اسطوره و قصه‌های عامیانه
محورهای موضوعی : اسطوره
فرزانه مظفریان
1
(استادیارزبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد فیروزآباد)
کلید واژه: اسطوره, قصه‌های عامیانه, جادو, پری, دیو,
چکیده مقاله :
قصه‌های عامیانه جلوه‌گاه فرهنگ هر ملت است و از آرزوها و تخیلات توده مردم شکل می‌گیرد. درواقع سرچشمه این قصه‌ها باورها و آیین‌های آغازین انسان‌هاست. باتوجه به اینکه اسطوره‌ها نیز جزیی از فرهنگ هر ملت به‌شمار می‌آیند، بنابراین یکی از عناصر سازنده این قصه‌ها، اسطوره‌ها هستند و باید گفت هر کدام به نوعی از یک ریشه تغذیه می‌شوند، اما با سمت و سویی متفاوت.قصه‌های عامیانه ایرانی از کهن‌ترین تا متأخرترین‌شان، از قصه‌های جن و پری گرفته تا رمانس و داستان‌های عیاری همگی سرشار از باورهای اسطوره‌ای‌اند.نوشتارِ پیش‌رو بر آن است که در قصه‌های عامیانه ایرانی رگه‌های اسطوره‌ای را بازنگری و بررسی نماید
Folktale is a story passed down within generations of a particular ethnicity. That comprises the traditions of the culture or group. Folktales are rooted in ancient believes and rites, as well as myths. Iranian folktales, including fairytales, fairytale romances and stories of ayyaran, are full of mythical elements. The present article tries to show the mythical elements of Iranian folktales.
اسدی توسی، ابونصر علی بن احمد. 1317. گرشاسب نامه. به همت حبیب یغمایی. تهران: بروخیم.
الیاده، میرچا. 1376. رساله در تاریخ ادیان. ترجمه جلال ستاری. تهران: سروش.
اوستا. 1375. ترجمة جلیل دوستخواه. تهران: مروارید.
پراپ، ولادیمیر. 1371. ریشه‌های تاریخی قصه‌های پریان. ترجمة فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
خواجوی کرمانی. 1386. سام نامه. به تصحیح میترا مهرآبادی. تهران: دنیای کتاب.
دادگی، فرنبغ. 1369. بندهشن. ترجمة مهرداد بهار. تهران: توس.
درخت معرفت (جشن‌نامه استاد دکتر عبدالحسین زرین‌کوب). 1376. به کوشش علی‌اصغر محمدخانی. تهران: سخن.
درویشیان، علی اشرف و رضا خندان (مهابادی). 1382. فرهنگ افسانه‌های مردم ایران. تهران: کتاب و فرهنگ.
دورکیم، امیل. 1383. صور بنیانی حیات دینی. ترجمة باقر پرهام. تهران: مرکز.
رستگار فسایی، منصور. 1379. پیکرگردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ــــــــــــــــــــ . 1365. اژدها در اساطیر ایران. شیراز: دانشگاه شیراز.
رضی، هاشم. 1371. آیین مهر (میترائیسم). تهران: بهجت.
سرکاراتی، بهمن. 1350. پری (تحقیقی در حاشیه اسطوره‌شناسی تطبیقی). تبریز: نشریه دانشکده علوم انسانی.
شاله، فیلسین. 1346. تاریخ مختصر ادیان بزرگ. ترجمة منوچهر خدایار محبی. تهران: طهوری.
شوالیه، ژان و آلن گربران. 1382. فرهنگ نمادها. ترجمه سوادابه فضائلی. ج 2. تهران: جیحون.
ــــــــــــــــــــــ . 1384. فرهنگ نمادها. ترجمه سوادابه فضائلی. ج 3. تهران: جیحون.
صبحی مهتدی، فضل الله. 1387. قصه‌های صبحی. تهران: معین.
طرسوسی، ابوطاهر محمدبن حسن بن علی بن موسوی. 1374. داراب نامه. به تصحیح ذبیح‌الله صفا. تهران: علمی فرهنگی.
فرامرز بن خدادبن عبدالله الکاتب الارجانی. 1388. سمک عیار. به تصحیح علی شاهری. تهران: صدای معاصر.
فراهی، برخورداربن محمود ترکمان. 1336. محبوب القلوب. تهران: امیرکبیر.
فردوسی. 1965. شاهنامه. به اهتمام رستم علی‌یف. زیر نظر ع. نوشین. مسکو.
فروغی، بلقیس. 1382. قصه‌های بابا کلون (شش قصه عامیانه). تهران: مرکز.
فروید، زیگموند. 1363. توتم و تابو. ترجمه ایرج پور‌باقر. تهران: مرکز.
فرهنگ فارسی معین.
قصه‌ی حسین کرد شبستری. 1388. به تصحیح ایرج افشار و مهران افشاری. تهران: چشمه.
قصه‌های مشدی گلین خانم. 1388. گردآورده الول ساتن. تهران: مرکز.
کریستن سن، آرتور. بی‌تا. آفرینش زیان کار در روایات ایران. ترجمة احمد طباطبایی. تبریز: دانشگاه تبریز.
کریم زاده، منوچهر. 1376. چهل قصه. تهران: طرح نو.
کویاجی، جهانگیر. 1362. آیین‌ها و افسانه‌های ایران و چین باستان. ترجمة جلیل دوستخواه. تهران: شرکت سهامی کتب جیبی.
گویری، سوزان. 1375. آناهیتا در اساطیر ایرانی. تهران: جمال الحق.
محجوب، محمدجعفر. 1387. ادبیات عامیانه ایران. گردآوری حسن ذوالفقاری. تهران: سخن.
مسکوب، شاهرخ. 1354. سوگ سیاوش. تهران: خوارزمی.
منوچهرخان حکیم. 1388. اسکندرنامه. به تصحیح علی رضا ذکاوتی قراگزلو. تهران: سخن.
نقیب‌الممالک، علی. 1389. امیرارسلان نامدار. به تصحیح سعید قائمی. تهران: نیما.
هال، جیمز. 1387. فرهنگ نگاره‌ای نمادها در شرق و غرب. ترجمة رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.
هزار و یک شب. 1378. تهران: اقبال.
یشت‌ها. 1347. ترجمه ابراهیم پورداوود. به کوشش بهرام فره‌وشی. تهران: دانشگاه تهران.
References
Asadi Toosi, Abu Nasr Ali Ibn Ahmad. (1938/1317H). Garshasb Nāmeh. With the efforts of Habib Yaghmāyi. Tehran: Brochim.
Avesta. (1996/1375H). Tr. by Jalil Doostkhāh. Tehran: Morvarid.
Challaye, Felicien. (1967/1346H). Tārikh-e mokhtasar-e adian-e bozorg. Tr. by Manoochehr Khodayār Mohebbi. Tehran: Tahoori.
Chevalier, Jean; Gheerbrant, Alain. (2003/1382H). Farhang-e namād-ha. Tr. by Soodabeh Fazāeli. Vol 2. Tehran: Jeihoon.
--------. (2005/1384H). Farhang-e namād-ha. Tr. by Soodabeh Fazāeli. Vol 3. Tehran: Jeihoon.
Christensen, Arthur. (n.d.). Āfarinesh-e ziān-e kār dar revāyāt-e Iran. Tr. by Ahmad Tabatabayi. Tabriz: University of Tabriz.
Coyajee, Jahangir. (1983/1362H). Āyin-ha va afsane-hāye Iran va Chin-e bāstān. Tr. by Jalil Doostkhāh. Tehran: Sherkat-e sahāmi-e kotob-e jibi.
Darvishian, Ali Ashraf; Khandān (mahabādi), Reza. (2003/1382H). Farhang-e afsāne-hāye mardom-e Iran. Tehran: Ketab va Farhang.
Derakht-e Ma’refat (In honor of Dr. Abdolhossein Zarrinkoub). (1997/1376H). With the efforts of Ali Asghar Mohammad khāni. Tehran: Sokhan.
Durkheim, Emile. (2004/1383H). Sovar-e bonyāni-e hayāt-e dini. Tr. by Bagher Parham. Tehran: Markaz.
Eliade, Mircea. (1997/1376H). Resale dar tārikh-e adian. Tr. by Jalal Sattari. Tehran: Soroosh.
Farāhi, Barkhordar Ibn Mohmood Torkamān. (1957/1336H). Mahboob Ol gholoob. Tehran: Amir Kabir.
Faramarz Ibn Khodadad Ibn Abdollah-el Kateb al Arjāni. (2009/1388H). Samak Ayyār. Ed. by Ali Shāheri. Tehran: Seda-ye Moāsser.
Faranbaghdadgi. (1990/1369H). Bondaheshn. Tr. by Mehrdad Bahar. Tehran: Toos.
Farhang-e Farsi-e Moeen.
Ferdowsi. (1965/1344H). Shahnameh. With the efforts of Rustam Aliyev. Supervised by A. Nooshin. Moscow.
Forooghi, Belgheis. (2003/1382H). Ghesse-hāye Baba Koloon (six folktales). Tehran: Markaz.
Freud, Sigmund. (1984/1363H). Totem va taboo. Tr. by Iraj Pourbagher. Tehran: Markaz.
Gaviri, Susan. (1996/1375H). Ānahita dar asatir-e Irani. Tehran: Jamal-ol Hagh.
Ghesse-hāye Mashdi Golin khanoom. (2009/1388H). Compiled by Elwell – Sutton.Tehran: Markaz.
Ghesse-ye Hossein Kord-e Shabestari. (2009/1388H). Ed by Iraj Afshār & Mehran Afshāri. Tehran: Cheshmeh.
Hall, James. (2008/1387H). Farhang-e negāreyi-e namād-ha dar shargh va gharb (illustrated dictionary of symbols in eastern and western art). Tr. by Roghayyeh Behzādi. Tehran: Farhang-e Moāsser.
Hezaro yek shab (one thousand and one nights). (1999/1378H). Tehran: Eghbāl.
Karimzadeh, Manoochehr. (1997/1376H). Chehel Ghesse. Tehran: Tarh-e No.
Khajooye Kermani. (2007/1386H). Sām Nāmeh. Ed. by Mitra Mehrabadi. Tehran: Donya-ye ketab.
Mahjoob, Mohammad Ja’far. (2008/1387H). Adabiat-e āmiāne-ye Iran. Compiled by Hasan Zolfaghāri. Tehran: Sokhan.
Manoochehr Khān-e Hakim. (2009/1388H). Eskandar Nāmeh. Ed. by Ali Reza Zekavati Gharāgozloo. Tehran: Sokhan.
Meskoob, Shāhrokh. (1975/1354H). Soog-e Siavash. Tehran: Khārazmi.
Naghibol mamālek, Ali. (2010/1389H). Amir Arsalan-e Nāmdār. Ed. by Saeed Ghāemi. Tehran: Nima.
Propp, Vladimir. (1992/1371H). Rishe-hāye tārikhi-e ghesse-hāye pariyān. Tr. by Fereidoon Badre’ii. Tehran: Toos.
Rastegār Fasayi, Mansour. (2000/1379H). Peikar gardāni dar asatir. Tehran: Pazhouheshgah-e olum-e ensani va motāle’āt-e farhangi (Institute for humanities and cultural studies).
--------. (1986/1365H). Ezhdaha dar asatir-e Iran. Shiraz: University of Shiraz.
Razi, Hashem. (1992/1371H). Āyin-e mehr (Mithraism). Tehran: Behjat.
Sarkarati, Bahman. (1971/1350H). Pari (A survey on comparative mythology). Tabriz: Faculty of humanities.
Sobhi Mohtadi, Fazlollah. (2008/1387H). Ghesse-hāye Sobhi. Tehran: Moeen.
Tartoosi, Abu Taher Mohammad Ibn Hasan Ibn Ali Ibn Moosavi. (1995/1374H). Dārāb Nāmeh. Ed. by Zabihollad Safa. Tehran: Elmi va Farhangi.
Yasht-ha. (1968/1347H). Tr. by Ebrahim Pourdavood. With the efforts of Bahram Farahvashi. Tehran: University of Tehran.