انسان کامل از دیدگاه ابن‌عربی و پیشینة آن

محورهای موضوعی : اسطوره

مرتضی شجاری ¹

1 - استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز

تاریخ دریافت : 1394/02/19 تاریخ پذیرش : 1394/02/19 تاریخ انتشار : 1385/01/01

کلید واژه: انسان کامل, کون جامع, حقیقت محمدی, ولی, قطب,

چکیده مقاله :

مفهوم انسان کامل یکی از مفاهیم مهم در عرفان و فلسفه اسلامی است. ابن‌عربی اعتقاد دارد: انسان کامل کامل‌ترین مجلایی است که حق در او ظهور کرده، خلقت با او آغاز شده و بدو ختم می‌گردد، قطب و مرکز دایره وجود است، عالم بر مدار او می‌چرخد و همه کائنات از او فیض می‌گیرند. در این مقاله با اشاره به اندیشه‌های پیشینیان در این‌باره، تبیین ابن‌عربی از انسان کامل تحلیل می‌شود.

چکیده انگلیسی:

  ‘Anthropos Teleios’ (Perfect Man) is a key concept in Islamic mysticism. The ‘Perfect Mon’ is the place of theophany and Divine unveiling. Creation depands on the ‘Perfect Man’ and ends with him. He is the center of ‘circle of existence’ and cosmos. In this article, the concept of ‘Anthropos teleios’ (Perfect Man), from Ibn Arabi’s point of view, as well as his predecessors’ ideas, will be discussed.    

منابع و مأخذ:

آشتیانی، سیدجلال‌الدین. 1365. شرح مقدمة قیصری بر فصوص‌الحکم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

ابن‌عربی، محیی‌الدین محمدبن‌علی. 1366 ق. انشاءالدوائر. لیدن : بریل.

ــــــــ . 1367.  التجلیات‌الالهیه. به کوشش عثمان اسماعیل یحیی. مرکز نشر دانشگاهی.

ــــــــ . 1366 ق.  التدبیرات‌الالهیه فی اصلاح‌الملکه‌الانسانیه. طبع لیدن.

ــــــــ . 1336 ق. عقلة‌المستوفز. طبع لیدن.

ــــــــ . بی‌تا.  الفتوحات‌المکیه. بیروت : دار صادر.

ــــــــ . 1400 ق. فصوص‌الحکم. به‌کوشش ابوالعلاء عفیفی. بیروت: دارالکتاب‌العربی.

ایجی. مذهب اشعری در تاریخ فلسفه اسلام. ج 1. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

ایزوتسو، توشیهیکو. 1378. صوفیسم و تائوئیسم. ترجمة محمدجواد گوهری. تهران: روزنه.

بدوی، عبدالرحمن. 1403 ق. الانسانیه و الوجودیه فی‌الفکرالعربی. بیروت: دارالعلم.

ــــــــــــــــ. . 1984. موسوعه‌الفلسفه. بیروت: المؤسسه‌العربیه.

بریه، امیل. 1374. تاریخ فلسفه. ترجمة علی‌مراد داودی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

پارسا، خواجه‌محمد. 1366. شرح فصوص. به کوشش جلیل مسگرنژاد. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

التستری، ابومحمدسهل‌بن‌عبدالله. 1329 ق. تفسیرالقرآن‌العظیم. مصر: دارالکتب‌العربیه‌الکبری.

جامی، عبدالرحمن. 2536. نقدالفصوص فی شرح نقش‌الفصوص. به کوشش ویلیام چیتیک. تهران: انجمن فلسفه ایران.

جامی، عبدالرحمن. 1376. تأییه عبدالرحمن جامی. به کوشش صادق خورشا. تهران: دفتر میراث نشر مکتوب.

الجندی، مؤیدالدین. 1361. شرح فصوص‌الحکم. به کوشش سیدجلال‌الدین آشتیانی. مشهد: دانشگاه مشهد.

الحکیم. سعاد. 1401 ق. المعجم‌الصوفی. بیروت: دندره للطباعه والنشر.

حکیم ترمذی. محمدبن علی. 1982. ختم‌الاولیاء. به کوشش اسماعیل عثمان یحیی. بیروت: دار نشر تراث‌العربی.

حلاج، حسین‌بن منصور. 1379. الطواسین (در مجموعه آثار حلاج) به کوشش قاسم میرآخوری. تهران: یادآوران.

الخمینی، روح‌الله. 1406 ق. تعلیقات علی شرح فصوص‌الحکم و مصباح‌الانس. تهران: مؤسسه پاسدار اسلام.

خوارزمی، تاج‌الدین حسین‌بن حسن. 1364. شرح فصوص‌الحکم. به کوشش نجیب مایل هروی. ج 2. تهران: مولی.

دوشن گیمن، ژاک. 1378. اورمزد و اهریمن. ترجمه عباس باقری. تهران: فروزان.

زنر، آر. سی. 1377. تعالیم مغان. ترجمه فریدون بدره‌ای. تهران: توس.

سهروردی، شهاب‌الدین یحیی‌بن حبش. 1372. مجموعة مصنفات. به کوشش هانری کربن و ... . تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

م. م. شریف. 1362. تاریخ فلسفه در اسلام. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

شیخ مکی، ابوالفتح محمد مظفرالدین محمدبن حمیدالدین‌بن عبدلله. 1364. الجانب‌العربی فی حل مشکلات الشیخ محیی‌الدین‌بن‌العربی. به کوشش نجیب مایل هروی. تهران: مولی.

شدر، هانس هانریش. 1950. نظریه‌الانسان‌الکامل (درالانسان‌الکامل فی‌الاسلام). به کوشش عبدالرحمن بدوی. قاهره.

عفیفی، ابوالعلاء. 1934. نظریات‌الاسلامیین‌فی‌الکتیبه (‌در الکلّیة‌‌الادب). ج 2. مایو.

غزالی، ابوحامد محمدبن محمد. 1934. مشکوة‌الانوار. (در مجموعه‌الجواهرالعولی من رسائل حجة‌الاسلام غزالی). قاهره.

فرغانی، سعیدالدین سعید. 1357. مشارق‌الدراری شرح تائیه ابن فارض. به کوشش جلال‌الدین آشتیانی. مشهد: دانشگاه مشهد.

فلوطین. 1413. اثولوجیا. (در افلوطین عندالعرب) به کوشش عبدالرحمن بدوی. قم: بیدار.

الفناری، محمدبن حمزه. 1374. مصباح‌الانس. به کوشش محمد خواجوی. تهران: مولی.

قیصری، محمدداوود. 1375. شرح فصوص‌الحکم. به کوشش جلال‌الدین آشتیانی. تهران: علمی و فرهنگی.

کاشانی، عبدالرزاق. 1407 ق. شرح فصوص‌الحکم. مصر.

کربن، هانری. 1374. ارض ملکوت. ترجمه سیدضیاءالدین دهشیری. تهران: طهوری.

مجتبایی، سیدفتح‌الله. 1354. شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان. تهران: انجمن فرهنگ ایران باستان.

مولوی، مولانا جلال‌الدین محمد. 1363. مثنوی معنوی. به کوشش ر. آ. نیکلسون. تهران: امیرکبیر.

ناس، جان. بی. 1377. تاریخ جامع ادیان. ترجمه علی‌اصغر حکمت. تهران: علمی و فرهنگی.

نیکلسون، ر. آ. 1970. انسان‌الکامل (در دایرةالمعارف‌الاسلامیه). ج 3. بیروت: دارالفکرالعربی.

Affifi. A. E. 1939. The Mystical Philosophy of Muhyid-din Ibnul-Arabi. Cambridge: University Press.

Armstrong. A. H. 1947. An Introduction to Ancient Philosophy. London.

Izutsu. T. 1984. Sufism and Taoism. Berkely: University of California Press.

Nicholson. R. A. 1976. The Idea of Personality in Sufism. India.