تحلیل اسطوره‌ای رمان درد سیاوش با نگاه به تأثیر کودتای 28 مرداد1332 در بازتاب اسطوره‌ها

قبادی, حسینعلی; بزرگ بیگدلی, سعید; علیجانی, محمد

کد مقاله : 522597 بازدید : 127 صفحه: 209 - 235

20.1001.1.20084420.1395.12.42.7.0

نوع مقاله: پژوهشی

تحلیل اسطوره‌ای رمان درد سیاوش با نگاه به تأثیر کودتای 28 مرداد1332 در بازتاب اسطوره‌ها

محورهای موضوعی : اسطوره

حسینعلی قبادی ¹ (استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس)
سعید بزرگ بیگدلی ² (دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس)
محمد علیجانی ³ (دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس)

تاریخ دریافت : 1395/03/03 تاریخ پذیرش : 1395/03/03 تاریخ انتشار : 1395/03/01

کلید واژه: اسطوره, نقد اسطوره‌ای, کودتای 28 مرداد, درد سیاوش, اسماعیل فصیح,

چکیده مقاله :

اسطوره‌ها در طول تاریخ، هم از حوادث سیاسی - اجتماعی تأثیر می‌پذیرند و هم بر آنها تأثیر می‌نهند. در تاریخ معاصر ایران، کودتای 28 مرداد 1332 یکی از اصلی‌ترین حوادث تأثیرگذار بر ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بود که موجب شد نویسندگان حوزه ادبیات و داستان‌نویسی به اسطوره ها گرایش یابند؛ اسطوره‌هایی که بازتاب دهنده ناخودآگاه جمعی مردم ایران در سال های بعد از کودتاهستند. رمان درد سیاوش اثر اسماعیل فصیح یکی از شاخص‌ترین داستان‌هایی است که نمایانگر جریان اسطوره‌گرایی در آن سال ها است. مقاله حاضر با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و چارچوب نظری نقد اسطوره‌ای، به تحلیل ادبیت اسطوره‌ای و چگونگی بازتاب اسطوره در این اثر می پردازد. این پژوهش نشان می دهد که نویسنده رمان با توجه به نوع شخصیت و تیپ فکری‌اش و همچنین متناسب با موقعیت خاص زمانی، به بازآفرینی شخصیت‌ها، روایات و فضاهای اسطوره‌ای کهن با تکیه‌ بر روایت اسطوره‌ای داستان سیاوش از شاهنامه دست زده است. هدف وی از انتخاب زمان مرگ سیاوش، قهرمان داستان، در 28 مرداد 1332 این بوده است که هم او را با مصدق همانند کند و هم با ارجاع به اسطوره سیاوش، قهرمان‌کشی ایرانی‌ها را نشان دهد؛ به عبارتی دیگر، فضای داستان را وسعت بخشد و آن را با کل تاریخ ایران مطابقت دهد.

چکیده انگلیسی:

In the passage of time, the myths influence and are influenced by the social and political events occurring at the present time. In the contemporary history of Iran, 1953 Iranian coup d’état as one the most impressive contemporary events inclined Iranian writers and novelists to notice to myths that are reflection of unconscious of Iranian people after the coup. EsmāilFasih’s Dard-e Siāvash (The Pain of Siavash), as one of the prominent novel, points to prevailing tendency to myths in those days.  Employing descriptive-analytical method and mythological criticism, the present article tries to consider the themes existing in mythical literature and the resonance of the myths in the novel. The research shows that based on his personality, social situation and intellectual climate, the writer recreates characters, narrations and mythic spaces relying upon the story of Siavash in Shāhnāmeh. Esmāil Fasih designates the time of death of the hero of the story, Siavash, on 19 August 1953 (28 Mordad). By doing so, the writer identifies the hero with Mosaddegh and refers to the role of hero-killing among Iranians. In other words, he generalizes the space of the story to the whole history of Iran.

منابع و مأخذ:

آموزگار، ژاله. 1386. تاریخ اساطیری ایران. چ نهم. تهران: سمت.

ادیب‌زاده، مجید. 1391. امپراتوری اسطوره‌ها و تصویر غرب. تهران: ققنوس.

اُجاکیانس، آناهید. 1378. «نظری اجمالی به آثار اسماعیل فصیح (1)». نامه فرهنگستان، نقد و بررسی. ش14.

اوداینیک، ولودیمیر والتر. 1379. یونگ و سیاست: اندیشه‏های سیاسی و اجتماعی کارل گوستاو یونگ. ترجمة علیرضا طیب. تهران: نی.

بهار، مهرداد. 1384. از اسطوره تا تاریخ. چ چهارم. تهران: چشمه.

ثمینی، نغمه. 1384. «تجزیه و تحلیل ظهور کهن‌نمونه‌ها و اساطیر در ادبیات نمایشی ایران (از آغاز تا انقلاب اسلامی)». پایان‌نامه دکتری پژوهش هنر دانشگاه تربیت مدرس.

جواری، محمدحسین. 1383. «اسطوره در ادبیات تطبیقی». اسطوره و ادبیات. تهران: سمت.

رستگار فسایی، منصور. 1383. پیکرگردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

روتون، کنت نولز. 1381. اسطوره. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. چ دوم. تهران: مرکز.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1377. تاریخ مردم ایران. ج1. چ پنجم. تهران: امیرکبیر.

سرکاراتی، بهمن. 1378. سایه‌های شکارشده. تهران: قطره.

سگال، آلن. 1389. اسطوره. ترجمة فریده فرنودفر. چ دوم. تهران: بصیرت.

شیری، قهرمان. 1383. «بازتاب عصر عتیق و نثر توراتی در آثار تقی مدرسی». فصلنامة پژوهش‌های ادبی. ش6.

فردوسی، ابوالقاسم. 1389. شاهنامه. تحت نظر یوگنی ادواردویچ برتلس. ج1. تهران: پیام عدالت.

فریزر، جرج جیمز. 1384. شاخه زرین. چ دوم. تهران: آگاه.

فصیح، اسماعیل. 1364. درد سیاوش. تهران: صفی‏علیشاه.

قاسم‌زاده، سیدعلی. 1389. «تحلیل کیفیت انعکاس روایت‌های اسطوره‌ای در رمان‌های برجسته معاصر از 1367 تا 1387».پایان‌نامه دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس.

مختاریان، بهار. 1392. «سیاوخش و بالدر: پژوهشی تطبیقی در اسطوره‌شناسی هند و اروپایی». درآمدی بر ساختار اسطوره‌ای شاهنامه. چ دوم. تهران: آگه.

مسکوب، شاهرخ. 1386. سوگ سیاوش. چ هفتم. تهران: خوارزمی.

مکاریک، ایرناریما. 1388. دانشنامه نظریه‌های ادبی. ترجمة محمد نبوی و مهران مهاجر. چ سوم. تهران: آگاه.

میرعابدینی، حسن. .1387. صد سال داستان‌نویسی در ایران. ج3و4. چ پنجم. تهران: چشمه.

یاحقی، محمدجعفر. 1386. فرهنگ اساطیر و داستانواره‌ها. تهران: فرهنگ معاصر.

References

Adib-zādeh, Majid. (2012/1391SH). Emperātouri-ye ostoureh-hā va tasvir-e gharb. 1^st ed. Tehrān: Ghoghnous.

Āmouzgār, Zhāleh. (2007/1386SH). Tārikh-e asātiri-ye Iran. 9^th ed. Tehran: SAMT.

Bahār, Mehrdād. (2005/1384SH). Az ostoureh tā tārikh. 4^th ed.Tehran: Cheshmeh.

Fasih, Esmāeil. (1985/1364SH). Dard-e Siyāvash. 1^st ed. Tehrān: Safi-'alishāh.

Ferdowsi, Abolghāsem. (2010/1389SH). Shāhnāmeh. Under Evgenii Eduardovich Bertels‏. Vol. 1. 1^st ed. Tehrān: Payām-e 'Edālat.

Frazer, James George. (2005/1384SH). Shākhe-ye zarrin: pazhouhesh-i dar jādou o din (The golden bough: a study in religion and magic). Tr. by Kāzem Firouzmand. Tehran: Āgāh.

Ghāsem-zādeh, Seyyed 'Ali. (2010/1389SH). Tahlil-e keifiyat-e en'ekās-e revāyat-hā-ye ostoureh-ei dar roman-hā-ye barjasteh mo'āser az 1367 tā 1387 (1988-2008). Ph.D Thesis at Tarbiyat Modarres University.

Javāri, Mohammad Hossein. (2004/1383SH). "Ostoureh dar adabiyāt-e tatbighi". Ostoureh va Adabiyāt. 1^st ed. Tehrān: SAMT.

Makaryk, Irena Rima. (2009/138SH). Dāneshnāmeh nazariye-hā-ye adabi (Encyclopedia: approaches, scholars, terms). Tr. by Mehran Mohājer va Mohammad Nabavi. 3^rd Ed. Tehran: Āgah.

Meskoub, Shāhrokh. (2007/1386SH). Soug-e siyāvash. 7^th ed. Tehrān: Khārazmi.

Mir-’ābedini, Hasan. (1990/1369SH). Sad sāl dāstān nevisi dar Iran. Vol. 3 & 4. 5^th ed. Tehran: Cheshmeh.

Mokhtāriyān, Bahār. (2013/1392SH). "Siyāvakhsh va bāldar: pazhouheshi tatbighi dar ostoureh-shenāsi-ye Hendo Oroupāei". Darāmadi bar sākhtār-e ostoureh-ei Shāhnāmeh. 2^nd ed. Tehrān: Āgah.

Odajnyk, V. Walter. (2000/1379SH). Jung va siyāsat(Jung and politics). Tr. by Alireza Tayyeb. Tehran: Ney.

Ojākinās, ānāhid. (2000/1379SH). "Nazari ejmāli be āsār-e Esmā'eil Fasih 1". Nāmeh Farhangestān. Pp. 101-117.

Rastgār Fasāei, Mansour. (2004/1383SH). Peykar-gardāni dar asātir. 1^st ed. Tehran: Pazuhashgāh-e ’Oloum-e Ensāni o Motāle’āt-e Farhangi.

Ruthven, Kenneth Knowles. (2002/1381SH). Ostoureh (myth). Tr. by Abolghāsem Esmā'eil-pour. 2nd ed. Tehrān: Nashr-e Markaz.

Samini, Naghmeh. (2004/1383SH). Tajziyeh o tahlil-e zohour-e kohannemoune-hā o asātir dar adabiāt-e namāyeshi-ye Irān (az āghāz tā enghelābe eslāmi). Ph.D. Thesis. Tehran: University of Tarbiyat Modarres.

Sarkārāti, Bahman. (1999/1378SH). Sāyeh-hā-ye shekār shodeh. 1^st ed. Tehran: Ghatreh.

Segal, Robert A. (2010/1389SH). Ostoureh (Myth: a very short introduction). Tr. by Farideh Farnoudfar. Tehran: Basirat.

Shiri, Ghahremān. (2004/1383SH). "Bāztāb-e 'asr-e 'atigh o nasr-e Towrāti dar āsār-e Taghi Modarresi". The Quarterly Journal of Pazhouhesh-hā-ye Adabi. No. 6. Pp. 85-102.

Yāhaghi, Mohammad Ja'far. (2007/1386SH). Farhang-e asātir va dāstānvāreh-hā dar adabiāt-e fārsi. 1^st ed.Tehran: Farhang-e Mo'āser.

Zarrinkoub, 'Abdolhossein. (1998/1377SH). Tārikh-e mardom-e Iran. Vol. 1. 5^th ed. Tehrān: Amirkabir.

_||_