایران. پایاننامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: محمدرضا خیراندیش. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. گروه جغرافیا.
2- اصغری، آزاد. 1390. تحلیل سینوپتیکی کولاک برف در استان کردستان. پایاننامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: بهلول علیجانی. دانشگاه خوارزمی.دانشکده ادبیات و علوم انسانی. گروه جغرافیا.
3- افتادگانخوزانی، اصغر. 1391.واکاوی همدید بارشهای مخاطرهآمیز فراگیر در شمالغرب ایران. استاد راهنما: فرامرز خوشاخلاق. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.دانشکده جغرافیا. گروه جغرافیای طبیعی.
4- امیدوار، کمال. 1387.بررسی سیلاب ها بر اساس موقعیت سیستم های سینوپتیکی در استان یزد. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی.دوره 23. شماره 1. مشهد.
5- حلبیان،امیرحسین.مهران شبانکاری. 1389. تحلیل همدید ارتباط پرفشار جنب حاره در تراز 600 هکتوپاسکال با بارش روزانه در ایران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. دوره 25. شماره97. صص 46-28. مشهد.
6- حیدری، حسن.رشید سعیدآبادی. 1386. ناحیهبندی سوزباد در غرب و شمالغرب ایران. پژوهشهای جغرافیایی. دوره 39. شماره 62. صص 107-93. تهران.
7- خوشاخلاق، فرامرز.حسین محمدیو علیاکبر شمسیپورو اصغر افتادگان خوزانی.1391. واکاوی همدید بارش تگرگ فراگیر در شمالغرب ایران. جغرافیا و مخاطرات محیطی. سال 1. شماره 2. صص 69-55. مشهد.
8- خوشحالدستجردی،جواد.تیمور علیزاده. 1389. بررسی همدیدی و ترمودینامیک رگبار موجد سیلاب 24/6/88 در استان خراسان رضوی. فصلنامه مدرّس علوم انسانی. دوره چهاردهم. شماره 4. صص 110-87. تهران.
9- رحیمی، داریوش.جواد خوشحال دستجردی و تیمور علیزاده. 1389. تحلیل آماری- همدیدی بارشهای سنگین مناطق خشک (مطالعهی موردی: استان کرمان).مجله جغرافیا و توسعهی ناحیهای. شماره 14، ص 69-51. مشهد.
10- روستا، ایمان. 1389. تحلیل آماری و سینوپتیکی سوزبادهای فراگیر در شمالغرب ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: قاسم عزیزی. دانشگاه تهران.دانشکده جغرافیا. گروه جغرافیای طبیعی.
11- عابدی، قاسم. 1377. بررسی بلایای طبیعی و نقش آن در توسعهی پایدار با تأکید بر ایران. نشریه سپهر. شماره 28. صص64-52. تهران.
12- قویدل رحیمی، یوسف. پرستو باغبانان و منوچهر فرجزاده اصل. 1393. تحلیل فضایی مخاطرهی طوفان تندری بهارهی ایران. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. شماره 3. صص 70-59. تهران.
13-کاویانی، محمدرضا.سید ابوالفضل مسعودیانوامیرحسین حلبیان. 1387.بررسی تاثیر سامانه پرفشار آزور بر بارش ایران زمین. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 88، صص 50-25. مشهد.
14- لشکری، حسن. 1382. مکانیسم تکوین، تقویت و توسعه مرکز کم فشار سودان و نقش آن بر روی بارشهای جنوب و جنوبغرب ایران. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای طبیعی. شماره 46. صص 18-1. تهران.
15- محمدی،حسین.ابراهیم. فتاحیو علیاکبر شمسیپورومهری اکبری. 1391.تحلیل دینامیکی سامانههای سودانی و رخداد بارشهای سنگین در جنوبغرب ایران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. دوره اول. شماره 2. صص 24-7. تهران.
16- محمدی، بختیار.سید ابوالفضلمسعودیان. 1389. تحلیل همدید بارشهای سنگین ایران مطالعه موردی: آبان ماه 1373. فصلنامه جغرافیا و توسعه. شماره 19. صص 70-47. زاهدان.
17- مفیدی، عباس. آذر زریّن. 1384.بررسی سینوپتیکی تأثیر سامانه های کم فشار سودانی در وقوع بارشهای سیلزا در ایران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 77. مشهد.
18- ملازاده، بهرام.محمد سلیقه و بهلول علیجانیو محمدحسین ناصرزاده. 1393. تحلیل آماری و سینوپتیکی کولاک برف در استان آذربایجانغربی. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. شماره 4. صص 90-75.تهران.
_||_19- Changnon, D., Merinsky, C. and Lawson, Michael, 2008.Climatology of Surface Cyclone TracksAssociated with Large Central and Eastern U.S. Snowstorms, 0550–8000. Notes and Correspondence, Monthly Weather Review, 631: 3053-3808, New York.
20- Coleman, J. S. M. and R. M. Schwartz, 2017. An Updated Blizzard Climatology of the Contiguous United States (1959–2014): An Examination of Spatiotemporal Trends, Journal of Applied Meteorology and Climatology, 56(1): 173-187, New York.
21- Frauenfeld, O.W. and Davis, R.E., 2003. Northern Hemisphere Circumpolar Vortex Trends and Climate Change Implications, Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 108:7-1 – 7-13,Massachusetts.
22- Jansa, A., A. Genoves, M. Angeles, J. Campins, R. Riosalido & O. Carretero, 2001.Western Mediterranean Cyclones and Heavy Rain. Part 2: Statistical Approach, Meteorol. Appl. 8, 43–56.
23- Hossos, E.; C. Jlolis, and A. Batzakas, 2008, Atmospheric circulation patterns associated with extremes. Precipitation in the U.S Nat Hazards,641: 000- 003, Colorado.
24- Jansa, A., A. Genoves, M. Angeles, J. Campins, R. Riosalido & O. Carretero, 2001.Western Mediterranean Cyclones and Heavy Rain. Part 2:Statistical Approach, Meteorol. Appl., No. 8, p. 43–56, Massachusetts.
25- Lana, A., J. Campains, A. Genoves and A. Jansa, 2007.Atmospheric Patterns for Heavy Rain Events in the Balearic Islands, Geosci.12, 27-32, Buenos Aires.
26- Marwitz, John, James Toth, 1999.The Front Range Blizzard of 1990. Part I: Synoptic and Mesoscale Structure, Monthly Weather Review,121, 402–415, New York.
27- Siedlecki, Mariusz, 2009.Selected Instability Indices in Europe, Theoretical Applied Climatology, Vol. 96, pp. 85–94, Buenos Aires.
28- Robert, A., C. Maddox & L. Ray, 1980.Meteorological Characteristics of Flash Flood Events over the Western United State,Monthly Weather Review, Vol. 10, New York.
29- Stephen J., Déry M., K. Yau,2012.A Climatology of Adverse Winter-type Weather Events, Journal of Geophysical Research: Atmospheres, Vol. 104, Issue D14, pp. 16657–16672, Massachusetts.
30- Wrona, Kalyn M., 2007.Long-Term Changes and Variability in Northern Hemisphere Circumpolar Vortex, Master’s Thesis in the Department of Geography and anthropology, Louisiana State University.
31- William H., I. Neil, G. Christopher, 2004.A Study of Twentieth Century Extreme Rainfall Events in the United Kingdom with Implications for Forecasting, Meteorol.Appl, No. 11, p. 15-31, Massachusetts.
32- www.glossary.ametsoc.org
33- www.weather.uwyo.edu
34- www.esrl.noaa.gov