بررسی آزمون‌های پهلوانی گرشاسپ در گرشاسپ‌نامۀ اسدی طوسی
مریم واحدی
1
(
گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسانی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران
)
جهاندوست سبزعلیپور
2
(
گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسانی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
)
حسین اسکندری ورزلی
3
(
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت،ایران
)
حافظ صادق پور
4
(
گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسانی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران
)
کلید واژه: اساطیر, سفر قهرمان, گرشاسپ‌نامه, گرشاسپ, آزمون پهلوانی ,
چکیده مقاله :
سفر قهرمان در اساطیر جهان همواره با خطرها و آزمون‌هایی مواجه بوده است و پهلوانان جهان همواره تلاش کرده‌اند از این موانع عبور نمایند تا به پیروزی بزرگ، امتیاز ویژه، مقام بلند، ازدواج با شاه‌دخت و غیره برسند. گرشاسپ در اساطیر ایران یکی از پهلوانانی است که شرح پهلوانی او، به‌ویژه مبارزه‌اش با اژدها، از بن‌مایه‌هایی است که داستان قهرمانی و مبارزۀ او دیگر پهلوانان ایرانی را نیز تحت تأثیر قرار داده تا به حدی که عده‌ای اژدهاکشی دیگر پهلوانان را متأثر از مبارزه او با اژدها می‌دانند. این قهرمان، همانند تمام قهرمانان اساطیری جهان، در مسیر پهلوانی خود موانع و آزمون‌های بسیاری داشته است. هدف این تحقیق بررسی موانع و آزمون‌های سفر گرشاسپ در گرشاسپ‌نامه اسدی طوسی است. آزمون مواجه با پری، مبارزه با اژدها، گذر از بیابان، گذر از آب، آزمون‌های چندگانۀ ضحاک، آزمون معنوی برهمن، آزمون کمان‌کشی پادشاه روم برای گرشاسپ و موارد دیگر از آزمون‌هایی هستند که شواهدی از آنها را می‌توان در گرشاسپ‌نامۀ اسدی طوسی پیدا کرد.
چکیده انگلیسی :
The hero's journey in world mythology has always been fraught with dangers and trials, and heroes across cultures have strived to overcome these obstacles to achieve great victories, special privileges, high status, marriage with a princess, and other rewards. In Iranian mythology, Garshasp is one of the prominent heroes whose heroic deeds—particularly his battle with the dragon—have significantly influenced the narratives of other Iranian champions. Some scholars even argue that the dragon-slaying episodes of later heroes were inspired by his legendary confrontation with the dragon. Like all mythological heroes worldwide, Garshasp faces numerous trials and challenges on his heroic path. This study aims to examine the trials and obstacles in Garshasp's journey as depicted in Garshaspnama by Asadi Tusi. The trials discussed in this research include encounters with a fairy, dragon combat, traversing deserts and waters, multiple trials set by Zahhak, the spiritual test posed by the Brahman, the bow-drawing test of the Roman king for Garshasp, and other challenges, all of which can be traced in Garshaspnama.
اسدی طوسی، ابونصر علی‌بن‌احمد (1389) گرشاسپ نامه ، به اهتمام و تصحیح حبیب یغمایی، تهران: دنیای کتاب، چاپ دوم.
اشرف‌زاده، رضا؛ بدیع‌زاده، مهدخت شاه (1395)، «اسطورۀ اژدهاکشی در اوستا و متون حماسی»، فصلنامۀ تخصصی زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 7، دورۀ 12، صص 30-49.
الياده، ميرچا (1375) مقدس، نامقدس، ترجمۀ نظرالله زنگویی، تهران: سروش.
الياده، ميرچا (1384) اسطوره بازگشت جاودانه، ترجمه بهمين سركاراتي تهران: قطره.
الیاده، میرچا (1385)، رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: سروش.
الياده، ميرچا (1392) آیین‌ها و نمادهای تشرف، اسرار تولد و تولد دوباره، ترجمۀ مانی صالحی علامه، تهران: مروارید.
الياده، ميرچا (1394) نمادپردازی امر قدسی و هنر، ترجمۀ محمدکاظم مهاجری، تهران: کتاب پارسه، چاپ اول.
آیدنلو، سجاد (1387) «چند بُن‌مایه و آیین مهم «ازدواج» در ادب حماسی ایران» مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارۀ 160، صص 1- 23.
بهار، مهرداد (1374)، جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران، اساطیر.
بیدمشکی، مریم (1383)، «مهر مهر بر هفت‌خان رستم»، کتاب ماه هنر، ش 75 و 76، صص 115- 124.
خالقی‌مطلق، جلال (1390)، «هفت‌خان رستم»، فردوسی و شاهنامه‌سرایی، به‌مناسبت همایش بین‌المللی هزارۀ شاهنامۀ فردوسی، صص 843-850.
دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغتنامه، زیرنظر محمد معین و جعفر شهیدی، تهران: موسسه لغتنامه دهخدا.
ذبیحی، رحمان؛ پیکانی، پروین (1395)، «تحلیل کهن‌الگوی سفر قهرمان در داراب‌نامۀ طرطوسی بر اساس الگوی جوزف کمبل»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال 12، شمارۀ 45، صص 91-118.
حیدرنیای راد، زهره؛ شعبانلو، علیرضا (1396)، تحلیل اسطورۀ سیمرغ در شاهنامۀ فردوسی، کهن نامۀ ادب فارسی، سال 8، شمارۀ 1، صص 105-130.
رحیمی، سلمان؛ حاجی رحیمی، فاطمه (1402)، «تحلیل ساختار آزمون پهوان بر مبنای نظریۀ اسطوره- آیین»، نشریۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، شمارۀ 70، 45- 76.
رستگار فسایی، منصور (1379)، اژدها در اساطیر، تهران: توس.
رضی، هاشم (1382)، آيين مغان (پژوهشی دربارۀ دينهای ايران باستان)، تهران: سخن.
زارع، زهرا؛ مدبری، محمود (1388)، برسی تطبیقی سفرهایی دریایی گرشاسپ و داستان اسکندر، مجلۀ مطالعات ایرانی، سال هشتم، شمارۀ 16، صص 263- 280.
ستاری، رضا؛ خسروی، سوگل (1394)، «ویژگی‌های پری در منظومه‌های حماسی پس از شاهنامه»، جستارهای ادبی، شمارۀ 190، صص 115-140.
سرکاراتی، بهمن (1376)، «بازشناسی بقایای افسانه گرشاسپ در منظومه‌های حماسی ایران»، نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 10، صص 5-38.
سرکاراتی، بهمن. (1350). «پری: تحقیقی در حاشیه اسطوره شناسی تطبیقی»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی (تبریز)، شمارۀ 97-100، صص 1- 32.
سیرافی، سلیمان (1381)، سلسله‌التواریخ یا اخبر الصین و الهند، ترجمۀ حسین قرچانلو، تهران: اساطیر.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن (1388)، فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
طاهری، حمید؛ حمید آقاجانی (1392)، «تبیین کهن‌الگوی «سفر قهرمان» بر اساس آرای یونگ و کمبل در هفت‌خوان رستم»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال 9، ش شمارۀ 32، صص 169-197.
مبارک، وحید؛ خسروی، فرشته (1398)، «تحلیل سفر قهرمانی گرشاسپ در گرشاس‌نامه اسدی طوسی بر اساس الگوی جوزف کمبل»، تحقیقات جدید در علوم انسانی، دورۀ جدید، شماره 23، صص 105-81.
مینوی خرد (1380)، ترجمه احمد تفضلی، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: توس.
نعمت‌‌طاووسی، مریم (1394)، «در جست‌جوی پاره‌های از یاد رفته اسطورۀ گرشاسپ»، فصنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س 11، شمارۀ 38، صص 271- 297.
واثقی عباسی، عبدالله؛ علی‌پور، اسماعیل (1397)، «از البرز تا قاف، بررسی تطبیق، دو رشته کوه اسطوره‌ای، کهن‌نامۀ ادب فارسی، سال 9، شمارۀ 2، صص 135-145.
یاحقی، پرویز (1389)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها، تهران: فرهنگ معاصر.
یونگ، کارل گوستاو (1379)، روح و زندگی. ترجمۀ لطیف صدقیانی. تهران: جامی.
یونگ، کارل گوستاو (1381)، مجموعه مقالات انسان و سمبولهایش، ترجمۀ محمود سلطانیه. چ 3. تهران: جامی.