بررسی تحلیلی نور و ضدّنور در حدیقة‌الحقیقة سنایی
محورهای موضوعی : ادبیات عرفانیسارا آزاد 1 * , فاطمه مدرسی 2 , رحیم کوشش شبستری 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه. ایران-
2 - استاد دانشگاه ارومیه، گروه زبان و ادبیان فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه. ایران
3 - دانشیار دانشگاه ارومیه، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
کلید واژه: سنایی, حدیقةالحقیقه, نور, ضدّنور, نور مطلق.,
چکیده مقاله :
نور یکی از زیباترین شگفتیهای جهان خلقت و از بحث برانگیزترین مسائل بنیادی در فلسفه و عرفان اسلامی است. از آنجا که عالمِ عرفان عرصة پیدایش اضداد است؛ توجه به ضدّنور و مصادیق آن نیز، برای تکمیل رسالت سالک در اتّحاد با نور مطلق، ضروری است. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی به تبیین اندیشههای دینی و اشراقی سنایی در رابطه با تقابل نور و ضدّنور، در مثنوی حدیقةالحقیقه پرداخته است. بر این اساس؛ مقالة حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که استدلالها و تفسیرهای سنایی از نور، بیشتر ناظر بر کدام جنبه از جلوهگری نور است و موانع و اضداد نور را در مسیر سلوک چگونه میتوان شناخت؟ یافتههای پژوهش حاکی از آن است که حکیم سنایی اشراف کامل به مبحث نور، از منظر دین و عرفان داشته و در سایة مصادیق حسی و انتزاعی نور و اضداد آن، از هدایت و آگاهی با رمز نور؛ و از گمراهی و غفلت با رمز ضدّنور یادکرده است. همچنین وی پیامبر اکرم (ص)، انبیاء، اولیاءالهی، قرآن، دل و عقل را از منابع مهم کسب نور معرفی کرده و سرمنشأ نور آنها را ذات اقدس الهی میداند.
Light is one of the most beautiful wonders of creation and one of the most debated fundamental issues in Islamic philosophy and mysticism. Since the realm of mysticism is the arena of the emergence of opposites, attention to anti-light and its manifestations is also essential for the completion of the sālek’s (the holy traveler) mission in uniting with the absolute light. This research, using a descriptive-analytical method, explores Sana'i's religious and illuminative thoughts regarding the opposition of light and anti-light in his masnavi Hadiqat al-Haqiqah. Accordingly, the present article seeks to answer the question: Which aspect of the manifestation of light does Sana'i's arguments and interpretations primarily focus on, and how can the obstacles and opposites of light on the path of spiritual journey be recognized? The findings of the research indicate that Hakim Sana'i had a comprehensive understanding of the concept of light from the perspectives of religion and mysticism. Through sensory and abstract examples of light and its opposites, he referred to guidance and awareness with the symbol of light, and to misguidance and negligence with the symbol of anti-light. Furthermore, he identified the Prophet Muhammad, the prophets, the saints, the Quran, the heart, and the intellect as important sources of acquiring light, attributing their origin to the sacred essence of God.
قرآن کریم.
اقبال لاهوری، محمّد. 1375. سیر فلسفه در ایران. ترجمه ا.ح آریان پور. تهران: امیرکبیر.
اكبريان، رضا. 1380. «اصالت نور در سهروردي و اصالت وجود در ملاصدرا». مجله خردنامة صدرا، ش25. صص 34-19. magiran.com/p226780
براتی، محمود؛ همتیان، محبوبه. 1389. «کاربردهاي پرسش در حدیقۀ سنایی». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، س 6، ش 26. صص 55- 27.
براتیه، زهرا؛ ابراهیمی، قربانعلی؛ چترایی، مهرداد. 1389. «تحلیل اسطوره‌شناختی آیین بلاگردانی در حدیقة سنایی». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، س 15، ش 57. صص 93- 71.
دیلمی، حسن بن محمّد. 1397. ارشادالقلوب. ترجمة صادق حسن زاده. ج1. چ1. تهران: آل علی(ع).
سمنانی، علاءالدوله. 1390. مصنفات فارسی. تصحیح و مقدمه نجیب مایل هروی. تهران: علمی و فرهنگی.
سنایی غزنوی، مجدود بن آدم. 1359. حدیقة¬الحقیقه و شریعه¬الطریقه. تصحیح مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
سهروردی، شهاب¬الدین. 1373. حکمت الاشراق، در مجموعه مصنفات. ج1. به تصحیح هانری کربن. تهران: پژوهشگاه.
عتیق نیشابوری، ابوبکر. 1381. تفسیر سورآبادی. تصحیح علی¬اکبر سعیدی سیرجانی. تهران: نشر نو.
غراب، راهله. 1384. نماد خورشید در فرهنگ و ادبیات. مشهد: محقق.
غزالی، ابوحامد محمّد. 1364. مشكوة الانوار. ترجمة صادق آينه¬وند. تهران: اميركبير.
ـــــــــــــــــــ . 1392. احیاءعلوم¬الدین. ترجمة محمد خوارزمی. ج4 و3. چ8. تهران: علمی و فرهنگی.
فروزانفر، بدیع الزمان. 1370. احادیث مثنوی. تهران: امیرکبیر.
فیّومی، احمد بن محمّد. 1414ق. المصباح فی غریب الشرح الکبیر. ج2. چ2. قم: مؤسسه دارالهجره.
کلینی، محمّد بن یعقوب. 1407ق. الکافی. تصحیح علی اکبر غفاری و محمّد آخوندی. چ4. تهران. دارالکتب الاسلامیه.
ماسینیون، لوئی. 1370. قوس زندگی منصور حلاج. ترجمه روان فرهادی. چ3. تهران: منوچهری.
مجلسی، ملا محمّدباقر. 1404ق. بحارالأنوار الجامعه الدرر أخبار الأئمه الأطهار. چ 2، بیروت: مؤسسه الوفاء.
مطهری، مرتضی. 1388. مجموعه آثار شهید مطهری. ج3. انتشارات صدرا.
وفایی، عباسعلی. نزهت، بهمن. 1388. «در پرتو انوار معنوی، تحلیلی از ساختار تجربه عرفانی عرفا در باب نماد نور». فصلنامة علمی ـ پژوهشی ادبیات عرفانی. ش1. تهران: دانشگاه الزهرا. صص 198-169.
https://civilica.com/ doc/867934