«مرغ شُو» در باورهای کهن مردم جنوب کرمان
محورهای موضوعی : اسطوره
حمید جعفری قریه
1
(دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان)
فاطمه احمدی زاده‏ کهن
2
(دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولیعصر (عج) رفسنجان)
کلید واژه: اسطوره, باورهای عامیانه, مرغ شو, خون آشامی, مرگ آفرینی,
چکیده مقاله :
یکی از پر رمزورازترین باورهای عامیانۀ مردم جنوب کرمان در گذشتهاعتقاد به پرنده ای به نام مرغ شُو بوده است. مردم این ناحیه می پنداشتد که این مرغ رنگ زرد طلایی دارد، قادر است اندازۀ خود را تغییر دهد، به طور معمول در شب ظاهر می شود، و با مکیدن خون نوزاد سبب مرگ او می شود. داستان های مربوط به مرغ شُو در گذر زمان، با واقعیت و خیال درهم آمیخته اند و این پرنده که به گونه ای با موجودات اساطیریپیوند دارد، در باور مردم، به مرغی شگرف و هراسناک تبدیل شده است. نگارندگان این پژوهش کوشیده اند به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، به معرفی این پرنده و ردیابی آن در اسطوره های سایر ملل بپردازند. حاصل آنکه این مرغ اساطیری بخشی از بن مایه های داستان سیمرغ، موجودی به نام خون آشام، مرغ کَمَک، گارودا در اسطوره های هندی، و استیمفالی در یونان، و لیلیت یا لیلیتو در اسطوره های بین النهرین را با خود همراه دارد. خون آشام بودن مرغ شو و مرگ آفرینی آن نیز با ناشناخته بودن برخی از بیماری ها برای مردم گذشته در پیوند است.
One of the most mysterious popular beliefs of south Kerman’s people in Iran is about a bird so-called “morqe sho”. According to them, this yellow and golden bird can change its size and appears in night. The bird is associated with mythological creatures in a way and by blood sucking of babies causes their death. In the passage of time, the stories about the bird have been intertwined with reality and fantasy, and in popular belief, the bird has become a frightening one. The aim of present article is to introduce this bird and trace it in the myths of other nations by using descriptive-analytical method. As a result, the bird has some themes of Simorq, Vampire, Kamak (Iranian mythical bird), Garuda (Indian mythical bird), The Stymphalian birds (a group of birds in Greek mythology) and Lilith (a Mesopotamian mythical character). Also, for the people in the past, the bird's being blood sucker and death creator is related to some illnesses.
کتاب مقدس.
آموزگار، ژاله. 1382. تاریخ اساطیر ایران. پنجم. تهران: سمت.
انوشه، حسن. 1375.دانشنامه ادب فارسی. ج1. تهران: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی دانشنامه.
اوستا. 1383. به کوشش جلیل دوستخواه. 2ج. هشتم. تهران: مروارید.
اونامونو، میگل. 1383. درد جاودانگی. ترجمۀ بهاءالدّین خرّمشاهی.چ ششم. تهران: ناهید.
ایونس، ورونیکا. 1373. شناخت اساطیر هند. ترجمۀ محمدحسین باجلان فرخی. تهران: گلشن.
بهار، مهرداد. 1390.از اسطوره تا تاریخ. چ هفتم. تهران: چشمه.
حجازی، آرش. 1387.«لیلیت شهربانوی شب؛مروری بر شخصیت اسطوره‌ای نخستین زن در داستان آفرینش سامی».فصلنامۀ فرهنگی-هنری جشن کتاب. ش5.
رستگارفسایی، منصور. 1383.پیکرگردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رضابیگی، مریم. 1387.«مقایسه تطبیقی اساطیر ملل مختلف(ایران، چین، ژاپن، یونان، روم، هند، بین‌النهرین)». فصلنامه تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. ش20.
سلطانی، سارا. 1389.«جغد در گذر روزگاران». ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم. ش 2.
شمیسا، سیروس. 1377.فرهنگ اشارات ادب فارسی. تهران: فردوس.
صفا، ذبیح‌الله. 1389.حماسه‌سرایی در ایران.چ نهم. تهران: امیرکبیر.
عطار نیشابوری، فریدالدّین محمد. 1374.منطق‌الطّیر.تصحیح سیدصادق گوهرین. تهران: علمی و فرهنگی.
فرنبغ دادگی. 1369. بندهش. به کوشش مهرداد بهار. تهران: توس.
فضائلی، سودابه. 1388. فرهنگ غرایب،آیین‌ها، اساطیر، رسوم. ج2. تهران: افکار.
قائمی، فرزاد. 1392. «بررسی کهن‌الگوی انسان نخستین و نمودهای آن در بخش پیشدادی شاهنامه بر مبنای اسطوره‌شناسی تحلیلی».فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش31.
کرتیس، وستاسرخوش. 1373.اسطوره‌های ایرانی. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.
کریستی، آنتونی. 1373.اساطیر چین. ترجمۀ محمدحسین باجلان فرحی. تهران: اساطیر.
کمپبل، جوزف. 1377.قدرت اسطوره. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.
لوفر دلاشو، مارگریت. 1366. زبان رمزی قصه‌های پریوار. تهران: توس.
ملکی، مهدیه. 1389.«بررسی تطبیقی اسطوره‌های ایران و هند در عهد باستان».فصلنامۀ علمی پژوهشی هنرهای تجسمی. ش6.
مفرد کهلان، جواد. 1385.«مرغان اساطیری اوستا و کتب پهلوی». وبلاگ ناصر حاجلو.
نصیحتی، م.1386. قابل دسترسی در سایت nasihati.persianblog.ir/post/.
هدایت، صادق. 1342.سه قطره خون و نیرنگستان. تهران: امیرکبیر.
هینیلز. جانراسل. 1385.شناخت اساطیر ایران.ترجمۀمحمدحسین باجلان فرّخی.چ دوم.تهران: اساطیر.
یاحقی، محمّدجعفر. 1369.فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. تهران: سروش.
یزدانپرست، محمدحمید. 1380.داستان پیامبران در تورات، تلمود، انجیل و قرآن و بازتاب آن در ادبیات فارسی. تهران: اطلاعات.
English Source
Eliade ،Mircea.(1986).“shape shifting”. The Encyclopedia of Religion. by: james p. carse
_||_.
References
The Holy Bible.
Amouzgār, Jaleh. (2004/1382SH). Tārikh-e asātir-e Iran. 5th ed. Tehrān: Samt.
Anousheh, Hasan. (1996/1375SH). Danesh-nāmeh-ye Adab-e Farsi. First Vol. Tehrān: Mo’aseseh-ye Farhangi va Enteshārāti-ye Daneshnāmeh.
Attār Neishabouri, Farid-ol din Mohammad. (1996 /1374SH).Mantegh al- tayr. Ed. by Seyyed Sādegh Goharin. Tehrān: Elmi va Farhangi.
Avestā. (2005/1383SH). With the Effort of Jalil-e Doustkhāh. 2nd Vol. 8th ed. Tehrān: Morvārid.
Bahār, Mehrdād. (2011/1390SH). Az Ostoureh ta Tārikh. 7th ed. Tehrān:Cheshmeh.
Bested, Roger. (1991/1370SH). Danesh-e Asātir (La Mythologie). Tr. by Jalāl-e Sattāri. Tehrān: Tous.
Campbell, Joseph. (1998, 1377 SH). Ghodrat-e ostoure (The Power of myth). Tr. by Abbas Mokhber. Tehrān: Nashr-e Markaz.
Christie, Anthony. (1995 /1373SH). Asātir -e Chin (Chinese mythology). Tr. by Mohammad Hosain Bajalān Farrokhi. Tehrān: Asātir.
Curtis, Vasta Sarkosh. (1995 /1373SH). Ostoureh-hā-ye Irāni (Persian Myths). Tr. by Abbās Mokhber. Tehrān: Markaz.
Faranbagh Dādegi. (1990/1369SH). Bondahishn. Ed. by Mehrdād Bahār. Tehrān: Tous.
Fazāeli, Soudābeh. (2010 /1388SH). Farhang-e Gharayeb, A’in-hā, Asātir, Rosoum. 2thed. Tehrān: Afkar.
Ghā'emi, Farzād. (2013/1392SH). “Barresi-ye Kohan olgou-ye Ensān-e nakhostin va Nemoud-hā-ye ān dar bakhsh-e pishdādi-ye Shāh-nameh bar mabnā-ye ostoureh- Shenāsi-ye Tahlili”. Fasl-nāmeh-ye Adabiyāt Erfāni va Ostoureh shenakhti-ye Daneshgāh-e Āzād-e Eslāmi Vāhed-e Tehran Jonoub. Year 9.No. 31.
Hedāyat, Sādegh. (1963/1342SH). Seh Ghatreh khoun va Neirangestān. Tehrān: Amirkabir.
Hejāzi, Arash. (2008/ 1387 SH).” Lilit shahrbānou-ye shab: Morouri bar Shakhsiyat-e ostoureh-i-ye nakhostin zan dar dāstān-e Áfarinesh-e Sāmi”. Fasl-nāmeh-ye Farhangi-Honari-ye Jashn-e Ketāb (Cultural-artistic quarterly of Jashn-e ketāb). No.5. Spring. Pp.104-113.
Hinnells, John. Russel. (2006/ 1385SH). Shenākht-e asātir-e Irān (Persian mythology). Tr. by Bājelān Farrokhi. 2th ed. Tehrān: Asātir. Loeffler-Delachaus, Marguerite. (1987/1366SH). Zabān-e ramzi-ye ghesseh-hā-ye Parivār (Le symbolisme des contes de fees). Tehrān:Tous.
Maleki, Mahdiyeh. (2010/ 1389SH). “Barresi-ye tatbighi-ye ostoure-hā-ye Irān va Hend dar ahd-e Bāstān”. Fasl-nameh-ye Elmi Pazhouheshi-ye Honar-hā-ye Tajassomi. Autumn. No. 6.
Mofrad Kahlān, Javād. (2006/1385SH). Morghan-e asatiri- yeAvestā va Kotob-e Pahlavi, Weblog-e Naser-e Hājlou.
Rastgar-fasā’I, Mansour. (2005/ 1383SH). Peykar-gardāni dar asātir. Tehrān: Pazhouheshgāh-e 'Oloum-e Ensāni.
Reza-beygi, Maryam. (2009/ 1387SH). “Moghāyeseh-ye Tatbighi-ye asātir-e melal-e mokhtalef (Iran, China, Japan, Greece, Rome, India, Mesopotamia)”. Islamic Āzād University Journal Quarterly of Persian Literature, branch of Mashhad. No. 20. Pp. 155-175.
Safa, Zabih-Allah. (2011/1389SH). Hamāseh Sarayi dar Irān. 9th ed. Tehrān: Amirkabir.
Shamisā, Sirous. (1999/ 1377SH). Farhang-e eshārāt-e Adab-e Fārsi. Tehrān: Ferdous.
Soltāni, Sārā. (2011/ 1389SH). “Joqd dar gozar-e roozegārān”. To rā ey kohan boum va bar doost dāram. No. 2.
Unamuno, Miguel. (2005/1383SH). Dard-e Jāvdānegi (The tragic sense of life in men and nations).Tr. by Bahā’-ol ddin-e Khorramshāhi. 6th ed. Tehrān: Nashr-e Nāhid.
Yāhaghi, Mohammad Ja’far. (1990/ 1369SH). Farhang-e asātir va eshārāt-e dāstāni dar adabiyāt-e fārsi. Tehrān: Soroush.
Yazdān Parast, Mohammad Hamid. (2001/1380SH). Dāstān-e payāmbarān dar torāt, telmoud, enjil va qurān va bāztāb- e ān dar adabiyāt-e fārsi. Tehrān: Ettela'at.