تأمّلات مرگ‌اندیشانه در چند متن منثور صوفیانه تا قرن پنجم هجری

محورهای موضوعی : اسطوره

مصطفی خرسندی شیرغان ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند)
محمد بهنام فر ² (دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند)
بتول مهدوی ³ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران)

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1392/07/01

کلید واژه: عرفان, ‌ صوفیان, مرگ‌اندیشی, ‌ مرگ‎هراسی, مرگ‎دوستی,

چکیده مقاله :

این جستار به تحلیل و بررسی تأمّلات مرگ‌اندیشانه در متونِ مهمّ منثور صوفیانه تا قرن پنجم هجری می‌پردازد. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که مرگ‎اندیشی در متون عرفانی قرن پنجم هجری در مقایسه با متون عرفانی سده‌های پیش از آن بسامد بیشتری دارد. این نکته می‌تواند نشان‌دهنده عمق و اصالت تجربه‎های صوفیان و عارفان و ارادۀ معطوف به مرگ در وجود آنان باشد. سویة دیگر این بررسی نشان می‌دهد که در آثار صوفیان اهل قبض که متّصف به مقام خوف بودند، مرگ‎هراسی نمودِ بیشتری دارد، ولی در آثار صوفیان اهل بسط و سُکر، پدیدۀ مرگ‎دوستی بیشتر تجلّی یافته است.

چکیده انگلیسی:

Applying an analytic and descriptive approach, the goal of this article is to study the topic of thinking to death in a number of mystical texts of 1st to 5th centuries A.H. This study reveals that thinking to death increases as we move from the 1st to 5th century. It is also possible to say that thinking to death may be a symptom of the depth of mystical experiences and will to death among the mystics. In addition, the results indicate that fearing death is widespread among the mystics of contraction, and loving death is common among the mystics of expansion.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

ابوعلی عثمانی. 1387. ترجمة رسالة قشیریه. به تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: زوّار.

حسینی، مریم. 1389. «شهر خدای سنایی در حدیقة‌الحقیقة». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. س 6. ش 20.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1353. فرار از مدرسه. تهران: انتشارات انجمن آثار ملّی.

سرّاج طوسی، أبو‌نصر. 1380. اللُّمع. مقدمه، تحقیق و استخراج احادیث عبدالحلیم محمود و طه عبدالباقی سرور. مصر: دارالکتب‌الحدیثه؛ بغداد: مکتبة‌المثنی.

سهلگی بسطامی، ابوالفضل محمّدبن علی. 1384.  النور من کلمات سلطان‌العارفین ابی‌یزید طیفور (دفتر روشنایی: از میراث عرفانی بایزید بسطامی). ترجمه و تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1384. نوشته بر دریا: از میراث عرفانی ابوالحسن خرقانی. تهران: سخن.

غزّالی، احمد. 1376. مجموعه آثار فارسی. به اهتمام احمد مجاهد. چ3. تهران: دانشگاه تهران.

غزّالی، محمّد. 1381. احیاء علوم الدّین. ترجمه مؤیّدالدّین محمّد خوارزمی. به کوشش حسین خدیو جم. ج4. چ3. تهران: علمی و فرهنگی.

ـــــــــــــ . 1383. کیمیای سعادت. ج2. چ11. تهران: علمی و فرهنگی.

فروزانفر، بدیع‎الزّمان. 1387. احادیث و قصص مثنوی. ترجمة کامل و تنظیم مجدّد حسین داوودی. چ4. تهران: امیرکبیر.

فلاح، مرتضی. 1387. «سه نگاه به مرگ در ادبیات فارسی»؛ دو فصلنامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی. س6. ش11.

محمّدبن منوّر. 1376. اسرارُالتوحید فی مقامات الشیخ ابی‌سعید. مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. ج2. چ4. تهران: آگاه.

مستملی بخاری، ابوابراهیم. 1363. شرح التعرّف لمذهب التّصوّف. مقدّمه و تصحیح و تحشیه محمّد روشن. ج 1و2. تهران: اساطیر.

ـــــــــــــــــــــــــ . 1365. شرح التعرّف لمذهب التّصوّف. مقدّمه و تصحیح و تحشیه محمّد روشن. ج3. تهران: اساطیر.

ـــــــــــــــــــــــــ . 1366. شرح التعرّف لمذهب التّصوّف. مقدّمه و تصحیح و تحشیه محمّد روشن. ج4. تهران: اساطیر.

هجویری، ابوالحسن. 1384. کشف‌المحجوب. مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. چ2. تهران: سروش.

یالوم، اروین. 1389. خیره به خورشید. ترجمة مهدی غبرایی. مشهد: نیکو نشر.

 

References

Abu-'Ali 'Osmāni,. (1995/1374SH). Tarjeme-ye resāle-ye Qosheiriyah. Ed. By Badi'-ozzamān Forouzānfar. Tehran: Zavvār.

Fallāh, Mortezā. (2008/1387SH). “Se negāh be marg dar adabiāt-e fārsi”. Journal of Faslname pazhouhesh-e zabān va adabiāt-e fārsi. Year 6.  No.11.

Ghazāli, Ahmad. (1997/1376SH). Majmou'e-ye āsār-e fārsi. Ed. By Ahmad Mojāhed. Tehran: university of Tehran.

Ghazāli, Mohammad. (2002/1381SH). E'hyā-e 'oloum-e-ddin. Tr. By Mo'ayed-odin Mohammad-e Khārazmi. With the Efforts of hosein khadive jam. Vol. 4. 3^rd ed. Tehran: 'Elmi va farhangi.

Ghazāli, Mohammad. (2004/1383SH). kimyā-ye sa'ādat. Vol. 2. 11^th ed. Tehran: 'Elmi va farhangi.

Hojviri, Ali ibn ꞌOthman. (2005/1384H). Kashf-ol-mahjoub. ed. by Mahmoud ꞌĀbedi. 2^nd ed. Tehran: Soroush.

Hoseini, Maryam. (2010/1389SH). Shahr-khodāye sanāei dar hadiqat-ol-haqiqah. Quarterly journal of mytho-mystic literature. Year6. No2.

Mohammad Ibn Monavar. (1997/1376SH). Asrār-ottowhid fi maqāmāt-e sheikh Abu-Saeed. Introduction, Foreword and Ed. By M.Rezā Shafi'ei Kadkani. Vol.2. 7^th ed. Tehran: Āgāh.

Mostamli-ye bokhāri, Abu Ebrāhim. (1984/1363SH).Shar'h-e ta'arof le mazhabe tasavof. Ed. By Mohammad  Rowshan. Vol.1&2. Tehran: Asātir.

Mostamli-ye bokhāri, Abu Ebrāhim. (1986/1365SH).Shar'h-e ta'arof le mazhabe tasavof. Ed. By Mohammad  Rowshan. Vol.3. Tehran: Asātir

Mostamli-ye bokhāri, Abu Ebrāhim. (1987/1366SH).Shar'h-e ta'arof le mazhabe tasavof. Ed. By Mohammad  Rowshan. Vol.4. Tehran: Asātir

Sarrāj Tousi, Abu Nasr. (1960/1339SH). Al-loma'. Research by Abd-ol-'Halim Mahmoud and Tāhā Abd-ol-bāqi Sorour.  Dar-ol-ketāb-e al-hadiseh-e mesr and Maktabe Mosannā Bagdad.

Sahlagi Bastāmi. Abu-l-fazl Mohammad ibn 'Ali. (2005/1384SH). A-nnour men kalemāt-e soltān-el-'arefin abi-Yazid Tayfour (Daftar-e rowshanaei). Tr. By Dr. M. Rezā Shafi'ei Kadkani. 2^nd ed. Tehran: Sokhan.

Shfi'ei kadkani, Mohammad Rezā. (2005/1384SH). Neveshte bar darya: Abu-l-Hassan Kharaqāni's Mystic Heritage. Tehran: Sokhan.  

Yalom, Irvin. (2010/1389SH). Khireh be khorshid (Staring at the Sun: Overcoming the Terror of Death). Tr. By Mehdi, Ghabrāei. Mashhad: Nikoo-nashr.

Zarrinkoub, Abd-ol-hosein. (1974/1353SH). farar az madreseh. Tehran: Entesharat-e anjoman-e āsār-e melli.