بررسی تطبیقی کهن‌الگوی نقاب در آراء یونگ و ردپای آن در غزل‌های مولانا (غزلیات شمس)

محورهای موضوعی : اسطوره

علی محمدی ¹ (دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سیناهمدان)
مریم اسمعلی پور ² (کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سیناهمدان)

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1391/01/01

کلید واژه: یونگ, کهن‌الگو, مولانا, نقاب, غزلیات شمس,

چکیده مقاله :

نقاب در اصل و در کاربرد مفهومی و اصطلاحی، در دایرة مفاهیم روان‌شناسی به کار می‌رود؛ اما در نوشته‌های یونگ تمایز معناداری یافته است که امروزه، هر گاه از آن سخن در میان باشد، به گونه‌ای با آرا و افکار یونگ، در پیوند است. از نظر او، نقاب به دو دسته قابل تقسیم‌بندی ا‌ست؛ دستة اول، صورتکی است که انسان بر چهره‌اش می‌زند و خود را آن‌طور که نیست، نشان می‌دهد. دستة دوم، دربرگیرندة پندارها و خیالاتی غیر واقعی‌ است که مانع از رشد و نمو خود حقیقی او می‌شود. یونگ با دقیق‌شدن در امور روانی و جان آسمانی انسان، مسئلة نقاب را به گونة نظریه‌ای می‌پرورد و پیش روی ما می‌گذارد. او یکی شدن با نقاب را در جلوگیری از رشد شخصیت و رسیدن به فردیت، بزرگ‌ترین زیان می‌داند و افراد را از یک‌سوشدن بر حذر می‌دارد. از سویی در ادبیات عرفانی ما از جمله در غزلیات شمس، مفاهیمی وجود دارد که ژرف‌ساخت آن، با الگویی‌که یونگ تعریف می‌کند، هم‌خوانی و هم‌پوشانی دارد. ما در این مقاله، رمزها و سمبل‌هایی را که مولانا در غزلیات برای بیان مفهوم نقاب به کار برده است، بررسی کرده و درعین حال از آوردن نمونه‌هایی از دیگر آثار عرفانی ناگزیر بوده‌ایم.

چکیده انگلیسی:

Persona is a psychological term but in the works of Carl Gustav Jung, it is a distinguished concept. According to Jung, Persona has two meanings: first, it is a mask man wears to present an unreal picture of himself; secondly, it refers to unreal imaginations and thoughts that prevent the ego from growing. The identification with the persona leads to lack of development of personality. In Persian mystical literature, esp. Divan-e Shams, composed by Mowlana Jalāl al-Din Balkhi, there are some themes that overlap with Jungian concept of persona. In the present article, we have decided to study those symbols employed by Mowlana in his Divan that refer to the mask. 

منابع و مأخذ:

بیلسکر، ریچارد. 1388. اندیشة یونگ. ترجمة حسین پاینده. چ 3. تهران: آشیان.

پورنامداریان، محمدتقی. 1375. رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. چ 4. تهران: علمی و فرهنگی.

تاجدینی، علی. 1383. فرهنگ نمادها و نشانه‌ها در اندیشة مولانا. چ 2. تهران: سروش.

سعدی. 1359. بوستان سعدی. به تصحیح و توضیح از دکتر غلامحسین یوسفی. چ 1. تهران: انجمن زبان و ادبیات فارسی.

سنایی. 1387. حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه. به تصحیح مدرس رضوی. چ 7. تهران: دانشگاه تهران.

سجادی، سید جعفر. 1381. فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چ 6. تهران: طهوری.

شمیسا، سیروس. 1377. فرهنگ اشارات ادبیات فارسی. چ 1. تهران: فردوسی.

شولتس، دوآن. 1362. الگوی شخصیت سالم. ترجمة گیتی خوشدل. چ 1. تهران: نو.

عطار نیشابوری. 1384. منطق الطیر. به تصحیح و شرح سیدصادق گوهرین. چ 22. تهران: علمی و فرهنگی.

عمادزاده، حسین. 1383. تاریخ انبیا از آدم تا خاتم و قصص قرآن. چ 2. تهران: اسلام.

فوردهام، فریدا. 1356. مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. ترجمة مسعود میربهاء. تهران: اشرفی.

فیست، جس و فیست، گریگوری. 1389. نظریه‌های شخصیت. ترجمة یحیی سیدمحمدی. تهران: روان.

مورنو، آنتونیو. 1386. یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمة داریوش مهرجویی. چ 4. تهران: مرکز.

مولوی . 1387. غزلیات شمس تبریز. گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی. چ 3. ج1. تهران: سخن.

ـــــ . 1383. مثنوی معنوی. به شرح کریم زمانی. چ 17. تهران: اطلاعات.

هاریسون. 1372. روان پزشکی. ترجمة محمدرضا شمس، محمدعلی شادیان‌حقیقی، بابک شکوهی. چ 1. تهران: فروغ اندیشه.

یونگ، کارل گوستاو. 1387الف. روح و زندگی. ترجمة دکتر لطیف صدقیانی. چ 3. تهران: جامی.

ــــــــــــــــــ . 1387ب. انسان و سمبل‌هایش. ترجمة محمود سلطانیه. چ 6. تهران: جامی.

ــــــــــــــــــ . 1378. خاطرات، رویا، اندیشه‌ها. ترجمة پروین فرامرزی. چ 3. مشهد: آستان قدس رضوی.

ـــــــــــــــــ . 1386. روان‌شناسی و دین. ترجمة فؤاد روحانی. تهران: علمی و فرهنگی.

ـــــــــــــــــ . 1368. چهار صورت ‌مثالی. ترجمة پروین فرامرزی. مشهد: معاونت آستان قدس رضوی.

ــــــــــــــــ . 1379. روان‌شناسی و کیمیاگری. ترجمة پروین فرامرزی. چ 2. مشهد: آستان قدس رضوی.

 

منابع انگلیسی

Allner, Irmin. 1993. A Jungian interpretationof Goeeth, s Faust with special Emphasis on the individuation process. U.S.A: Syracuse University.

Figgis, Darrill. 1926. A Mask. London: Julian Editions.

Herskovitz, Stephen And Malcolm Crystal. 2010. "The essential brand persona: storytelling and branding". Journal of business strategy. Massachusetts. U.S.A.

Jung, Carl Gustav. 1966. The practice of psychotherapy. Essays on the psychologyof Tranference an ither subjects. . New York: Vintage Books.

-------------. 1960. The Psychogenesisof Mantal Disease. New York: Pantheon Books.

------------- .1960. The Archetype and the collective unconscious. New York: Princeton univ.

Lazlo, Violet s. 1958. Psyche and Symbol. A. selection from the. writing of C.G.Jung. New York: Doubleday.

Maduro .Renaldo.  j.  joseph  B. Wheelwright. 1992."Archetype  and  Archetypal image". In Jungian Literary Criticism: Northwestern University s press.

Samuels. Andrew. 1986. Acritical  Dictionary  of   Jungian  Analysis. London: Routledge & Kegan Paul.

Witmont, Edward  c. 1973. The symbolic Ouest. Princeton.N.J.: Princeton university press.

Wyse, Margaret. A. 1997. The Jungion  mother archetype in Chretien de Troyes Perceval and  john  Milton . s mask presented  at Ludlow  castle  Samson  agonists. paradise  lost  an paradise  regained. United States: University of Kentucky.

References

Attār-e Neishaburi. (2005/1384H). Mantegh-ot Teir. Ed. and annotation by Seyyed Sadegh Gowharin. 22^nd ed. Tehran: Elmi va Farhangi.

Bilisker, Richard. (2009/1388H). Andishe-ye Yung. Tr. by Hossein Payandeh. 3^rd ed. Tehran: Ashian.

Bozorg Bigdeli, Saeed & Pour Abrisham, Ehsan. (2011/1390H). Naghd va tahlil-e hekayat-e Sheikh-e San’an bar asas-e nazariye-ye fardiyyat-e Yung. Azad University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. Year 7, no. 23.

Emadzadeh, Hossein. (2004/1383H). Tarikh-e anbia az Adam ta Khatam va ghesas-e Ghor’an. 2^nd ed. Tehran: Eslam.

Feast, Jess and Feast, Gregory. (2010/1389H). Nazarie-hāye shakhsiat. Tr. by Yahya Seyyed Mohammadi. Tehran: Ravan.

Fordham, Frieda. (1977/1356H). Moghaddame-yi bar ravanshenasi-e Yung (An Introduction to Jung’s Psychology). Tr. by Masoud Mirbaha. Tehran: Ashrafi.

Harrison. (1993/1372H). Ravanpezeshki. Tr. by Mohammad Reza Shams, Mohammad Ali Shadian Haghighi, Babak Shokoohi. 1^st ed. Tehran: Foroogh-e Andishe.

Jung, Carl Gustav. (2008/1387H)A. Rooh va zendegi. Tr. by Latif Sadaghiani. 3^rd ed. Tehran: Jami.

--------. (1989/1368H). Chahar soorat-e mesali. Tr. by Parvin Faramarzi. Mashhad: Moavenat-e Astan-e Ghods-e Razavi.

--------. (1999/1378H). Khaterat, roya, andishe-ha. Tr. by Parvin Faramarzi. 3^rd ed. Mashhad: Astan-e Ghods-e Razavi.

--------. (2000/1379H). Ravanshenasi va kimiagari. Tr. by Parvin Faramarzi. 2^nd ed. Mashhad: Astan-e Ghods-e Razavi.

--------. (2007/1386H). Ravanshenasi va din. Tr. by Foad Rowhani. Tehran: Elmi va Farhangi.

--------. (2008/1387H)B. Ensan va sambol-hayash (Man and his symbols). Tr. by Mahmood Soltaniyyeh. 6^th ed. Tehran: Jami.

Moreno, Antonio. (2007/1386H). Yung, khodayan, va ensan-e modern (Jung, Gods, and Modern Man). Tr. by Dariush Mehrjuyi. 4^th ed. Tehran: Markaz.

Mowlavi. (2008/1387H). Ghazaliat-e Shams-e Tabriz. Selection and interpretation by Mohammad Reza Shafi’ie Kadkani. 3^rd ed. 1^st Vol. Tehran: Sokhan.

--------. (2004/1383H). Masnavi-e Ma’navi. Annotation by Karim Zamani. 17^th ed. Tehran: Ettelā’āt.

Pournamdarian, Mohammad Taghi. (1996/1375H). Ramz va dāstan-hāye ramzi dar adab-e Farsi. 4^th ed. Tehran: Elmi va Farhangi.

Sa’di. (1980/1359H). Boostan-e Sa’di. Ed. and interpretation by Gholamhossein Yusefi. 1^st ed. Tehran: Anjoman-e Zaban va Adabiat-e Farsi.

Sajjādi, Seyyed Ja’far. (2002/1381H). Farhang-e estelahat va ta’birat-e erfani. 6^th ed. Tehran: Tahuri.

Sanaii. (2008/1387H). Hadighat-ol Haghighe va Shari’at-ol Tarighe. Ed. by Modarres Razavi. 7^th ed. Tehran: Tehran University Press.

Schultz, Duane P. (1983/1362H). Olguye shakhsiat-e salem. Tr. by Giti Khoshdel. 1^st ed. Tehran: No.

Shamisa, Sirus. (1998/1377H). Farhang-e esharat-e adabiat-e Farsi. 1^st ed. Tehran: Ferdowsi.

Tajeddini, Ali. (2004/1383H). Farhang-e namād-hā va neshane-hādar andishe-ye Mowlana. 2^nd ed. Tehran: Sorush.