پهنه بندی کیفیت منابع آب آشامیدنی با تلفیق دو روش AHP و GIS در منطقه شمال دشت قزوین

محورهای موضوعی : محیط زیست آبی

بابک طالبی ¹ (گروه مدیریت محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال)
نوشین سجادی ² (گروه محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال)
ترانه شارمد ³ (گروه هیدروژئوشیمی، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور)

تاریخ دریافت : 1394/12/07 تاریخ پذیرش : 1395/09/07 تاریخ انتشار : 1395/09/30

کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, AHP, آب آشامیدنی, دشت قزوین,

چکیده مقاله :

شناسایی منابع آب آشامیدنی مناسب، وابسته به روش هایی است که بایستی همواره انتخاب صحیح و منطقی را به همراه داشته باشد. یکی از این روش ها تحلیل سلسله مراتبی (AHP) است که تلفیق آن با سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، از جمله ابزارهای ارزیابی برای مدیریت آب های زیرزمینی به شمار می رود. هدف اصلی در این مطالعه سنجش کیفیت آب زیرزمینی برای مصارف آشامیدن در منطقه دشت قزوین می باشد. برای تهیه نقشه کیفیت آب زیرزمینی این منطقه در سال 1392، از پارامترهای کیفی 17 حلقه چاه شامل کل ذرات جامد محلول، سختی کل، سدیم، کلرو سولفات نمونه برداری شد. ابتدا نقشه پهنه بندی پارامترهای مذکور با استفاده از روش درون یابی مجذور عکس فاصله (IDW) رسم شده و پس از آن طبقه بندی نقشه ها براساس روش شولر صورت گرفت. سپس وزن دهی پارامترهای مربوطه با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی انجام شد. در مرحله آخر نقشه های طبقه بندی شده در وزن هایشان ضرب و با یکدیگر تلفیق و در نهایت نقشه کیفیت آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه ایجاد گردید. نتایج بیانگر آن است که حدود 83 درصد منطقه مورد مطالعه در محدوده خوب و قابل قبول قرار دارد و حدود 17 درصد در محدوده نامناسب و بد قرار دارد. این نتایج نشان می دهد که قسمت عمده آب منطقه مورد مطالعه در دشت قزوین وضعیتی مطلوب و مناسب دارد و قسمت های شرقی و مرکزی از لحاظ مصارف شرب قابل قبول می باشند.

چکیده انگلیسی:

Identifying acceptable drinking water sources depend on the methods which always incorporate the correct and logical choices. One of these methods is combination of Analytical Hierarchy Process (AHP) and Geographic Information System (GIS), which is one of the appropriate assessment tools for groundwater management. The main objective of this study is to evaluate groundwater quality for drinking purposes in Qazvin plain. In order to build the groundwater quality map of this area, water quality parameters of 17 wells including total dissolved solids, hardness, sodium, chloride and sulfate during 2013 was measured. At the first step, the zoning map parameters were drawn by Interpolation method, Inverse Distance Weighted (IDW), then classifications of maps were prepared based on Schoeller method. Afterwards the weights of the parameters were determined with the help of AHP. In the final stage, groundwater quality map of the study area was created by multiplying their combined weights to related zones. The results showed that about 83 percent of the area water quality is good and acceptable and about 17 percent is inappropriate. It could be concluded that most of the water in the study area in the Qazvin plain has good quality while central and eastern parts have more drinkable water sources.

منابع و مأخذ:

احدی، ح ر.، قاسمی صاحبی، م. و ذاکری سردرودی، ج. ع. 1392. اولویت بندی روشهای حمل و نقل عمومی در شهر تهران به منظور اصلاح نظام تخصیص بودجه. مهندسی حمل و نقل، 4(3): 208- 197.

بانژاد، ح. و محب زاده، ح. 1390. ارزیابی کیفیت آب زیرزمینی دشت رزن -قهاوند برای تأمین آب مورد نیازکشاورزی با استفاده از GIS. فصلنامه ی فضای جغرافیایی، 12(38): 110-99.

توکلی، م.، فاضل نیا، غ. و گنجعلی، ع ا. 1388. کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در تعیین اولویت بخش های اقتصادی: مطالعه موردی شهرستان نیشابور. فصلنامه روستا و توسعه،12 (4):98- 77.

جهانشاهی، ا.، روحی مقدم، ا. و دهواری، ع. 1393. ارزیابی پارامترهای کیفی آب زیرزمینی با استفاده از GIS و زمین آمار. نشریه دانش آب و خاک،24 (2):198- 183.

خاقانی، ر.، محمودی، ش.، پذیرا، ا. و  مسیح آبادی، م. ح. 1391. بررسی تغییرات شوری خاک و تاثیر آن بر عملکرد محصولات عمده زراعی در دشت قزوین. فصلنامه تولید گیاهان زراعی در شرایط تنش های محیطی، 4(3):37- 27.

رشید سرخ آبادی، م.، شهیدی، ع. و خاشعی سیوکی، ع. 1393. تحلیل مکانی کیفیت آب زیرزمینی دشت زاوه برای استفاده در شرب با تلفیق سامانه اطلاعات جغرافیایی و فرآیند سلسله مراتبی. مهندسی آبیاری و آب، 5(17):109- 96.

زبردست، ا. 1380. کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای. مجله هنرهای زیبا،10، 21-13.

شاه منصوری، آ.، صباحی، م. س.، آدریانی، ر. ر.، لطفی، ع. و خدادادی دربان، ا.1391 بررسی موردی انتخاب محل و نوع تصفیه خانه آب به روش AHP.. فصلنامه علمی پژوهشی آب و فاضلاب، 4: 139-134.

کشاورز، ا.، خاشعی سیوکی، ع. و نجفی، م. ح. 1393. مکان یابی مناسب استحصال آب شرب با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی فازی (مطالعه موردی: آبخوان بیرجند). آب و فاضلاب، 25(3):142-135.

محمدی، م.، محمدی قلعه نی، م. و ابراهیمی. ک.1390. تغییرات زمانی و مکانی کیفیت آب زیرزمینی دشت قزوین. مجله پژوهش آب ایران، 5(8):52-41.

مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ، استاندارد شماره 1053 . 1388. ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آب آشامیدنی، چاپ پنجم. مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران. ایران.

نخعی، م، و ودیعتی، م. 1391. ارزیابی کیفیت آب شرب دشت درگز با استفاده از روش تحلیل سلسل مراتبی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی. مجله پژوهش آب ایران، 6(11): 121-115.

ونایی، م. و سبحانی، ح. 1382. اکتشافات ژئوشیمیایی کانی سنگین در ورقه 1:100000 تاکستان. گروه اکتشافات ژئوشیمیایی. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی. ایران.

یونسی، م.، بهبهانی، م. ر.، محمدی، ک. و یونسی، ح. 1388. ارزیابی خشکسالی و تأثیر آن بر آب زیرزمینی: مطالعه موردی در دشت قزوین. اولین کنفرانس بین المللی مدیریت منابع آب، دانشگاه تهران. ایران.

 

 

BIS (Bureau of Indian Standards). 2012. Drinking Water-Specification. Second revision, IS 10500. New Delhi, India.

Collins, A.G.1975. Geochemistry of oilfield waters. Elsevier. Amsterdam.

EPA (United States Environmental Protection Agency). 2007. Drinking water standards and health advisories table. CA 94105. San Francisco, USA.

Jeihouni, M., Toomanian, A., Shahabi, M. & Alavipanah, S K. 2014. Groundwater quality assessment fordrinking purposes using GIS modelling (Case Study: City Of Tabriz). The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences. Tehran, V XL-2/W3.

Saaty, T. L. 1980. The analytic hierarchy process. McGraw-Hill. New. York.

Saaty, T.L. 2008. Decision making with the analytical hierarchy process. International Journal of Services Sciences, 1 (1) : 83-98.

Wang, j., He, j. & Chen, H. 2012. Assessment of groundwater contamination risk using hazard quantification, a modified DRASTIC model and groundwater value, Beijing Plain, China. Journal of Science of the Total Environment, 432: 216- 226.

WHO (World Health Organization).  2011. Hardness in Drinking-water. Geneva, Switzerland.

WHO (World Health Organization). 2003. Total Chlorine in Drinking-water. 2nd Ed.vol 2. Switzerland.

WHO (World Health Organization). 2003. Total dissolved solids in Drinking-water. 2nd Ed.vol 2. Switzerland.

WHO (World Health Organization). 2004. Sulfate in Drinking-water. Geneva, Switzerland.

WHO (World Health Organization). 2009. Calcium and Magnesium in Drinking-water: Public health significance. Geneva, Switzerland.

WHO (World Health Organization). 2011. Guidelines for Drinking-water Quality. 4th Ed. Geneva, Switzerland.