پهنه بندی تحول کارست در استان کرمانشاه با استفاده از منطق فازی
محورهای موضوعی : ژئو مورفولوژیمحدثه ایمانی 1 * , اعظم حیدری 2
1 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران
2 - دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران
کلید واژه: استان کرمانشاه, پهنه بندی , کارست , منطق فازی,
چکیده مقاله :
بیش از ۲۵ درصد از جمعیت جهان در مناطق کارستی زندگی می‌کنند یا از منابع کارستی تأمین آب می‌نمایند. این مناطق نقش حیاتی در تأمین و تغذیه آبخوان‌ها دارند. در ایران، به‌ویژه در نواحی غربی، مناطق کارستی از اهمیت ویژه‌ای در منابع آب برخوردارند. استان کرمانشاه با مساحت حدود ۲۴۹۵۳ کیلومتر مربع در غرب کشور و در منطقه زاگرس قرار دارد و بخش زیادی از آن از سازندهای کربناته تشکیل شده است. هدف این تحقیق، پهنه‌بندی کارست و ارزیابی تحول آن در این استان است. پهنه‌های کارستی تأثیر زیادی در تغذیه آبخوان‌ها دارند و شناخت عوامل مؤثر در تحول آن‌ها اهمیت ویژه‌ای در مطالعات منابع آب کارستی دارد.در این پژوهش، از روش فازی برای پهنه‌بندی کارست استفاده شده است. ابتدا داده‌های مختلف زمین‌شناسی، اقلیمی، ویژگیهای طبیعی و توپوگرافی جمع‌آوری و در محیط GIS پردازش شدند. سپس با استفاده از توابع عضویت و نرمال‌سازی داده‌ها، مدل فازی به‌منظور تحلیل تغییرات کارستی اعمال گردید. نتایج نشان می‌دهند که تحول کارستی در استان کرمانشاه به سه رده‌ی کم، متوسط و زیاد تقسیم می‌شود. در این تقسیم‌بندی، ۳۳ درصد از استان دارای تحول کم، ۳۱ درصد دارای تحول متوسط و ۳۶ درصد دارای تحول زیاد هستند. این پژوهش می‌تواند به‌عنوان مبنای اطلاعاتی برای برنامه‌ریزی‌های منابع آب کارستی در استان کرمانشاه و سایر مناطق مشابه به‌کار رود.
More than 25% of the world's population lives in karst areas or draws its water from karst sources. These areas play a vital role in supplying and recharging aquifers. In Iran, especially in the western regions, karst areas are of particular importance in water resources. Kermanshah province, with an area of about 24,953 square kilometers, is located in the west of the country and in the Zagros region, and a large part of it is composed of carbonate formations. The aim of this research is to zoning karst and evaluate its evolution in this province. Karst zones have a great impact on the recharge of aquifers, and understanding the factors affecting their evolution is of particular importance in the study of karst water resources. In this study, a fuzzy method was used for karst zoning. First, various geological, climatic, natural and topographic data were collected and processed in a GIS environment. Then, using membership functions and data normalization, a fuzzy model was applied to analyze karst changes. The results show that karst changes in Kermanshah province are divided into three categories: low, medium, and high. In this classification, 33% of the province has low development, 31% has medium development, and 36% has high development. This research can be used as an information basis for karst water resources planning in Kermanshah province and other similar areas.
- باقری سید شکری سجاد؛ یمانی مجتبی جعفر بیگلو منصور؛ کریمی، حاجی؛ مقیمی ابراهیم (1393)ارزیابی ویژگیهای هیدرودینامیکی آبخوانهای کارستی با استفاده از آنالیز سریهای زمانی مطالعه موردی آبخوانهای کارستی گیلانغرب و خورین در استان کرمانشاه پژوهشهای ژئومورفولوژی ،کمی دوره ۲، شماره ۳.
- جعفری ، ت ، ارجمند زاده ،ر.،۱۴۰۰، شناسایی و تحلیل سیستماتیک غارها (مطالعه موردی :۱۶ غار در استان خراسان شمالی.
-خانلری، غلامرضاومؤمنی، علی اکبر(1391) (. ژئومورفولوژی، هیدروژئولوژی و مطالعه فاکتورهای مؤثر برتوسعه کارست در منطقه گرین، غرب ایران، جغرافیا و آمایش شهری منطقهای، شماره 3،صص74-61. - جعفری ، ت ، ارجمند زاده ،ر.،۱۴۰۰، شناسایی و تحلیل سیستماتیک غارها (مطالعه موردی :۱۶ غار در استان خراسان شمالی.
-خدری، اکبر؛ رضایی، محسن؛ اشجاری، جواد ، (1392) بررسی پتانسیل توسعه کارست درتاقدیس پیون با استفاده از تلفیق اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور همراه با تحلیل سلسله مراتب زوجی تحقیقات منابع آب ایران ،9(3)46-37.
- دسترنج ،ع، نوحه گر ،ا.،رفیع شریف آباد ، ج، ۱۳۹۸، پهنه بندی توسعه کارست سطحی در توده آهکی بیستون با استفاده از مدل منطق فازی ، مجله آمایش جغرافیایی فضا ، سال ۹، شماره مسلسل ۳۲،صص :۱۰۶-۸۹.
-رضایی عارفی ، م .، زنگنه اسدی ، م. ، بهنیا فر ،ا.، جوانبخت م.، ۱۳۹۹.شناسایی درجه کارستی شدن حوضه کوهستانی کلات در شمال شرق ایران ، فصلنامه فضای جغرافیایی ،پیاپی ۷۱صص:۷۴-۴۹.
-زروش، ناهید، واعظی، عبدالرضا،. کریمی، حاج ( (1393، ارزیابی پتانسیل توسعه کارست در تاقدیس کبیرکوه استان ایلام با استفاده از تلفیق فازی و روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سنجش از دورو جی ای اس، پژوهش های کمی،3(3)144-157.
-کوره پزان دزفولی، امین (۱۳۸۴)، اصول تئوری مجموعه های فازی و کاربردهای آن در مدل سازی مسائل مهندسی آب چاپ دوم تهران انتشارات جهاد دانشگاهی.
-قاسمی ، اصغر ،بررسی نقش زمین ساخت در ژئومورفولوژی حوضه آبخیز یرابله با تاکید بر اشکال کارستی (پایان نامه کارشناسی ارشد) گروه جغرافیا،دانشگاه رازی ،1382.
-قبادی ، محمد حسین ،کرمی ،رامین(1386)،لزوم توجه به ویژگی های فیزیکی و شیمیایی سنگ های کربناته در مطالعات زمین شناسی مهندسی کارست (مطالعات موردی)،چهارمین کنفرانس زمین شناسی مهندسی و محیط زیست.
-مددی، ع.، همتی، ط.، 1394 ، پهنه بندی قابلیت کارست زایی با استفاده از مدل منطق فازی )مطالعه موردی: منطقه نمك آبرود شهرستان چالوس(،دو فصلنامه ی ژئومورفولوژی کاربردی ایران سال 3،شماره5 ،صص 102-89.
- مزیدی، احمد، کرم، امیرو کوراوند، مژگان(1395). پتانسیل یابی توسعه کارست با استفاده از منطق فازی )مطالعه موردی : حوضه دشت سوسن و دشت ایذه(، مجله پژوهشهای ژئومورفولوژی کمی، سال پنجم، شماره 2 ، صص 141-130 .
-معتمدی راد، م،. گلی مختاری، ل،. بهرامی، ش،. زنگنه اسدی، م،. ،1400 ارزیابی کیفیت منابع آبی از نظر شرب، کشاورزی و صنعت در آبخوان کارستی روئین اسفراین استان خراسان شمالی، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال21 ،شماره 62،صص93-73.
- ملکي، ا. و شوهاني، د.، 1386 – پهنه بندی و تحول کارست استان کرمانشاه با استفاده ازGis ، مجموعه مقالات کنفرانس بررسي منابع آب استان کرمانشاه، انتشارات چشمه هنر و دانش، ص60-41.
-مومنی ،م ، شریفی سلیم ،ع (1390)،مدل ها و نرم افزار های تصمیم گیری چند شاخصه ،ناشر مولفین.
-ناجی دومیرانی، صادق؛ فخرابادي پور، فرزانه ؛ ساسان پور .1397. تحلیل پهنه هاي مناسب توسعه اکوتوریسم با استفاده از تلفیق مدل FUZZY-AHPمطالعه موردي: بخش ماهان. مجله آمایش جغرافیایی فضا .8(29):91-106.
-نصیري، بهروز، یارمرادي، زهرا، عیاسنژاد، جواد. 1396 مکانیابی دفن زباله در شهر ماکو به روش فازي و بولین مجله آمایش جغرافیایی فضا. 7(24)،98-78.
-هاشم زاده، ن.، ولیزاده کامران، خ.، 1401 ، پهنه بندی خطر ناپایداری دامنهای در شهرستان گرمی به روش( ANP) ، کاربرد سنجش از دور و (GIS)در علوم محیطی ، شماره 6 ، سال 1،صص:22-1.
-یمانی،مجتبی، شمسی پور، علی اکبر؛ جعفری اقدم، مریم؛ باقری سیدشکری، سجاد(1390). بررسی عوامل موثر در توسعه یافتگی و پهنه بندی کارست حوضه چله با استفاده از منطق فازی و AHP ، علوم زمین ،22(88)68-57.
-Ashjari, J& Raeisi, E. (2006). Influencees of anticlinal structure on regional flow,Zagros, Iran. Cave and karst science,
68(3).145-159. -Bakalowicz, M. (2018). Coastal Karst Groundwater in the Mediterranean: A Resource to Be Preferably Exploited Onshore, Not from Karst Submarine Springs. Geosciences, 8(7), 258.
-Eskandari E., https://doi.org/10.1016/B978-0-12-821139-7.00056-8Mohammadzadeh H., Nassery H.,Vadiati M., Mohammadzadeh A., Kisi O.,2022. Delineation of isotopic and hydrochemical evolution of karstic aquifers with different cluster-based (HCA, KM, FCM and GKM) methods, Journal of Hydrology, vol 609, https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2022.127706.
- Kukurić, N., Stevanovic, Z., & Kresic, N. (2014). Karst without Boundaries. Conference and Field Seminar “Karst Without Boundaries.” https://doi.org/10.1111/gwat.12487. - VanBeynen, P.E. (Ed.). 2011. Karst management. Springer Science & Business Medi.
- Hartman A Goldscheider , N.wagener , T.Lange , J. Weiler , M.2014 , karst water resources in a changing World:review of hydrological modelling approaches, Americam geophysical union (AGU) reviews of geophysics,10. 1002/2013RG000443.
-Nadun, S. N. E. M., Maarof, I., Ghazali, R., Samad, A. M., Adnan, R. (2010) Sustainable groundwater potential zone using remote sensing and GIS, Signal Processing and its Applications (CSPA), 6 th International Colloquium on, 1(6), 21-23.
- Ozyurt, N. N., Lutz, H. O., Hunjak, T., Mance, D. & Roller-Lutz, Z., 2014.
-Parise, M., 2016, Management of water resources in Karst environments, and negative effects of landuse Changes in the Murge area (Apulia, Italy), Karst Development: Orginal Papers, Volume 2., Issue 1:16-20.
- Waele, J., Gutierrez, F., Audra, P., 2015, Karst geomorphology: from hydrological functioning to palaeoenvironmental reconstructions. Geomorphology, Vol. 229, pp. 1-2.
- Waele, j., Plan, L., Audra, P., (2011), recent developments in surface and subsurface karst geomorphology: An introduction. Geomorphology, 106 (1-2), 1-8.