مدیریت بحران مخاطرات طبیعی با تأکید بر سیل (مطالعه موردی: شهر تالش)
مهران لطفی تالش
1
(
دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران.
)
سیده صدیقه حسنی مهر
2
(
دانشیار گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا ، ایران.
)
رفعت شهماری اردجانی
3
(
استادیار گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران
)
حسین اصغری
4
(
استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران
)
کلید واژه: سیل, مدیریت بحران, مخاطره طبیعی, سیستم اطلاعات جغرافیایی, شهر تالش.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر ازنظر هدف از نوع پژوهش‌های کاربردی، ازنظر روش گردآوری داده‌ها از روش آمیخته (کمی-کیفی)، به لحاظ زمانی مقطعی و به لحاظ مکانی در شهر تالش انجام گرفت. در این پژوهش از روش مطالعه‌ی کتابخانه‌ای برای گردآوری اطلاعات و نیز از روش‌های میدانی شامل پرسشنامه، مصاحبه و مشاوره برای تجزیه‌وتحلیل کیفی و کمی داده‌ها استفاده شد. تعیین حجم نمونه آماری آن با استفاده از روش کوکران و روش نمونه‌گیری بر اساس نمونه‌گیری ساده تصادفی انجام شد. براي سنجش آسیب‌پذیری از بین خانوارهاي ساکن در شهر تالش، تعداد 383 نفر از شهروندان و 30 نفر کارشناسان به‌عنوان حجم نمونه تحقیق انتخاب شدند. یافته های پژوهش نشان داد که بالاترین وزن تاب‌آوری بعد طبیعی با 12 زیر معیار اصلی مربوط به مسیل با وزن 0.16312 و پایین‌ترین آن مربوط به سطح کوه و دشت با وزن 0.01758 می‌باشد. با توجه به خروجی نرم‌افزار GIS در شاخص کلی آسیب‌پذیری طبیعی می‌توان بیان نمود که بخش شمال شرق و جنوب شرق شهر تالش شرایط نامناسب است و در هنگام سیل آمار تلفات جانی و آسیب‌های مالی به همراه خواهد داشت. این محلات منطبق بر بافت فرسوده و قدیمی حاشیه شهر است که در شرایط نامطلوبی قرار دارند و از آسیب‌پذیری جدی برخوردار هستند. درنهایت در این پایان‌نامه، نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که روش به کار گرفته‌شده در تحقیق به‌خوبی قادر به ارزیابی منطقه موردمطالعه بوده و قسمت‌های آسیب‌پذیر که بیشتر شامل هسته مرکزی و جنوبی شهر تالش می‌باشد را در نقشه نهایی به نمایش گذاشته است.
چکیده انگلیسی :
In terms of the purpose of this research, it is applied research, and in terms of the data collection method, it is a mixed (quantitative-qualitative) method. In this research, the library study method was used to collect information, as well as field methods including questionnaires, interviews, and consultations for qualitative and quantitative data analysis. Determining its statistical sample size was done using Cochran's method and sampling method based on simple random sampling. 383 citizens and 30 experts were selected as the research sample to measure the vulnerability among the households living in Talash city. The highest natural dimension resilience weight with 12 main sub-criteria is related to Mesil with a weight of 0.16312 and the lowest one is related to the level of mountains and plains with a weight of 0.01758. According to the output of the GIS software in the general index of natural vulnerability, it can be stated that the northeast and southeast parts of Talash city are in unsuitable conditions and will cause casualties and financial damages during floods. These neighborhoods correspond to the worn-out and old texture of the outskirts of the city, which are in unfavorable conditions and are seriously vulnerable. Finally, in this thesis, the obtained results showed that the method used in the research was able to evaluate the studied area well and showed the vulnerable parts which mostly include the central and southern core of Talash city in the final map.
ابراهیمی، پیام، سلیمانی کریم و شاهدی کاکا (۱۳۹۲): بررسی تغییر کاربری اراضی و نقش آن بر پهنه‌بندی سیلابی در محیط RS و GIS مطالعۀ موردی نکاورد نشریه مهندسی و مدیریت آبخیز، سال پنجم، شماره دوم، صص 67-73.
افشارانش، حمیده، حجازی¬زاده، زهرا، علیجانی، بهلول (1400): آینده‌پژوهی بحران افزایش دمای سطح زمین و کاهش آسایش اقلیمی شهروندان در کلان‌شهر تهران، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیست و یکم، شماره شصت و یکم، صص 16-1.
امیدوار کمال، کیانفر، آمنه، عسکری، شمس¬الله (۱۳۹۰): پهنه‌بندی پتانسیل سیل‌خیزی حوضه آبریز کنجانچم، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، سال چهل و دوم، شماره هفتاد و دوم، صص ۹۰-۷۳.
پناهی، رویا، حسین¬زاده، محمدمهدی، خالقی، سمیه (1398): پهنه‌بندی مخاطره سیلاب به‌منظور تعیین حریم رودخانه‌ها، اکوهیدرولوژی، سال ششم، شماره دوم، صص 567-553.
حجازی¬زاده، زهرا، مرادی¬خانی، فرح، کنعانی¬مقدم، هدی (1391): بررسی آسیب‌پذیری مدارس بخش مرکزی شهریار در مقابل زلزله (مدیریت بحران شهری)، مطالعات مدیریت شهری، سال چهارم، شماره دهم، صص 105-91.
خالقی، سمیه، ملکانی، لیلا (1395): شبیه‌سازی خطر سیلاب با استفاده از مدل اتومات سلول بر پایه‌ی GIS (مطالعه موردی: حوزه آبریز چرچر)، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، سال چهل و هشتم، شماره چهارم، صص 605-589.
خسروشاهی، محمد (1381): شدت سیل‌خیزی زیر حوزه‌های دماوند، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران: ایران.
درستکارگل¬خیلی، یوسفی، رمضان¬زاده، رورده (1394): ارزیابی میزان تاب¬آوری سکونتگاه¬ها در برابر مخاطره سیلاب در روستاهای منتخب حوضه نکارود، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال دوم، شماره هفتم، صص 30-15.
رستمی فتح‌آباد، محمد، جعفربیگلو، منصور، مقیمی، ابراهیم (1399): تحلیل فضایی مناطق سیل‌زده و سیل‌خیز شهر نورآباد لرستان و مخاطرات آن. مدیریت مخاطرات محیطی، 7 (3)، 329-313.
رمضان¬زاده¬لسبویی، مهدی و بدری، سیدعلی (۱۳۹۳): تبیین ساختارهای اجتماعی- تاب¬آوری جوامع محلی در برابر بلایای طبیعی با تاکید بر سیلاب مطالعه: حوضه¬های گردشگری چشمه کیله تنکابن و سردآبرود کلاردشت، فصلنامه جغرافیا، سال دوازدهم، شماره چهلم، صص ۱۳۱-۱۰۹
سلامی، سید رضا، بامداد صوفی، جهانیار، خاتمی فیروزآبادی، سید محمدعلی، شفیعی، مهرداد (1400): مسیر شکل‌گیری و توسعه توانمندی فناورانه در شرکت‌های نوپای فناور بخش تجهیزات پزشکی استان فارس، بهبود مدیریت، سال پانزدهم، شماره یکم، صص 94-69.
شرکت مهندسین مشاور کاوش پی مشهد( 1388-1391): شناسایی منابع آلاینده و پایش کیفی منابع آب زیرزمینی دشت مشهد.
عنبری، موسی، حقی، سمیه (1393): بررسی عوامل فردی و اجتماعی مؤثر بر نشاط اجتماعی زنان (مطالعه موردی: زنان مناطق شهری و روستایی شهرستان دلیجان)، جامعه‌شناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، سال بیست و پنجم، شماره یکم، صص 1-23.
قنواتی، عزت اله، صفاری، بهشتی جاوید، ابراهیم، منصوریان، اسماعیل (1393): پهنه‌بندی پتانسیل سیل‌خیزی با استفاده از تلفیق مدل هیدرولوژیکی CN و AHP در محیط GIS(مطالعه موردی: حوزه رودخانه بالیخلو)، فصلنامه جغرافیایی چشم‌انداز زاگرس، سال هفتم، شماره بیست و پنجم، صص 80-67.
کرمی، فریبا و بیاتی خطیبی، مریم، رستمی¬همای¬علیا، نرگس (1401): بررسی تاب‌آوری نواحی روستایی پیراشهری در برابر سیلاب (مطالعه موردی: برخی روستاهای دهستان میدان چای)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال بیست و ششم، شماره هشتادم، صص 251-271.
مطیعی سیدحسن، قدیری¬معصوم، مجتبی، اسکندری¬چوبقلو، حافظ، طورانی، علی، خسروی¬مهر، حمیده(۱۳۹۴): بررسی نقش مدیریت مشارکتی در کاهش آثار سیل (مطالعه موردی: روستاهای حوضه رودخانه زنگمار ماکو)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال نوزدهم، شماره پنجاه و یکم، صص 311-339.
ناهید، مصطفی، زندمقدم، محمدرضا، کرکه¬آباد، زینب (1400): سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری در برابر مخاطره سیلاب‌های شهری (مطالعه موردی: منطقه 4 تهران)، مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، سال هفتاد و چهارم، شماره یکم، صص 205-189.
همتی، محمد، شهنازی، مهدی، احمدی، حجت، سالاری جزی، میثم (1396): تعیین مناطق سیل‌خیز حوضه آبریز قرنقو با استفاده از مدل هیدرولوژیکی مادکلارک و GIS. مهندسی آبیاری و آب ایران، سال هفتم، شماره بیست و هشتم، صص 65-80.
Ahmad, S.S. and Simonovic, S.B. (2011), A three- dimencional fuzzy methodology for flood risk analisis, Journal of flood Risk Management, DOI: 10.1111/j. 1753-318x. 2011. 01090.x.
Bajabaa, S.Masoud, M. AI-AMRI, N.(2014). Flash flood hazard mapping based on quantitative hydrology and GIS tevhniques (case study of Wadi AI Lith, Saudi Arabia), Arabian Journal of Geosciences, 7(6), 2469-2481.
Davis, I. & Izadkhah, Y. (2006). Building Resilient Urban Communities. Article from OHI, 31(1), 11-21.
Rana, Irfan Ahmad. Bhatti, Saad Saleem. Jamshid, Ali.Ahmad, Shakil(2021) An approach to inderstanding the intrinsing complexity of resilience against floods: Evidences from three urban communities of Pakistan, International Journal of Disaster Risk Reduction, Volume 63,September 2021, 102442.
Tingsanchali, T. Y. Y. Urban flood disaster management. Procedia Engineering. Volume 23:25-37