مقالات شمس تبریزی از دیدگاه نظریه ساحت اخلاقی زبان

محورهای موضوعی : اسطوره

حسین علیزاده ¹ , ایرج مهرکی ²

1 - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

تاریخ دریافت : 1396/03/20 تاریخ پذیرش : 1396/03/20 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: گفتمان, شمس تبریزی, مقالات, زبان عرفان, ساحت اخلاقی زبان,

چکیده مقاله :

زبان یکی از ابزارهای اصلی در مشترک ساختن جهان "خود" با "دیگری" است و با اخلاق ارتباط دارد. هدف نگارندگان این مقاله این بوده است که با رویکردی پدیدارشناسانه، به منشأ اخلاقی برخی بحث‌های مهم در مقالات شمس تبریزیبپردازند؛ مسائلی که فهم آن‌ها راهی به درک درست شخصیت شمس می گشاید؛ از همین روی، با به کارگیری روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا ابتدا یکی از مهم‌ترین مفاهیم نزد او، یعنی انزوا را مطرح و دیدگاه او را درباره مسئولیت اخلاقی در برابر خود و دیگری و رابطه‌ اخلاق و زبان از خلال گفته‌هایش بیان کرده ایم. سپس ضمن بیان دو نوع بهره‌گیری او از زبان در قبال "دیگری" به این نکته پرداخته ایم که چرا او گاه به ضرورت سخن گفتن در مقابل دیگری اعتقاد داشته و گاه قائل به برخوردی سلبی با زبان در قبال دیگری بوده است؛ سرانجام، انتقاد شمس نسبت به برخی عارفان پیش از او به مثابه جنبه‌ای از گفتمان در ساحت اخلاق بررسیشده است.

چکیده انگلیسی:

Language is one of major means for relating the world of "self" and "other". It is also linked to morality. By using phenomenological approach, the authors of present article try to consider the ethical origin of some important issues in Maqalat-e Shams-e Tabrizi (Discourse of Shams-i Tabrizi) , the issues leading to a proper understanding of the character of Shams-e Tabrizi. Therefore, by utilizing library method and content analysis, first we consider the concept of "isolation" as one of the most important concepts in his thoughts, and then look at his views about moral responsibility regarding "self" and "other" and the relation of ethics and language as well. Then, we consider two methods which the language in the book was used.  Sometimes he refers to necessity of speaking with "other" and at times he responds with negative language to encounter the "other". Finally, Shams' critique to some his previous mystics, is considered as a discourse in ethical arena.  

منابع و مأخذ:

 

خدادادی، مریم. 1392. تمهیدی بر پدیدارشناسی اخلاق: مقالاتی درباره پدیدارشناسی اخلاق در فلسفه تحلیلی معاصر. ترجمة مریم خدادادی. تهران: ققنوس.

رضی، احمد و عبدالغفار رحیمی. 1387. «ویژگی‌های زبان عرفانی شمس‌تبریزی». فصلنامه‌ علمی- پژوهشی جستارهای ادبی. ش160. صص 199-214.

سلطانی، منظر و نفیسه مرادی. 1393. «بازخوانی گفتارهای شمس‌تبریزی از دیدگاه زبان‌شناسی و نقد مدرن». فصلنامه‌ علمی- پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش32. صص 27-54.

شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. 1392. زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: سخن.

شمس تبریزی، محمد‌بن علی. 1391.مقالات. تصحیح و تعلیق محمد‌علی موحّد. 2ج. تهران: خوارزمی.

صرفی، محمدرضا. 1378. «تلقی شمس‌تبریزی از زبان». مجموعه مقالات همایش بزرگداشتشمس‌تبریزی. گردآوردنده وحید آخرت‌دوست. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. صص 514-529.

عطارنیشابوری ، فرید‌الدین محمد. 1363. تذکرة‌الاولیاء. تصحیح محمّد استعلامی. تهران: زوّار.

علیا، مسعود. 1387. «ساحت اخلاقی زبان در اندیشه لویناس». فصلنامه‌ علمی- پژوهشی شناخت. ش59. صص 97-114.

ـــــــــــ. 1388. کشف دیگری همراه با لویناس. تهران: نی.

فتوحی، محمود. 1389. «از کلام متمکّن تا کلام مغلوب».فصلنامه‌ علمی- پژوهشی نقد ادبی.س3. ش10. صص 35-62. 

کیرکگور، سورن. 1390. ترس و لرز. ترجمة عبدالکریم رشیدیان. تهران: نی.

لویناس، امانوئل. 1392الف. از وجود به موجود. ترجمة مسعود علیا. تهر ان: ققنوس.

ــــــــــــــ. 1392ب. زمان و دیگری. ترجمة مریم حیاط‌شاهی. تهران: افکار.

محبتی، مهدی. 1393. «تأویل در مقالات شمس‌تبریزی». فصلنامه‌ علمی- پژوهشی متن‌پژوهی ادبی. ش61. صص 41-62.

مولوی بلخی، جلال‌الدین محمدبن محمد. 1386. کلیات دیوان شمس تبریزی. ج1. مطابق نسخه‌ تصحیح‏شده‌ بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: صدای معاصر.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ.1387. مثنوی‌معنوی. دفتر اول. شرح کریم زمانی. تهران: اطلاعات.

ویتگنشتاین، لودویگ. 1388. رساله‌ منطقی- فلسفی. ترجمة میر‌شمس‌الدّین ادیب سلطانی. تهران: امیر‌کبیر.

ــــــــــــــــــــ. 1391. پژوهش‌های فلسفی. ترجمة فریدون فاطمی. با درآمدی از بابک احمدی. تهران: مرکز.

 

 

 

References

AttarNeishābouri, Farid-oddin Mohammad. (1984/1363SH). Tazkerat-ol oliyā. Ed. by Mohammad Estelāmi. Tehrān: Zavvār.

Fotouhi, Mahmoud. (2010/1389SH). “Az kalām-e motemakken tā kalām-e maqloub”. Faslnāmeh-ye Elmi Pajouheshi-ye Naghd-e Adabi. Year 3. No. 10. Summer. Pp. 35-62.

Khodādādi, Maryam. (2013/1392SH).Tamhidi bar padidār-shenāsi-ye akhlāgh: maghālāti darbāreh-ye padidār-shenāsi-ye akhlāgh dar falsafeh-ye tahlili-ye mo’āser. Tr. by Maryam Khodādādi. First ed. Tehrān: Ghoghnous.

Kierkegaard, Soren. (2011/1390SH). Tars va larz (Frygt og baven = Fear and trembling). Tr. by Abd-ol Karim Rashidiyān. Tehrān: Ney.

Levinas, Emmanuel. (2013/1392SH). Az vojoud be mojoud (Existence and existents). Tr. by Mas’oud Oliyā.  First ed. Tehrān: Ghoghnous.

Levinas, Emmanuel. (2013/1392SH). Zamān va digari (Die Zeit und der Andere ). Tr. by Maryam Hayātshāhi.  First ed. Tehrān: Nashr-e Afkār.

Mohabbati, Mahdi. (2014/1393SH). “Ta’vil dar maghālāt-e shams-e tabrizi”. Faslnāmeh-ye Elmi Pajouheshi-ye Matn-pajouhi-ye Adabi. No. 61. Autumn. Pp. 41-62.

Molavi, Jalāl-ol din Mohammad ibn-e Mohammad. (2007/1386SH). Koliyāt-e divān-e shams. Based on the Edition by Badi’-ol Zamān Forouzānfar. Vol. 1. Tehrān: Sedā-ye Mo’āser. 

Molavi, Jalāl-ol din Mohammad ibn-e Mohammad. (2008/1387SH). Sharh-e jāme’-e masnavi-ye ma’navi. Explanation by Karim Zamāni. Vol. 1S. Tehrān: Etelā’āt.

Oliyā, Mas’oud. (2008/1387SH). “Sāhat-e akhlāghi-ye zabān dar andisheh-ye levinās”. Faslnāmeh-ye Elmi Pajouheshi-ye Shenakht. No. 59. Autumn and Spring. Pp. 97-114.

Oliyā, Mas’oud. (2009/1388SH).  Kashf-e digari hamrāh bā levinās. Tehrān: Ney.

Razi, Ahmad and Abd-ol Ghaffār Rahimi. (2008/1387SH). “Vijegi-hā-ye zabān-e erfāni-ye shams-e tabrizi”. Fasl-nameh-ye Jostār- hā-ye Adabi. No. 160. Spring. Pp. 199-214.

Sarfi, Mohammad Reza. (1999/1378SH). “Tallaghi-ye shams-e tabrizi az zabān”. In Majmou’eh maghālāt-e hamāyesh-e bozorgdāsht-e shams-e tabrizi. Collected by Vahid Akherat-doust. Tehrān: Anjoman-e Āsār va Mafākher-e Melli. Pp. 514-529.

Shafi’i-ye Kadkani, Mohammad Reza. (2013/1392SH). Zabān-e she’r dar nasr-e soufi-ye. Tehrān: Sokhan.

Shams-e Tabrizi, Mohammad ibn-e Ali. (2012/1391SH).Maghālāt. With the Edition and Explanation by Mohammad Ali Movvahed.  Tehrān: Khārazmi.

Soltāni, Manzar va Nafiseh Morādi. (2014/1393SH). “Bāzkhāni-ye goftār-hā-ye shams-e tabrizi az didgāh-e zabān-shenāsi va naghd-e modern”. Fasl-nameh-ye Pajouhesh Zabān va adab-e Fārsi. No. 32. Spring. Pp. 27-54.

Wittgenstein, Ludwig. (2009/1388SH). Resāleh-ye manteghi- falsafi (Logisch-philosophische Abhandlung: Tractatus logico-philosophicus). Tr. by Mir Shams-ol din Adib Soltāni.Tehrān: Amirkabir.

Wittgenstein, Ludwig. (2012/1391SH). Pajouhesh-hā-ye falsafi (‎Tractatus logico - philosophicus = tractatus logico - philosophicus). Tr. by Fereydoun Fātemi.With the Introduction by Bābak Ahmadi. Tehrān: Markaz.