استعارۀ مفهومی عشق در دفتر چهارم مثنوی معنوی مولانا
سارا نظام دوست
1
(
دانشگاه سیستان و بلوچستان
)
محمدامیر مشهدی
2
(
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
)
کلید واژه: مولانا, مثنوی, دفتر چهارم, استعارۀ شناختی, عشق,
چکیده مقاله :
استعارۀ مفهومی رویکردی نوین به متون ادبی است که با کمک آن می‌توان از راهبرد و تجربۀ موجود از مفاهیم عینی به درک مفاهیم انتزاعی رسید و در نهایت، اندیشه‌های پنهانی نویسنده برای مخاطب آشکار شود. از آنجا که زبان عرفان، زبان رمز و اشاره است، بنابراین گاه شاعر قالب اين قواعد را براي بيان انديشه‌ها و تجربه‌هاي خود تنگ مي‌بيند و از ابزار استعاره بهره مي‌گيرد. این تحقیق با هدف بررسی استعارۀ مفهومی عشق در دفتر چهارم مثنوی معنوی بر اساس نظریۀ لیکاف و جانسون به روش توصیفی- تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که همانند شدن عشق به آتش، غیرت، کشتی، نور، چوگان و زندگی در لایه‌های پنهان ذهن مولانا وجود داشته است و به وسیلۀ این مفاهیم عینی، مفهوم انتزاعی «عشق» را برای مخاطب مفهوم‌سازی و ملموس کرده است. همچنین خاصیت ترک نام و ننگ در راه عشق، رسیدن به فنا و بی‌خودی، سفر بودن عشق، بی‌قراری و باختن در عشق و در نهایت راز بودن و وحدت و یکپارچگی عشق در دفتر چهارم مثنوی، دیدگاه و اندیشۀ مولانا و نیز تأکید و توجّه وی را به این مقولۀ عرفانی نمایان ساخته است.
چکیده انگلیسی :
Conceptual metaphor is a new approauch to literary , with the help of one can reach understanding of abstract concepts from existing strategy and experience of concrete concepts and finally,the hidden thoughts of the author can be revealed to the audience. language of mysticism is a language of code and sign, sometimes the poet finds the format of these rules too narrow to express his thoughts and experiences and use the tool of metaphor the purpose research is to investigate the conceptual metaphor of love in the fourth notebook based on the theory of likoff and Johnson in a descriptive-analytical way. The results show that the likening of love to fire, zeal,ship, light, polo and life existed in the hidden layers of Moulana's mind and through these abjactive concept, he conceptualized and made the abstract concept of "love" concrete for the audience. Also, the characteristic of turk name and shame in the way of love, reaching annihilation and selflessness and losing in love,and finally the secret and unity of love in the fourth notebook of the Masnavi, the views and thoughts of Moulana,as well as emphasis and attenthion he has exposed him to this mystical category.
بهنام، مینا 1389. «استعارة مفهومي نور در ديوان شمس». نقد ادبی، س 3، ش 10، صص 114-91.
بهنام فر،محمّد؛ درویشی،پرویز؛ محمّدی،ابراهیم1393.«نقد عقلانیّت در مثنوی مولانا و کلیّات اقبال لاهوری».فصلنامه مطالعات شبه قاره دانشگاه سیستان و بلوچستان،سال ششم،شمارۀ21،صص34-7. DOI :10.22111/JSR.2015.1953
جینز، جولیان 1385. خاستگاه آگاهی در فروپاشی ذهن دوجایگاهی. مترجمان: نجل رحیم، خسرو پارسا، رادمنش عطامحمد 1390. «نفی «لا»، اثبات «الاّ» از نگاه مولانا». عرفانیات در ادب فارسی، ش 3 (پیاپی 9)، صص 154-128.
زمانی، کریم 1375.شرح جامع مثنوی معنوی. ج 4، چ 2، تهران: اطلاعات.
غلامرضایی، فرزانه؛سعید بزرگ بیگدلی؛ طاهری، قدرت¬اله؛ نیکوبخت، ناصر1397.«بررسی نسبت عقل با عشق در غزل‌های عطّار، بر اساس نظریة استعارة شناختی و نگاشت«عشق به مثابه سفر».کاوش‌نامۀ زبان و ادبیاتفارسی،دورۀ19،ش37(پیاپی37)،صص217-185. doi:20.1001.1.17359589.1397.19.37.7.4 https://
کاکایی، قاسم 1389. هستی و عشق و نیستی. تهران: هرمس.
کوچش، زلاتان1396. استعاره؛ مقدمه‌اي کاربردي. مترجم: جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگاه.
لیکاف، جرج و جانسون، مارک 1394. استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم. برگردان هاجر آقاابراهیمی، تهران: انتشارات علم.
محمدی، علی 1388. تفسیر مثنوی با مثنوی. همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
مرتضوی، منوچهر 1370. مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظ¬شناسی. چ 3، تبریز: ستوده.
مولوی،جلال الدین محمدبن محمد1386.مثنوی معنوی.به کوشش و اهتمام رنالد الین نیکلسون؛بامقدمۀ قدمعلی سرامی،چاپ سیزدهم،تهران:انتشارات بهزاد.
نسفی، عزیزالدین 1397. الانسان الکامل. تصحیح ماریژان موله. تهران: طهوری.
Lakoff , G. 1993: “ The Contemporary Theory of Metaphor “ , in Methafor and Thought , Ed.A.Ontoy , 2nd edit, Londin: Combridge University Press, p.p 202-257.
Lakoff, G.& Johnson, M. 1980. Metaphors We Live By, Chicago and London: University of Chicago Press. The Conceptual Metaphor of Love in the Fourth Notebook of Moulana's Masnavi Manavi