انگل های منتقله از ماهی: مروری بر گزارشات ارائه شده از ایران
محورهای موضوعی : بیماری های ناشی از غذا
حسین مومنی
1
(گروه بهداشت و بیماریهای آبزیان، دانشکده دامپزشکی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.)
مهدی رئیسی
2
(گروه بهداشت و بیماریهای آبزیان، دانشکده دامپزشکی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.)
معصومه بشیری بشیری
3
(دانش آموخته دکترای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.)
مریم برزگر دولت آبادی
4
(دانش آموخته دکتری تخصصی بهداشت و بیماری های آبزیان، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.)
مهسا انصاری
5
(اداره شیلات، سازمان جهاد کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری، شهرکرد، ایران
باشگاه پژوهشگران جوان، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.)
کلید واژه: انگل, ماهی, زئونوز,
چکیده مقاله :
از میان تعداد زیادی از انگل ها که قادرند ماهی را آلوده کنند،گونه های متعددی منجر به ایجاد بیماری در انسان می شوند. امروزه، بیش از 40 گونه انگل در رده های مختلف شامل تک یاخته، ترماتود، سستود، نماتود و یا خاربرسر در ماهی شناسایی شده که باعث ایجاد بیماری در انسان می شوند. آلودگی در انسان معمولا متعاقب مصرف بافت خوراکی آلوده به لارو این انگل ها رخ می دهد، لذا این امر رابطه مستقیمی با نوع فراوری و پخت ماهی دارد و اپیدمیولوژی بیماری بر همین اساس شکل می گیرد. میزان مصرف ماهی، روش‌های پخت، فراوری یا عادات غذائی، سطح بهداشت عواملی هستند که بر میزان وقوع این انگل ها تاثیر گذارند. در این مقاله ضمن مروری بر انگل های مشترک ماهی با انسان، گزارشات این انگل ها از ماهیان در نواحی مختلف ایران مورد بررسی قرار می گیرد.
A high number of parasites can infect fish, and some can be transmitted to humans. Human or fish-eating mammals can be the main host of these parasites. Today, more than 40 species of fish-borne parasites have been identified, causing disease in humans. These parasites can be classified as protozoa, trematode, Cestoda, Nematoda and Acanthocephala. Infection in humans usually occurs following the consumption of larvae-infected meat. The possibility and the rate of infection directly relate to different criteria, including the fish consumption rate, level of hygiene, feeding habits, and methods of cooking or processing. In this article, having discussed the fish-borne parasites, the reports of zoonotic parasites from fish in Iran have been discussed.
ابراهیم زاده موسوی، حسینعلی.، سلطانی، مهدی.، شهره، پولین.، موبدی، ایرج.، عبدی، کاظم.، طاهری میرقائد، علی.، میرزرگر، سید سعید.، قدم، معصومه.، حسینی، سیدحسین.، بنی طالبی، اعظم.، آهو، محمد باقر و رحمتی هولاسو، هومن. (1393). مطالعه ی انگل های کرمی در چند گونه از ماهیان خلیج فارس. مجله دامپزشکی ایران. شماره 45، صفحه 5-12.
ابراهیم زاده موسوی، حسینعلی.، سلطانی، مهدی.، قدم، معصومه.، موبدی، ایرج.، عبدی، کاظم.، طاهری میرقائد، علی.، میرزرگر، سید سعید.، شهره، پولین.، حسینی، سید حسین و باهنر، علیرضا. (1394). مطالعه ی فراوانی انگل های کرمی در ماهیان با ارزش شیلاتی خلیج فارس. مجله دامپزشکی ایران. شماره 46، صفحه 5-14.
اسلامی، علی. (1385). کرمشناسی دامپزشکی، انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول، ترماتودها، شماره 3/2030 ، صفحه 288.
اسلامی، علی.(1370). کرم شناسی دامپزشکی(سستودها) انتشارات دانشگاه تهران، 282 صفحه.
پارسا، علی و بهرامیان، سمیرا. (1390). بررسی برخی شاخص های بیومتریک در ماهی شاکولی تیگریس (Chalcalburnus mossulensis) مبتلا به انگل لیگولا اینتستینالیس .(Ligula intestinalis). مجله آسیب شناسی درمانگاهی دامپزشکی. صفحه 1211-1216.
پازوکی، جمیله.، معصومیان، محمود و سید مرتضائی، سید رضا. (1391). بررسی برخی از انگل های پر یاخته ایی داخلی در باربوس ماهیان منابع آبی مهم استان خوزستان. مجله دامپزشکی پژوهش و سازندگی. 25(1). 36-44.
پهلوان، علی.، گودرزی، رضا. و نایب زاده حسن. (1392). بررسی فیلوژنی نماتد آنیزاکیس در ماهی تجاری حسون دریای عمان بر اساس توالی میتوکندریایی CO1.. مجله ژنتیک در هزاره سوم. شماره 4، صفحه 3296-3305.
پیغان، رحیم.، حقوقی راد، ناصر و یوسف دزفولی، علیرضا. (1383). بررسی آلودگی ماهی حلوا سفید Stromateus cinereus و هامور چرب خلیج فارس Epinephelus coioides به انگل های کرمی. مجله پژوهش و سازندگی. شماره 4 . صفحه 49-55.
جلالی، ب. (1377). انگلها و بیماریهای انگلی ماهیان آب شیرین ایران، انتشارات اداره کل آموزش و ترویج، 564 صفحه.
خدادادی، امین.، رسولی، سهراب.، عبدی، کاظم و عزیزی، رستا. (1392). گزارش شیوع نماتود زئونوز. Anisakis sp در ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) سد ارس استان آذربایجان غربی. مجله پژوهشهای بالینی دامپزشکی. 4(3)، 221-225.
رسولی، سهراب. (1393). بررسی نماتودهای انگلی خانواده آنیزاکیده در شانک ماهیان زردباله (Acanthopagrus latus) وحشی و پرورشی سواحل شمالی خلیج فارس، ایران. مجله پاتوبیولوژی مقایسه ای . 1437-1446.
رئیسی، مهدی. برزگر، مریم. منوچهری، کورش. رحیمی، ابراهیم و جلالی، بهیار. (1386). کرمهای انگل ماهیان تالاب چغاخور استان چهارمحال و بختیاری و معرفی گونه جدید Tylodelphys clavata von Nordmann1832. . مجله پاتوبیولوژی مقایسه ای. شماره 4(پیاپی 19)), 251-258.
سعیدی، علی اصغر. سالاروند، غلامرضا. کامگار، مریم و رضوانی، زیبا. (1384). کلاینوستومیازیس (بیماری انگلی مشترک بین انسان و ماهی ) در سیاه ماهی رودخانه شیرود در استان مازندران. هشتمین همایش ملی بهداشت محیط.
سید مرتضائی، سید رضا. پازوکی، جمیله و معصومیان، محمود. (1386). انگل های نماتود جد ا شده از چند گونه ماهیان آب شیرین استان خوزستان. مجله پژوهش و سازندگی. 4، 2-10.
طاهری میرقائد، علی.، مازندرانی، محمد.، حاجی مرادلو، عبدالمجید.، والی، سارا و نیازی، اله. (1398). بررسی آلودگی انگل های کرمی دستگاه گوارش کپور معمولی (Cyprinus carpio) در سواحل جنوب شرقی دریای خزر. مجله پژوهش های ماهی شناسی کاربردی. 95-104.
عادل، میلاد.، عزیزی، حمید رضا.، پیر علی خیرآبادی، خداداد.، قاسمپور، فاطمه و مختومی، یورتای. (1392). شناسایی انگل‌های آنیزاکیس و کنتراسکوم در ماهیان شوریده جنوب غربی ایران با استفاده از خصوصیات ریخت‌شناسی. مجله بیماری های مشترک انسان و دام, 1(2).
عضدی، مریم.، پیغان، رحیم.، راضی جلالی، محمدحسین و قربانپور، مسعود. (1396). بررسی آلودگی های کرمی دستگاه گوارش در کفشک ماهی زبان گاوی (Cynoglossus bilineatus) خلیج فارس. مجله دامپزشکی پژوهش و سازندگی. 114-124.
غرقی، احمد و پورغلام، رضا. (1374). شناسایی و بیماریزایی انگل های فیل ماهی. مجله پژوهش و سازندگی. شماره28. 120-127.
قره داغی، یعقوب. و محمدی حفظ آباد، محمد. (1391). گزارش چند مورد آلودگی ماهی شاه کولی به انگل لیگولا اینتستینالیس در سد سنگر استان گیلان. مجله آسیب شناسی درمانگاهی دامپزشکی . 1579-1582.
کیوانی، یزدان. عالی پور، مسیب. خلجی، مهتاب. اسداله، سعید و صیامی، مسعود. (1395). جداسازی و شناسایی عوامل انگلی آلوده کننده ماهیان آفانیوس (Aphanius vladykovi) و نازک (Chondrostoma regium) در رودخانه بهشت آباد استان چهارمحال و بختیاری. مجله علمی شیلات ایران. 101-104.
گلچین منشادی، علیرضا. عطایی، ایوب و صادقی لیمنجوب، رضا. (1397). بررسی انگل های کرمی و تک یاخته پوست و آبشش ماهیان رود خانه فهلیان. مجله دامپزشکی ایران . 58-67.
گلچین منشادی، علیرضا.، ملاحی ، سعید و محمد ترحمی. (1397). بررسی انگل های احشایی ماهیان رودخانه فهلیان شهرستان نورآباد ممسنی. مجله آسیب شناسی درمانگاهی دامپزشکی . 21-30.
مازندرانی، محمد. حاجی مرادلو، عبدالمجید و حسینی، آمنه. (1397). انگل‌های کرمی محوطه شکمی ماهیان سیم معمولی (Abramis brama orientalis) دریاچه آلاگل (گلستان، ایران). نشریه توسعه آبزی پروری. ۱۲ (۴) :۱۲۱-۱۳۰.
مازندرانی، محمد. حسینی، آمنه و حاجی مرادلو، عبدالمجید. (1397). بررسی وضعیت آلودگی ماهی سیم ,Abramis brama, دو ساله به انگل لیگولا اینتستینالیس ,Ligula intestinalis, در دریاچه آلاگل و رودخانه گرگانرود استان گلستان. مجله علوم و فنون دریایی. 23-33.
محمدی، فروغ. مصباح، مهرزاد. راضی جلالی، محمدحسین و جلودار، عباس. (1398). بررسی مورفولوژیکی آلودگی های کرمی حفره شکمی، دستگاه گوارش و چشم ماهی بنی (Mesopotamichthys sharpeyi) و شیربت (Barbus grypus) تالاب شادگان استان خوزستان. مجله محیط زیست جانوری. 151-160.
مصباح، مهرزاد. راضی جلالی، محمدحسین. علیشاهی، مجتبی و اکبرزاده، عباس. (1389). بررسی آلودگی ماهیان شیربت رودخانه کرخه به نماتودهای مشترک با انسان. مجله دامپزشکی ایران. 20-28.
نظافت رحیم آبادی، بلال.، خارا، حسین و ستاری، مسعود. (1387) . آلودگی انگلی ماهی سیم مولد (Abramis brama orientalis) در دریاچه سد ارس. مجله علمی پژوهشی علوم زیستی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان. سال دوم، شماره 4. صفحات 83 تا 96.
یزدانی اردستانی، مهسا.، محبوبی صوفیانی، نصراله و اسداله سعید. (1391). تاثیر انگل Ligula intestinalis بر وزن متوسط، ضریب چاقی (CF)، شاخص توسعه گنادی (GSI) و توسعه کبدی (HSI) ماهی کاوار Squalius lepidus در رودخانه زاینده رود. کنفرانس زیست شناسی ایران. 5(2)، 1211-1216.
Audicana, M.T. and Kenneddy, M.W. 2008. Anisakis simplex: from obscure infectious worm to inducer of immune hypersensivity. Clin. Microbiol. Rev. 21: 360–379.
Bari, M.L. and Yamazaki, K. eds. 2018. Seafood Safety and Quality. CRC Press.
Bouree P, Paugam A, Petithory JC. 1995 Anisakidosis: report of 25 cases and review of the literature. Comp Immunol Microbiol Infect Dis. 18: 75–84.
Butt, A.A., Aldridge, K.E. and Sander, C.V. 2004. Infections related to the ingestion of seafood. Part II: parasitic infections and food safety. Lancet Infect Dis. 4(5), pp.294-300.
Chai, J.-Y.; Darwin Murrell, K.; Lymbery, A.J. 2005. Fish-borne parasitic zoonoses: Status and issues. Int. J. Parasitol. 35, 1233–1254.
Chen, D., Chen, J., Huang, J., Chen, X., Feng, D., Liang, B., Che, Y., Liu, X., Zhu, C., Li, X. and Shen, H. 2010. Epidemiological investigation of Clonorchis sinensis infection in freshwater fishes in the Pearl River Delta. Parasitol. Res. 107: 835–839.
Chi, T.K., Dalsgaard, A., Turnbull, J.F., Pham, J.F. and Murrell, K.D. 2008. Prevalence of zoonotic trematodes in fish from Vietnamese fish-farming community. J. Parasitol. 94: 423–428.
Cho, S.-H., Lee, K.-Y., Lee, B.-C., Cho, P.-Y., Cheun, H.-L., Hong, S.-T., Sohn,W.-M. and Kim, T.-S. 2008. Prevalence of clonorchiasis in Southern endemic areas of Korea in 2006. Korean J. Parasitol. 46: 133–137.
Cross, J.H., Banzon, T., Clarke, M.D., Basaca-Sevilla, V., Watten, R.H. and Dizon, J-J. 1972. Studies on the experimental transmission of Capillaria phillipinensis in monkeys. Trans, R. Soc. trap. Med. Hyg. 66: 819–27.
Cross, J.H., Belizario, V., 2007. Capillariasis. In: Murrell, K.D., Fried, B. (Eds.), Food-borne Parasitic Zoonoses: Fish and Plant-borne Parasites. Springer Science, New York, pp. 209–234
Deardoff, T.L. & M.L. Kent. 1989. Prevalence of larval Anisakis simplex in pen-reared and wildcaught salmon (Salmonidal) from Puget Sound, Washington. J Wildl Dis. 25, 416-419.
Deardoff, T.L. & R.M. Overstreet. 1991. Seafood transmitted zoonosis in the United States: the fishes, the dishes and the worms. In: Ward, D.R. & C.R. Hackney (eds) Microbiology of Marine Food Products. Van Nostrand Reinhold, New York, USA. pp. 211-265.
Dick, T.A. 2007. Diphyllobothriasis: The Diphyllobothrium latumHuman Infection Conundrum and Reconciliation with a Worldwide Zoonosis. In Food-borne parasitic zoonoses (pp. 151-184). Springer, Boston, MA.
Dick, T.A., Nelson, P.A. and Choudhury, A. 2001. Diphyllobothriasis: update on human cases, foci, patterns and sources of human infections and future considerations. Southeast Asian J. Trop. Med. Public Health 32: 59–76.
Dung, D.T., De, N.V., Waikagul, J., Dalsgaard, A., Chai, J.-Y., Sohn, W.M. and Murrell, K.D. 2007. Fishborne intestinal trematodiasis: an emerging zoonosis in Vietnam. Emerg. Infect. Dis. 13: 1828–1833.
Eslami, A., Sabokroo, H. and Ranjbar-Bahadori, S.H., 2011. Infection of anisakids larvae in long tail tuna (thunnus tonggol) in north persian gulf. Iranian journal of parasitology, 6(3), p.96.
FAO. 2018. The State of World Fisheries and Aquaculture 2018‐Meeting the sustainable development goals.
FAO. The state of world fisheries and aquaculture 2012. FAO fisheries and aquaculture department. Food and agriculture organization of the united nations rome, 2012; p: 84-191.
Farahnak, A., MOUBEDI, I. and Tabibi, R., 2002. Fish Anisakidae helminthes in Khuzestan Province, south west of Iran.
FDA, U. 2001. Fish and fisheries products hazards and controls guidance. Food and Drug Administration. Center for Food Safety and Applied Nutrition, Washington, DC.
Gholami, Z., Rahimi, M.T., Kia, E.B., Esmaeili, H.R. and Mobedi, I. 2014. Capoeta damascina (Valenciennes, 1842), a new host of Contracaecum sp. and Capillaria sp.(Nematoda) from the Kor River Basin, southwestern Iran. Asian Pac J Trop Biomed. , 4, pp.S139-S142.
Gutiérrez, N.L., Hilborn, R. and Defeo, O. 2011. Leadership, social capital and incentives promote successful fisheries. Nature, 470(7334), p.386.
Hostettler, R., Cutmore, S.C. and Cribb, T.H., 2018. Two new species of Haplorchoides chen, 1949 (Digenea: Heterophyidae) infecting an Australian siluriform fish, Neoarius graeffei kner & Steindachner. Systematic parasitology, 95(2-3), pp.201-211.
Huss, H.H., Ababouch L Gram L. 2004. Assessment and management of seafood safety and quality. FAO Fisheries Technical Paper, (444).
Iran Fisheries Organization (IFO). Statistical Yearbook of Iran Fisheries Organization. 2013. Available from:http://www.fisheries.ir/portal/File/ShowFile.aspx?ID=3e22663e-309b-4eb8-9d35-796281a22b7e. Accessed July 21, 2013.
Keiser, J. and Utzinger, J. 2005. Emerging foodborne trematodiasis. Emerging infectious diseases, 11(10), p.1507.
Klimpel, S., Kuhn, T., Münster, J., Dörge, D.D., Klapper, R. and Kochmann, J. 2019. Parasites of Marine Fish and Cephalopods. Springer International Publishing.
Ko RC. 1991. Current status of food-borne parasitic zoonoses in Hong Kong. Southeast Asian J Trop Med Public Health; 22: 42–47.
Ito, A. and Budke, C.M. 2014. Culinary delights and travel? A review of zoonotic cestodiases and metacestodiases. Travel medicine and infectious disease, 12(6), pp.582-591.
Mohajeri Borazjani J, Bagherpour A, Solymani A, Mobedi I. 2017. Helminthes parasite Isolated from a cyprinid fish, (Capoeta barroisi (Lortet, 1894)) in Dalaki River, Boushehr province, Iran. I. j. Aqua. Anim. Health.; 3 (1) :90-100.
Newell DG, Koopmans M, Verhoef L, Duizer E, Aidara-Kane A, Sprong H, Kruse H. 2010. Food-borne diseases—the challenges of 20 years ago still persist while new ones continue to emerge. Int J Food Microbiol.;139: S3-S15.
Ortega, Y.R. and Sterling, C.R. eds., 2018. Foodborne parasites. Springer.
Rahmati-Holasoo, H., Hajimohammadi, B., Ahmadiara, E., Mousavi, H.E., Rostami-bashman, M., Asl, A.K., Haghdoost, I.S., Shokrpoor, S. and Ghorbanalipour, A. 2011. A study of infestation of Alburnoides bipunctatus with Ligula intestinalis in Latian reservoir Dam Lake, Tehran province, Iran: a histopathological study. Human and Veterinary Medicine, 3(1), pp.18-24.
Rezaie, A., Tulaby Dezfuly, Z., Mesbah, M. and Ranjbar, A. 2017. Histopathologic report of infestation by Centrocestus formosanus in Iranian grass carp and common carp. Iranian Journal of Veterinary Science and Technology, 9(1), pp.49-53.
Rim, H.J. 2005. Clonorchiasis: an update. J. Helminthol. 79: 269–281.
Raissy, M. 2017. A review on zoonotic bacteria of fish. Journal of Food Microbiology. 4(2):15-27 67.
Raissy, M., Fatahi, R., Reisi, P. (2016). Review on health risk of Vibrio in seafood. Journal of Food Microbiology, 3(3): 79-93.
Roepstorff, A., H. Karl, B. Bloemsma & H.H. Huss. 1993. Catch handling and the possible migration of Anisakis larval in herring, Clupea harengus. J Food Prot. 56, 783- 787.
Rohrmann, S., Overvad, K., Bueno-de-Mesquita, H.B., Jakobsen, M.U., Egeberg, R., Tjønneland, A., Nailler, L., Boutron-Ruault, M.C., Clavel-Chapelon, F., Krogh, V. and Palli, D. 2013. Meat consumption and mortality-results from the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition. BMC medicine, 11(1), p.63.
Sangaran, A. and Sundar, S. 2016. Fish and shellfish borne parasitic infections-a review. Int J Sci Environ Technol, 5(5), pp.2954-2958.
Scholtz, T., Garcia, H.H., Kuchta, R. and Wicht, B. 2009. Update on the human broad tapeworm (Genus Diphyllobothrium), including clinical relevance. Clin. Microbiol. Rev. 22: 146–160.
Shamsi, S. 2019. Seafood-borne parasitic diseases: a “one-health” approach is needed. Fishes, 4(1), p.9.
Smith, J.W. and Wootten, R. 1978. Anisakis and anisakiasis. Adv. Parasitol. 16: 93–163.
Southgate, P. 1993. Diseases in aquaculture. pp. 91–130. In: Brown, L. (ed.). Aquaculture for Veterinarians. Pergamon Press, Oxford.
Thien, C.P., Dalsgaard, A., Nhan, N.N., Olsen, A. and Murrell, K.D. 2009. Prevalence of zoonotic trematode parasites in fish fry and juveniles in fish farms of the Mekong Delta, Vietnam. Aquaculture 295: 1–5.
Thien, P.C., Dalsgaard, A., Thanh, B.N., Olsen, A. and Murrell, K.D. 2007. Prevalence of fishborne zoonotic parasites in important cultured fish species in the Mekong Delta, Vietnam. Parasite Res. 101: 1277–1284.
Thuy, D.T., Kania, P. and Buchmann, K. 2010. Infection status of zoonotic trematode metacercariae in Sutchi catfish (Pangasianodon hypophthalmus) in Vietnam: associations with season, management and host age. Aquaculture 302: 19–25.
Touch, S., Komalamisra, C., Radomyos, P. and Waikagul, J. 2009. Discovery of Opisthorchis viverrini metacercariae in freshwater fish in southern Cambodia. Acta Trop. 111: 108–113.
Valero, A., Paniagua, M.I., Hierro, I., Díaz, V., Valderrama, M.J., Benítez, R. and Adroher, F.J. 2006. Anisakid parasites of two forkbeards (Phycis blennoides and Phycis phycis) from the Mediterranean coasts of Andalucía (Southern Spain). Parasitol Int . 55(1), pp.1-5.
WHO. 1995. Control of foodborne trematode infections. Report of a WHO Study Group: WHO Tech. Rep. Ser. 849.
World Health Organization, 1994. Infection with liver flukes. In: IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans 61, 121-175.
Xu ZB. 1991.Studies on clinical manifestations, diagnosis and control of paragonimiasis in China. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 22: S345–48.
Zhang, R.-L., Gao, S.-T., Geng, Y.-J., Huang, D.-A., Yu, L.-I., Zhang, S.-X., Cheng, J.-Q. and Fu, Y.-C. 2007. Epidemiological study on Clonorchis sinensis infection in Shenzhen area of Zhujiang delta in China. Parasitol. Res. 101: 179–183.
Zhou, P., Chen, N., Zhang, E.-L., Lin, R.-Q. and Zhu, X.-Q. 2008. Food-borne parasitic zoonoses in China: perspective for control. Trends Parasitol. 24: 190–196.
_||_