ارزیابی مناطق مستعد توسعه شهری با تأکید بر قابلیت‌ها و مخاطرات ژئومورفولوژیکی (مطالعه موردی: شهر اصفهان)
محورهای موضوعی : ژئو مورفولوژیخلیل علی نژاد 1 , محمدابراهیم عفیفی 2 , مرضیه موغلی 3
1 - جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد لارستان. دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان. ایران
2 - استادیار داشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان
3 - هیات علمی دانشگاه آزاد لار
کلید واژه: توسعه شهری, قابلیت‌ها و مخاطرات, اصفهان, AHP, SVM,
چکیده مقاله :
جهت گسترش اصولی شهرها، شناخت ویژگی‌های محیط ضرورت دارد و می‌توان قدم‌های مؤثر در مکان گزینی ساختمان‌ها و گسترش شهرها برداشت. در این پژوهش ابتدا معیارهای پهنه‌بندی مناطق مستعد توسعه شهری با تأکید بر قابلیت‌ها و مخاطرات ژئومورفولوژیکی در شهر اصفهان، تعیین گردید. سپس معیارها از نظر سیستم مختصات و صحت داده بررسی شد. جهت ارزیابی ارزش معیارها نسبت به یکدیگر از مدل AHP استفاده شد. مقایسه زوجی معیارها نشان داد گسل‌ها با وزن 0.420 بیشترین نقش را از نظر کارشناسان در توسعه شهر داشته و معیار فاصله از جاده با وزن 0.072 کمترین تأثیر را از نظر کارشناسان داشته است. در نهایت وزن‌های به دست آمده در لایه‌ها اعمال گردید. نقشه پهنه‌بندی نهایی معیارها با مدل AHP نشان داد، در 30287 هکتار از مساحت محدوده مطالعاتی استعداد توسعه خیلی زیاد وجود دارد. این مناطق در مرکز شهر و مناطق با شیب کم و ارتفاع کم و نزدیکی رودخانه واقع گردیده‌اند. مناطق با استعداد خیلی کم 1020 هکتار بوده که در شمال غرب، شرق، و جنوب محدوده مورد بررسی مشاهده شده است. نتایج طبقه‌بندی تصاویر ماهواره‌ای سال‌های 2000 تا 2020 نشان داد مساحت مناطق بایر و انسان ساخت 1319.15 و 4744.44 هکتار افزایش و مساحت زراعت و سایر کاربری‌ها 4370.1 و 1831.03 هکتار کاهش یافته است. توسعه شهر در مرکز و حاشیه‌های شهر بوده و مطابق نقشه پهنه‌بندی مناطق جنوبی شهر نامناسب جهت گسترش بوده اما در حال حاضر و با توجه به نقشه طبقه‌بندی در این مناطق گسترش شهر مشاهده می‌شود. با مکان گزینی بهینه توسعه فیزیکی شهرها، اثرات منفی توسعه شهر از منظر زیست‌محیطی، طبیعی و عوامل انسانی کمتر می‌شود. بنابراین ضرورت بررسی توسعه فیزیکی و جهت‌یابی و عوامل مؤثر بر توسعه شهری امری حائز اهمیت است.
For the basic development of cities, it is necessary to know the characteristics of the environment, and effective steps can be taken in the location of buildings and the expansion of cities. In this research, the zoning criteria of areas prone to urban development were determined with emphasis on geomorphological capabilities and risks in Isfahan city. Then the criteria were checked in terms of coordinate system and data accuracy. AHP model was used to evaluate the value of the criteria relative to each other. Pairwise comparison of the criteria showed that faults with a weight of 0.420 had the greatest role in the development of the city according to the experts, and the criterion of distance from the road with a weight of 0.072 had the least effect according to the experts. Finally, the obtained weights were applied to the layers. The final zoning map of the criteria with the AHP model showed that there is a lot of potential for development in 30,287 hectares of the area of the study area. These areas are located in the city center and areas with low slope and low altitude and near the river. The areas with very low talent are 1020 hectares, which are observed in the northwest, east, and south of the investigated area. The classification results of satellite images from 2000 to 2020 showed that the area of barren and man-made areas increased by 1319.15 and 4744.44 hectares, and the area of agriculture and other uses decreased by 4370.1 and 1831.03 hectares. The development of the city is in the center and the outskirts of the city, and according to the zoning map, the southern areas of the city are unsuitable for expansion, but currently, according to the classification map, the expansion of the city is observed in these areas. With the optimal location of the physical development of cities, the negative effects of the city development from the environmental, natural and human factors point of view are reduced. Therefore, it is important to examine the physical development and orientation and factors affecting urban development.
1- انتظاری، مژگان، خدادادی، فاطمه، ساسان پور، فرزانه (۱۳۹۸)، تحلیل و پهنه‌بندی مخاطرات ژیومورفولوژیک لغزش وسیله استان البرز با استفاده از مدل‌های Ahp-vikor و پژوهش‌های جغرافیای طبیعی دوره ۵۱ شماره یک، صص ۱۹۹_۱۸۳.
2- ثروتی، م ر.، خضری س، و رحمانی، ت.، (1388)، بررسی تنگناهای طبیعی توسعه فیزیکی شهر سنندج، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دوره 41، شماره 67، صص 13-29.
3- حسین زاده دلیر ک، و هوشیار، ح.، (1385)، دیدگاه‌ها و عناصر مؤثر در توسعه فیزیکی شهرهای ایران، مجله رشد آموزش جغرافیا، دوره 3، شماره 6، صص 213- 226.
4- حسینی، ه.، کرم، ا.، صفاری، ا.، قنواتی ع، و بهشتی جاوید، ا.، (1390)، ارزیابی و مکان‌یابی جهات توسعه فیزیکی شهری با استفاده از مدل فازی (مطالعه موردی: شهر دیواندره)، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره 20، شماره 23، صص 63-83.
5- رجب دوست، افسون.، (1400)، واکاوی نقش نیروها و عوامل مدیریتی-شهری بر روند گسترش کالبدی محدوده‌های شهری؛ نمونه مورد پژوهش شهر فسا، جغرافیا و روابط انسانی، دوره 3، صص 407-374.
6- رضایی پ و استاد ملک رودی، پروانه.، (1389)، محدودیت‌های ژئومورفولوژیکی توسعه فیزیکی شهر رودبار، فصلنامه جغرافیای طبیعی، دوره 3، شماره 7، صص 41-52.
7- زنگنه تبار، ساسان.، حسینی، سید موسی.، (1400)، بررسی نقش عوامل طبیعی در نگاشت مخاطرات شهری (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه، فصلنامه شهر تاب آور.
8- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.، (1395)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
9- سالاری، ممند.، و نیری، هادی.، و گنجائیان، حمید.، امانی، خبات.، (1399)، ارزیابی روند گسترش نواحی سکونتگاهی و پیش‌بینی میزان توسعه با رویکرد ژئومورفولوژیکی و مدیریت محیط) مطالعه موردی: شهر پاوه، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، 9(1)، 86-101.
ttps://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspxid=528319.
10- شایان، س.؛ پرهیزگار، ا. و سلیمانی شیری، م.(1388)، تحلیل امکانات و محدودیت‌های ژئومورفولوژیک در انتخاب محورهای توسعه شهری (نمونة موردی: شهر داراب)، مجلة برنامه‌ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی)، دوره 13، شماره 3، صص 31- 53.
11- کریمخانی، اکرم.، سرائی، محمدحسین.، (1400)، پهنه‌بندی مناطق شهری جهت توسعۀ آتی با استفاده از تکنیک چیدمان فضا. موردپژوهش: شهر یزد، مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه گلستان، سال یازدهم، شماره مسلسل سی و نهم، صص 128-111.
12- کلانتری، م. (1385)، برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهری با تأکید بر توسعه فیزیکی مطالعة موردی: شهر تفرش، پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
13-، حمید. اکبریان، مرتضی. عباس زاده، امیر علی (1398)، ارزیابی نقش مخاطرات ژئومورفولوژیکی در روند توسعه فیزیکی شهر قروه، فصلنامه شهرسازی و معماری هویت محیط، دوره 1، ص 14 – 1.
14- مقیمی، ابراهیم.، (1391)، ژئومورفولوژی شهری، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
15- میرکتولی، ج.، علیپور ع، و حسنی، ع.، (1391)، بررسی اثر سیاستهای حمایتی دولت در مدیریت توسعه بافت¬های قدیمی و فرسوده شهری (مطالعه موردی: شهر بهشهر)، مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره 2، شماره 5، صص 37-56.
16- Amri, Ikhwan & Giyarsih, Sri. (2021). Monitoring Urban Physical Growth In Tsunami-Affected Areas: A Case Study Of Banda Aceh City, Indonesia. Geojournal. 1-16. 10.1007/S10708-020-10362-6.
17- Burges, C. J. (1998). A Tutorial On Support Vector Machines For Pattern Recognition. Data Mining And Knowledge Discovery, 2(2), 121-167.
18- Davidson, W.H. (1984). The Amazing Race_Win_ Ning The Technorivalry With Japan, John Wiley And Sons, New York, Pp,270,$17.95.
19- Garcia, P.M.B.; Augustin, C.H.R.R.; & Casagrande, P.B. (2020). “Geomorphological Index Assupport To Urban Planning”, Mercator, Fortaleza, V. 19, E19003, Issn: 1984-2201, Pp: 1-24.
20- Mountrakis, G., Im, J., & Ogole, C. (2011). Support Vector Machines In Remote Sensing: A Review. Isprs Journal Of Photogrammetry And Remote Sensing, 66(3), 247-259.
21- Rao, S., Sharma, A., (2013), "Cost Parameter Analysis And Comparison Of Linear Kernel And Hollinger Kernel Mapping Of Svm On Image Retrieval And Effects Of Addition Of Positive Images", International Journal Of Computer Applications, 73 (2): 5 – 12.
22- Ronld, W.T. (1973). Focus On Environmental Geology, Oxford: Oxford University Press.
23- Saaty, T.L. (1988). The Analytic Hierarchy Process. Mcgraw. New York.
Sanders M. H. And Clark P. D., 2010. Geomorphology: Processes, Taxonomy And Applications. Nova Science Publishers.
24- Shen, Z., )2012(: Geospatial Techniques In Urban Planning. Springer.
25- Silveira, J. J. Espindola, A. L. And Penaa, T.P., )2005(. An Agent Based-Model To Rural-Urban Migration Analysis. Physia A: Statistical Mechanics And Its Applications, 364, P. 445- 456.
26- Srivastava, D. K., Bhambhu, L., (2009): "Data Classification Using Support Vector Machine", Theoretical And Applied Information Technology, 49: 1–7. ]On Line[: Www.Jatit.Org.
27- Tamosaityle, D. & Gerard Haak, F.W. (2012): Development Of Dry Ports In Smaland, Sweden. International Logistics And Supply Chain Management, 23 (2): 223-245.
28- Vapnik, V. N., (1999): "The Nature Of Statistical Learning Theory", Second Edition, New York: Springer-Verlag.
29- Zahedi, F. (1986). "The Anal Ytic Hierarchy Process–A Survey Of The Method And Its Applications", Interfaces, Vol. 16 No. 4, Pp. 96-108.