کارکرد اسطوره‌ها در اشعار سهراب سپهری
محورهای موضوعی : اسطوره
1 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر
کلید واژه: اسطوره, شعر معاصر, سهراب سپهری, هشت کتاب, تحلیل متن,
چکیده مقاله :
مطالعه و بررسی اسطوره ها یکی از راه های شناخت فرهنگ، اندیشه، باورها و اعتقادات، و تاریخ تمدن ملّت ها است؛ علاوه بر این، این بررسی ها دسترسی به ریشة برخی از آداب و الگوهایی را که هنوز در زندگی بشر کارکرد دارند، امکان پذیر می سازد. برخی از نویسندگان و شاعران در دورۀ معاصر نیز اسطوره ها را به منظور القای پیام، دست مایۀ کار خود قرار داده اند؛ چراکه این کار موجبِ نفوذ، غنا و هویت اثر خواهدگشت. در این پژوهش، به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، کارکرد اسطوره ها در شعر سهراب سپهری نشان داده شده است.سپهریدر قلمرو هستی شناسی گام نهاده و فراتر از مضمون های اجتماعی با نقب زنی به جهان اسطوره ها، به دودمان و تبار انسان نظر افکنده است. وی رکود و استبداد زمانه خود را برنتافته و با انطباق اسطوره ها بر جامعه، اوضاع جامعۀ را با اعتراض هوشمندانه نشان داده است؛ از این رو، اشعارش نشان دهنده عصیان او در برابر تاریخ روزگار است و آرزوها و نیازهای مادی و معنوی انسان معاصر را بازتاب می دهد.
One of the ways for recognizing the culture, thoughts and beliefs of a nation is studying her myths. The origins of some rites and cults which are useful in the life of contemporary man are rooted in the myths as well. Some modern writers and/or poets use myths for relating a message; and by doing so, they enrich their works. In the present article, the attempt has been made to show the function of myth in the works of Sohrāb Sepehri employing descriptive-analytical method. Considering the origin of man as subject that is beyond the social themes, Sepehri uses an ontological approach and goes to the world of myths. He rejects the tyranny of the times and skill fully shows the conditions of his society by comparing it to the myths. Sepehri's poems demonstrate rebelling against the history of his times and show the desires and material and spiritual needs of contemporary man.
کتاب مقدس.
اردلانی، شمس‌الحاجیه. 1376.«ساختار شعری و تحلیل اندیشه‌های سهراب سپهری». پایاننامه دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم .1377.اسطوره؛ بیان نمادین. تهران: سروش: انتشارات صدا و سیما.
اقتداری، احمد. 1354. دیار شهریاران. تهران: انجمن آثار ملّی.
الیاده، میرچا.1378. اسطورة بازگشت جاودانه. ترجمة بهمن سرکاراتی. تهران: قطره.
ــــــــــ. 1367. افسانه و واقعیت. ترجمۀ نصرالله زنگویی. تهران: پاپیروس.
ــــــــــ.1386. چشماندازهای اسطوره. ترجمة جلال ستّاری. چ دوم. تهران: توس.
ایونس، ورونیکا.1373. شناخت اساطیر هند. ترجمة محمدحسین باجلان فرجی. تهران: اساطیر.
بوش،ریچارد و دیگران.1374. جهان مذهبی ادیان در جوامع امروز. ترجمۀ عبدالرحیم گواهی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بهار، مهرداد.1352. اساطیر ایران. تهران: بنیاد فرهنگ.
ــــــــــ. 1376. جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.
بیرونی، ابوریحان. 1352. آثارالباقیه عن قرون الخالیه. ترجمۀ اکبر داناسرشت. تهران: ابن سینا.
پیرنیا، حسن. 1362. تاریخ مفصل ایران قدیم. تهران: دنیای کتاب.
دوب‍وک‍ور، م‍ون‍ی‍ک. 1373.رمزهای زنده جان. ترجمة جلال ستّاری. تهران: مرکز.
دهخدا، علی‌اکبر. 1377. لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
رضایی، مهدی. 1384. آفرینش و مرگ در اساطیر ایران. تهران: اساطیر.
ریگ‌ودا؛قدیمی‌ترین سرود‌های آریایی هند. 1367. ترجمۀ محمدرضا جلالی نائینی. تهران: نقره.
زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1369. در قلمرو وجدان (سیری در عقاید، ادیان و اساطیر). تهران: علمی.
سپهری، سهراب. 1369. هشت‌کتاب.تهران:طهوری.
سرکاراتی، بهمن. 1378. سایه‌های شکارشده (مجموعه مقالات).تهران: قطره.
شایگان، داریوش.1383. بتهای ذهنی و خاطرۀ ازلی. تهران: امیرکبیر.
شمیسا، سیروس. 1373. نگاهی به سپهری. چپنجم. تهران: مروارید.
طبری، محمدبن جریر. 1353. تاریخ طبری. ترجمة ابوالقاسم پاینده. تهران: بنیاد فرهنگ.
قائمی، فرزاد.1392. «بررسی کهن‌الگوی انسان نخستین و نمود‌های آن در بخش پیشدادی شاهنامۀ فردوسی بر مبنای اسطوره‌شناسی تحلیلی». نشریةادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختیدانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش31.
قربانی‌زرّین،باقر.1392. «نگرش اسطوره‌ای به گاو در ادبیات کهن عرب».نشریةادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش32.
ک‍ات‍ای‍ویی د م‍ن‍اس‍ک، ج‍ووان‍ی. 1354. اساطیر ملل آسیایی؛پارسی و چینی. ترجمة محمود مصور رحمانی و خسروپورحسینی. ج1. تهران: مازیار.
کریستین‌سن،آرتور.1363. نمون‍ه‌ه‍ای نخستین انسان و نخستین ش‍ه‍ری‍ار در تاریخ اف‍س‍ان‍ه‌ای ای‍رانیان.ترجمة ژاله آموزگار. ج1. تهران: نشر نو.
گرانت، مایکل. 1384. فرهنگ اساطیرکلاسیک. ترجمة رضا رضایی. تهران: ماهی.
گورین، ویلفرد.ال و دیگران.1370. رویکردهای نقدادبی.ترجمۀ زهرا میهن‌خواه. تهران: اطلاعات.
محمدی، محمدحسین. 1385. فرهنگ تلمیحات شعر معاصر. چ دوم. تهران: میترا.
مصاحب، غلامحسین. 1325. دایرةالمعارف فارسی. تهران: فرانکلین.
میرصادقی (ذوالقدر)، میمنت. 1376. واژه‌نامۀ هنر شاعری. تهران: کتاب مهناز.
یثربی، چیستا. 1375.«اساطیر ایرانی سرچشمه تاتر ملی».سروش. س18.ش787.
References
Ketāb-e Moghaddas.
Ardalāni, Shams-olhājebeh. (1997/1376SH). “Sākhtār-e she’ri va tahlil-e andisheh-hā-ye Sohrāb Sepehri”. Dezfoul Azād University.
Bahār, Mehrdād. (1973/1352SH). Asātir-e Irān. Tehrān: Bonyād-e Farhang.
Bahār, Mehrdād. (1997/1376SH). Jastāri chand dar farhang-e Irān. 1st ed. Tehrān: Fekr-e Rouz.
Birouni, Aboureyhān. (1973/1352SH). Āsār-ol-bāghiyah ’an ghoroun-el-khāliyah. Tr. by Akbar Dānā-seresht. Tehran: Ebn-e Sinā.
Bush, Richard Clarence and et. al. (1995/1374SH). Jahān-e mazhabi-ye adyān dar javāme’-e emrouz (The religious world: communities of faith). Tr. by Abdol-rahim Govāhi. 1st ed. Tehrān: Daftar-e Nashr-e Farhang-e Eslāmi.
Christensen, Arthur. (1984/1363SH). Nemoune-hā-ye nakhostin ensān o nakhostin shahriyār dar tārikh-e afsāne-hā-ye Irāniyān (Les types du premier home et du premier roi dans l'histoire légendaire des Iraniens). Tr. by Zhāleh Āmouzegār. Vol. 1. Tehran: Nashr-e Now.
De Beaucorps, Monique. (1994/1373SH). Ramz-hā-ye zendeh-ye jān (Les symboles vivants). Tr. by Jalāl Sattāri. 1st ed. Tehran: Markaz.
Dehkhodā, Ali Akbar. (1998/1377SH). Loghat-nāmeh. Tehran: University of Tehran.
Eghtedāri, Ahmad. (1975/1354SH). Diyār-e shahriyārān. Tehran: Anjoman-e Āsār-e Melli.
Eliade, Mircea. (1988/1367SH). Afsāneh va vāghe’iyat (myth and reality). Tr. by Nasrollāh Zangouei. Tehrān: Pāpirous.
Eliade, Mircea. (1999/1378SH). Ostoure-ye bāzgasht-e jāvedāneh (The myth of the eternal return or cosmas and history). Tr. by Bahman Sarkārāti. 1st ed. Tehran: Ghatreh.
Eliade, Mircea. (2007/1386SH). Cheshm-andāz-hā-ye ostoureh (Aspects du mythe). Tr. by Jalāl Sattāri. 2nd ed. Tehran: Tous.
Esmāeil-pour, Abolghāsem. (1998/1377SH). Ostoureh bayān-e nemādin. Tehran: Soroush.
Ghā’emi, Farzād. (2013/1392SH). “Barresi-ye kohan-olgou-ye ensān-e nakhostin va nemoud-hā-ye ān dar bakhsh-e pishdādi-ye Shāhnāmeh Ferdowsi bar mabnā-ye ostoureh-shenāsi-ye tahlili”. Azad University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. Year 9. No. 31.
Ghorbāni Zarrin, Bāgher. (2013/1392SH). “negaresh-e ostoureh-i be gāv dar adabiyāt-e kohan-e ’arabi”. Āzād University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. Year 9. No. 32.
_||_
References
Ketāb-e Moghaddas.
Ardalāni, Shams-olhājebeh. (1997/1376SH). “Sākhtār-e she’ri va tahlil-e andisheh-hā-ye Sohrāb Sepehri”. Dezfoul Azād University.
Bahār, Mehrdād. (1973/1352SH). Asātir-e Irān. Tehrān: Bonyād-e Farhang.
Bahār, Mehrdād. (1997/1376SH). Jastāri chand dar farhang-e Irān. 1st ed. Tehrān: Fekr-e Rouz.
Birouni, Aboureyhān. (1973/1352SH). Āsār-ol-bāghiyah ’an ghoroun-el-khāliyah. Tr. by Akbar Dānā-seresht. Tehran: Ebn-e Sinā.
Bush, Richard Clarence and et. al. (1995/1374SH). Jahān-e mazhabi-ye adyān dar javāme’-e emrouz (The religious world: communities of faith). Tr. by Abdol-rahim Govāhi. 1st ed. Tehrān: Daftar-e Nashr-e Farhang-e Eslāmi.
Christensen, Arthur. (1984/1363SH). Nemoune-hā-ye nakhostin ensān o nakhostin shahriyār dar tārikh-e afsāne-hā-ye Irāniyān (Les types du premier home et du premier roi dans l'histoire légendaire des Iraniens). Tr. by Zhāleh Āmouzegār. Vol. 1. Tehran: Nashr-e Now.
De Beaucorps, Monique. (1994/1373SH). Ramz-hā-ye zendeh-ye jān (Les symboles vivants). Tr. by Jalāl Sattāri. 1st ed. Tehran: Markaz.
Dehkhodā, Ali Akbar. (1998/1377SH). Loghat-nāmeh. Tehran: University of Tehran.
Eghtedāri, Ahmad. (1975/1354SH). Diyār-e shahriyārān. Tehran: Anjoman-e Āsār-e Melli.
Eliade, Mircea. (1988/1367SH). Afsāneh va vāghe’iyat (myth and reality). Tr. by Nasrollāh Zangouei. Tehrān: Pāpirous.
Eliade, Mircea. (1999/1378SH). Ostoure-ye bāzgasht-e jāvedāneh (The myth of the eternal return or cosmas and history). Tr. by Bahman Sarkārāti. 1st ed. Tehran: Ghatreh.
Eliade, Mircea. (2007/1386SH). Cheshm-andāz-hā-ye ostoureh (Aspects du mythe). Tr. by Jalāl Sattāri. 2nd ed. Tehran: Tous.
Esmāeil-pour, Abolghāsem. (1998/1377SH). Ostoureh bayān-e nemādin. Tehran: Soroush.
Ghā’emi, Farzād. (2013/1392SH). “Barresi-ye kohan-olgou-ye ensān-e nakhostin va nemoud-hā-ye ān dar bakhsh-e pishdādi-ye Shāhnāmeh Ferdowsi bar mabnā-ye ostoureh-shenāsi-ye tahlili”. Azad University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. Year 9. No. 31.
Ghorbāni Zarrin, Bāgher. (2013/1392SH). “negaresh-e ostoureh-i be gāv dar adabiyāt-e kohan-e ’arabi”. Āzād University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature