مکان¬يابي مناطق مستعد اکوتوريسم در استان فارس با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي(مطالعه موردی: شهرستان ارسنجان)

محورهای موضوعی : مدل سازی در محیط زیست و منابع طبیعی

سعید محتشم نیا ^{1 *} , حسین قره داغی ²

1 - استادیار، گروه منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، ارسنجان، ایران
2 - عضو هیئت علمی تمام وقت واحد ارسنجان

تاریخ دریافت : 1402/10/19 تاریخ پذیرش : 1402/11/23 تاریخ انتشار : 1402/12/29

کلید واژه: مکان¬یابی, اکوتوریسم, سامانه اطلاعات جغرافیایی, ارسنجان.,

چکیده مقاله :

مقدمه: یکی از مهمترین شکل¬های صنعت گردشگری، گردشگری طبیعی است. استان فارس به دلیل برخورداري از پتانسيل بالاي گردشگری همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده‌ است. شهرستان ارسنجان با برخورداری از جنبه های گردشگری طبیعی و تاریخی از این امر مستثنی نبوده و¬هدف تحقيق حاضر تعيين پهنه‌هاي مناسب فعاليت¬هاي گردشگری درسطح شهرستان با تلفیق مدل اكولوژيكي مخدوم (1384) و سامانه اطلاعات جغرافيايي می‌باشد. مواد و روش‌ها: منطقه مورد مطالعه محدوده شهرستان ارسنجان در شمال شرقی استان فارس به مساحت 1439 هکتار و تحقیق حاضر براساس مدل اکولوژیکی توسعه کاربری اکوتوریسم پیشنهادی مخدوم در قالب ارزيابي توان اكولوژيك شامل سه بخش شناسایی منابع اكولوژيكي، تجزیه و تحلیل و جمع بندی منابع و درنهایت ارزیابی توان اكولوژيكي با استفاده از GIS انجام شد¬. نتایج و بحث: نتایج تحقیق نشان داد با توجه به متغیرهای پیشنهادی در مدل مخدوم و اعمال تغییرات مورد نیاز، سه متغیر شیب، تراکم و درصد پوشش گیاهی در طبقه بندی شهرستان ارسنجان به سه طبقه مستعد (طبقه یک)، نیمه مستعد (طبقه دو) و طبقه نامناسب تاثیر گذار بوده اند. نتیجه‌گیری: با توجه به محدوديت‌هاي شهرستان در بخش شيب و پوشش گياهي نتايج تحقیق نشان داد تفرج گسترده یک بالاترین و تفرج متمرکز طبقه یک کمترین میزان مساحت را در شهرستان به خود اختصاص داده است. وجود رخساره های توده و برون زدگی سنگی در محدوده شهرستان مانع بزرگی برای توسعه گردشگری است و کوهستان¬های منطقه تنها برای گردشگران ورزشی قابل استفاده است. گستردگی جنگل های ایران تورانی در محدوده شهرستان که آخرین لکه های جنگل¬های خشک خارج شمال و وجود رشته قنات¬های جاری در آن موجب شده تا تفرج متمرکز کمترین میزان مساحت و تفرج گسترده بیشترین سهم خود از گردشگری را به خود اختصاص دهد. بر این اساس با توجه به موقعیت شهرستان در جاده مواصلاتی به شرق کشور و نزدیکی به جاده شیراز – تهران و مجاورت با آثار تاریخی نظیر پاسارگاد، نقش رستم و تخت جمشید در کنار آثار پراکنده تاریخی در محدوده شهرستان پيشنهاد مي¬شود با اعمال مديريت صحيح و استقرار مراکز رفاهی در عرصه های بکر منابع طبيعي و حمایت بخش خصوصی در راستای توسعه اقامتگاه¬های بوم گردی و تلاش در راستای توسعه گردشگری ورزشی بخصوص ورزش¬های آبی در سال¬های ترسالی در تالاب طشک اقدام گردد.

چکیده انگلیسی:

Introduction: One of the most important forms of the tourism industry is natural tourism. Fars province has always been the focus of domestic and foreign tourists due to its high tourism potential. Arsanjan with its natural and historical tourism aspects, is the aim of the current research to determine the suitable areas for tourism activities by integrating the Makhdoom ecological model(2006) and GIS. Materials and Methods: Arsanjan is located in the northeast of Fars province with an area of 1439 ha and the present research is based on the ecological model of ecotourism development proposed by Makhdoom in the form of evaluation of ecological power, it includes three parts: identification of ecological resources, analysis and summarization of resources, and finally evaluation of ecological power was done using GIS. Results and Discussion: The results h showed according to the variables in the Makhdoom model and applying the required changes, slope, density and vegetation percentage were the most factors affected classifying of Arsanjan county into three susceptible classes(first class), semi-susceptible(second class) and unsuitable class. Conclusion: So, according to the location of the county on the communication road to the east of the country and the proximity to the Shiraz-Tehran highway and to historical monuments such as Passargad, Nagsh-e- Rostam and the Persepolise, along with scattered historical monuments in the county, it is recommended to use proper management and the establishment of welfare centers in the natural resources area and supporting the private sector in developing ecotourism residences and sport tourism in Tashk wetland.

منابع و مأخذ:

Akbari A, Almasi A.Comparative-deductive analysis of location of construction of health tourism complex based on SOWT strategic model and AHP analytic hierarchy process( a case study: Qom city). Urban. 2019;17(53 ):327-350.
Bahmanpour H, Zaeimdar M, Zareian A, Amani Shalamzari GR, Nourbakhsh P. Sport Tourism Site Selection Model by environmental capability evaluation: Lahijan County. Strategic Studies on Youth and Sports. 2020; 22;19(48):151-74.
Erfani M, Ehsanzadeh N. Recreation suitability zoning in part of the Oman sea coast. Journal of RS and GIS for natural resources.Journal of applied RS and GIS techniques in natural resource science. 2021;12(42):107-123. Doi:20.1001.1.26767082.1400.12.1.6.7.
Esmaeili M, Karami P, Mirsanjari M. Comparison of tourism placement and development models from land use planning perspective in Zagros forests (a case Study: Javanrud county.) Journal of plant ecosystem conservation. 2020;7(15 ):253-273.
Hadizadeh Zargar S. Tourism environmental zoning powers of Mazandaran province to develope ecotourism. Journal of urban economics and management. 2017;5 (17):31-47.doi: 20.1001.1.23452870.1395.5.17.2.4.
Hafezi F, Bijani M, Gholamrezai S, Savari M, Panzer-Krause S. Towards sustainable community-based ecotourism: A qualitative content analysis. Science of the total environment. 2023;164411. doi:10.1016/j.scitotenv.2023.164411.
Hajeforoshnia Sh, Karam A. Evaluation and zoning of geo-ecotourism potential of Semirom city. Journal of RS and GIS for natural resources. 2022;13(2 (47) ):23-26. doi:10.22034/GP.2020.10839.
Hejazi SA, Rajabi M., Sharbafbehtash A. Assessment of ecotourism potentials on the northern slopes of Bozghoush Mountains. Journal of geography and planning. 2020;24(72 ):129-150.doi:10.22034/gp.2020.10839.
Heydarzadeh H, Baist J, Malek MB. Ecotourism potential evaluataion and zoning modelling by fuzzy logic, FAHP and TOPSIS (a case study: The Shaheood county). Environmental research. 2017;8(15 ):17-30.
Kianisadr M, Melhosseini Darani K, Golkarian H. Quantitative zoning of ecotourism potential in Oshtorankouh protected area using Delphi method, analytic hierarchy process, and weighted overlay methods. Ecopersia. 2019; 7(2):115-23. Doi:20.1001.1.23222700.2019.7.2.3.7.
Koshim A, Sergeyeva A, Kakimzhanov Y, Aktymbayeva A, Sakypbek M, Sapiyeva A. Sustainable development of ecotourism in “Altynemel” national park, Kazakhstan: Assessment through the perception of residents. Sustainability. 2023;15(11):8496.doi:10.3390/su15118496.
Mahdi A, Karimi D, Farshchi P, Panahi M. Presentation of a model of site assessment and ecotourism planning in protected areas with an ecological carrying capacity approach. Geographical research. 2020;35(1):43-54.doi: 10.29252/geores.35.1.43.
Makhdoum M.Land use planning fundamental. 13th ed.Tehran university press;2012.
Mohammadi Torkamani H. Ecological capacity assessment for ecotourism development using GIS: a case Study: Mianeh county. Journal of geographical science. 2020;19(55¬):215-232. doi: 10.29252/jgs.19.55.215.
Omarzadeh D, Pourmoradian S, Valizadeh Kamran Kh, Feizizadeh B, Khalaghi H. Nature based susceptibility assessment using GIS spatial decision-making systems in West Azerbaijan Provinces. Journal of geography and planning.2022;26(79):256-243.doi: 10.22034/GP.2020.41782.2711.
Patel JK, Anuragi RB. Identifying the ecotourism potential locations using AHP and weighted overlay analysis: a Case of Bundelkhand region in central India. Applied Geography. 2023; 4:1-7. doi:10.1080/23754931.2023.225478.
Pathmanandakumar V, Goh HC, Chenoli SN. Identifying potential zones for ecotourism development in Batticaloa district of Srilanka using the GIS-based AHP spatial analaysis. Geojournal of tourism and geosites. 2023;46(1):252-61.doi: 10.30892/gtg.46128-1022.
Pourtaheri M, Fatahi A, Nemati R, Adinehvand E. Explanation of the Advantages of Using WASPAS technique on the positioning of tourism-target villages: case study of tourism targeted villages of Lorestan province). The Journal of Spatial Planning. 2016;20(2):114-301.
Rezai P.Locating nomadic tourism sites using GIS and Topsis: a case study Chaharmahal and Bakhtiari province. Geographical landscape.2017;45(4):951-969.
Roque Guerrero JV, Teixeira Gomes AA, de Lollo JA, Moschini LE. Mapping potential zones for ecotourism ecosystem services as a tool to promote landscape resilience and development in a Brazilian Municipality. Sustainability. 2020;12(24):10345.doi: 10.3390/su122410345.
Shakur A, Shujaeifard A, Taqvithani H. Ecotourism potential zoning of Shiraz city based on fuzzy multi-criteria analysis(GIS). Scientific and research quarterly of new attitudes in human geography.2022;13(2):710-726.
Tang X, Wu Y, Ye J, Lv H, Sun F, Huang Q. Ecotourism risk assessment in Yaoluoping nature reserve, Anhui, China based on GIS. Environmental earth sciences.2022;81(7):204.doi: 10.1007/s12665-022-10331-x. Zarei MM.Arsanjan Tourism landscape.1st ed.Navid press;2012