روانکاوی شخصیت‌ها و نمادهای عرفانی مولانا در داستان رومیان و چینیان مثنوی معنوی

محورهای موضوعی : اسطوره

پروین گلی زاده ¹ (دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز)
نسرین گبانچی ² (دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز)

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1392/04/01

کلید واژه: مولانا, روانکاوی شخصیّت, نمادهای عرفانی, داستان رومیان و چینیان مثنوی معنوی,

چکیده مقاله :

شیوه پردازش نمادها و شخصیّت‌ها - دو عنصر داستانی برجسته- در مثنوی معنوی، از تأثیرپذیری مولانا از باورهایش در مورد انسان سرچشمه گرفته است. در این جستار کوشش بر آن است که برخی جنبه‌های رمزآمیز مثنوی معنوی، با بهره‌گیری از مفاهیم روان‌شناسی و اسطوره‌ای نمایان گردند. در این راستا مفاهیم روان‌شناسی داستان رومیان و چینیان در ارتباط با نظریه‌های ناخودآگاه فردی فروید، ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگوی خویشتن یونگ و عقده‌های روانی یونگ و آدلر مورد تحلیل قرار گرفته‌اند که برخی از آنها نیز با توجه به مفاهیم عرفانی و اسطوره‌ای واکاوی شده‌اند. نظریه‌های یونگ در این داستان در مورد کشف و شهود، باورهای جمعی و کهن‌الگو‌ها، نمود بیشتری نسبت به نظریه‌های فروید و آدلر داشته‌اند.

چکیده انگلیسی:

The way symbols and characters- as the two important elements of a story- are presented in Masnavi Manavi, comes from Molana’s viewpoints about human. This study intends to investigate some of the mystical and hidden aspects of Masnavi Manavi based on psychological and mythical concepts. Therefore a number of the narrative elements of the story of Romiyan–o–Chiniyan (Romans and Chinese) are studied here regarding psychological concepts provided by psychologists like Jung, Murray, Freud and Adler. Some of these concepts are analyzed in relation to mystical and mythical elements. In this story, Yung theories about characterization, collective beliefs, and archetypes are more visible than the theories of Fraud and Adler.  

منابع و مأخذ:

کتابنامه

اتونی، بهروز. 1391. «دبستان نقد اسطوره‌شناختی ژرفا بر بنیاد کهن‌نمونه نرینه‌روان (آنیموس)»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، س هشتم. ش 28.

احمدی، بابک. 1370. ساختار و تأویل متن. چاپ اوّل. تهران: مرکز.

پور‌نامداریان، تقی. 1383. رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. چاپ پنجم. تهران: علمی و فرهنگی.

زرین‌کوب، عبدالحسین. 1382. نردبان شکسته. تهران: سخن.

زمانی، کریم. 1382. میناگر عشق. تهران: نی.

ستاری، جلال. 1366. «سه مفهوم اساسی در روانشناسی یونگ»، در رمز و مثل در روانکاوی. زیر نظر و ترجمه جلال ستاری. تهران: توس. صص474-431.

سجادی، سیدجعفر. 1362. فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چاپ سوم. تهران: طهوری.

سیاسی، علی اکبر. 1386. نظریه‌های شخصیت یا مکاتب روانشناسی. چاپ یازدهم. تهران: دانشگاه تهران.

شولتز، دوان. پی و سیدنی الن شولتز. 1389. نظریه‌های شخصیت. ترجمه یحیی سید محمدی. چاپ هفدهم. تهران: ویرایش.

کازنوو، ژان. 1377. «اسطوره شناسی»، در جهان اسطوره‌شناسی. زیر نظر و ترجمه جلال ستاری. ج1. تهران: مرکز. صص202 - 173.

محمدی، علی و مریم اسمعاعیل‌پور. 1391. «بررسی تطبیقی کهن‌الگوی نقاب در آراء یونگ و ردپای آن در غزل‌های مولانا (غزلیات شمس)»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، س هشتم. ش 28.

مدرس مطلق، سیدمحمدعلی. 1379. رساله در وحدت وجود. تهران: پرسش.

مورنو، آنتونیو. 1388. یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمه داریوش مهرجویی. چاپ پنجم 5. تهران: مرکز.

مولوی، جلال‌الدین محمد. 1383. مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. چاپ ششم. تهران: ققنوس.

مؤمن‌زاده، محمدصادق. 1378. برداشت‌های روان درمانی از مثنوی. تهران: سروش.

وزین‌پور، نادر. 1365. آفتاب معنوی. تهران: امیرکبیر.

هاشمی، جمال. 1379. پیغام سروش (مکتب‌های مولانا و روانشناسی نوین). تهران: شرکت سهامی انتشار.

یونگ، کارل گوستاو. 1359. انسان و سمبولهایش. ترجمه ابوطالب صارمی. چاپ دوم. تهران: کتاب پایا.

ــــــــــــــــــــــــ . 1386. انسان و سمبولهایش. ترجمه محمود سلطانیه. چاپ ششم. تهران: جامی.

ــــــــــــــــــــــــ . 1372. روانشناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمه محمدعلی امیری. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

 

References

Ahmadi, Bābak. (1991/1370SH). Sākhtār o ta'vil-e matn. 1^st ed. Tehran: Markaz.

Atouni, Behrouz. (2012/1391SH). “dabestān-e naqd-e ostoure-shnākhti-e zharfā bar bonyād-e kohan-nemoune-ye narine-ravān (Animus), Azad university quarterly journal of Mytho-mystic literature, No 28.

Cazeneuve, Jean. (1998/1377SH). “Ostoure shenāsi” (“Les mythologies à travers le monde”). In Jahān-e ostoure-shenāsi (The World of Mithology). Tr. By Jalāl Sattāri. Vol. 1. 1^st ed. Tehran: Markaz. Pp. 173-202.

Duane P. Schultz, Sydney Ellen Schultz. (2010/ 1389SH). Nazarye-hā-ye shakhsiat (Theories ofPersonality). Tr. By Yahyā Seyed Mohammadi. 17^th ed. Tehran: Virāyesh.

Hāshemi, Jamāl. (2000/1379SH). Peyghām-e sorpush (Maktab-hā-ye Mowlānā o ravānshenāsi-e novin). 1^st ed. Tehran: Sherkat-e sahāmi-e enteshār.

Jung, Carl Gustav. (1980/1359SH). Ensān o Sambol-hā-yash (The Man and his symbols).Tr.By Aboutāleb Sāremi. 2^nd ed. Tehran : Ketāb-e Pāyā

----------------------. (1991/1370SH).Ravānshnāsi o din (Psychology and religion: west and East). Tr. By M. Hosein Sorouri. 1^st ed. Tehran: Sokhan.

----------------------.(1993/1372SH). Ravānshenāsi-e zamir-e nākhodāgāh (Uber die psychologie des unbewussten). Tr. By Mohammad 'Ali Amiri. Tehran: Enteshārāt o āmouzesh-e enqelāb-e eslāmi.

Modare Motlaq, S. Mohammad 'Ali. (2000/1379SH). Resāle dar vahdat-e vojoud. 1^st ed. Tehran: Parastesh.

Mohammadi, 'Ali and Maryam Esmā'eilpour. (2012/1391SH). “Barresi-e tatbiqi-e kohan-olgou-ye neqāb dar ārāy-e Young o radd-e pā-ye ān dar ghazal-hā-ye Mowlānā”, Azad University Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature, No. 28.

Mo'menzādeh, M. Sādeq. (1999/1378SH). Bardāsht-hā-ye ravāndarmāni az Masnavi. 1^st ed. Tehran: Soroush.

Moreno, Antonio. (2009/ 1388SH). Young, khodāyān o ensān-e modern (Jung, gods and modern man). Tr. By Dārioush Mehrjouei. 5^th ed. Tehran: Markaz.

Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (2004/1383SH). Masnavi-e Ma'navi. Ed. By R.N. Nicolson. 6^th ed. Tehran: Qoqnous.

Pournamdāriān, Taghi (2004/1383SH). Ramz va dāstān-hā-ye ramzi dar adab-e Fārsi. 3^nd ed. Tehran: 'Elmi va farhangi.

Sajjādi, S. Ja'far. (1983/1362SH). Farhang-e loghāt o estelā'hāt o ta'birāt-e 'erfāni. 3^rd ed. Tehran: Tahouri.

Sattāri Jalāl. (1987/1366SH). “Se mafhoum-e asāsi dar ravānshenāsi-e Young”, In Ramz o masal dar ravānkāvi (Symbol and Allegory in psychoanalysis). Tr. By Jalāl Sattāri. 1^st ed. Tehran: Tous. Pp. 431-474.

Siāsi, 'Ali Akbar. (2007/1386SH). Nazarye-hā-ye shakhsiat yā makāteb-e ravanshenāsi. 11^th ed. Tehran: University of Tehran.

Tāj-oddini, 'Ali. (2004/1383SH). Farhang-e namād-hā o neshāne-hā dar andishe-ye Mowlānā. 2^nd ed. Tehran: Soroush.

Vazinpour, Nāder. (1986/1365SH). Āftāb-e ma'navi. 1^st ed. Tehran: Amirkabir.

Zamāni, Karim. (2003/1382SH). Mināgar-e 'eshq. 1^st ed. Tehran: Ney.

Zarrinkoub, Abd-olhosein. (2003/1382SH). Nardebān-e Shekaste. 1^st ed. Tehran: Sokhan.