نگرش عرفانی و اساطیری شهرنوش پارسی‌پور نسبت به زن و جایگاه اجتماعی او براساس رمان زنان بدون مردان

محورهای موضوعی : زن و اسطوره

سولماز پورتقی میاندوآب ¹ , تورج عقدایی ² , حیدر حسن لو ³ , مهری تلخابی ⁴

1 - دانشجوی دﮐﺘﺮی زﺑﺎن و ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ زﻧﺠﺎن، زﻧﺠﺎن،اﯾﺮان
2 - داﻧﺸﯿﺎر زﺑﺎن وادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ زﻧﺠﺎن، زﻧﺠﺎن، اﯾﺮان ـ ا
3 - استادیار زﺑﺎن وادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ زﻧﺠﺎن، زﻧﺠﺎن، اﯾﺮان
4 - استادیار زﺑﺎن وادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد واﺣﺪ زﻧﺠﺎن، زﻧﺠﺎن، اﯾﺮان

تاریخ دریافت : 1402/04/01 تاریخ پذیرش : 1402/07/04 تاریخ انتشار : 1402/09/29

کلید واژه: عرفان, زن, سیر وسلوک, شهرنوش پارسی‌پور, ادبیات داستانی معاصر,

چکیده مقاله :

یکی از ابزارهای نشر آگاهی و معنویت در حوزة عرفان و سیر انسان به سمت تعالی، داستان‌های عرفانی است. نویسندگان بسیاری در آثار خود سیر انسان به سمت تعالی را با عنوان عرفان و سیروسلوک مورد توجّه قرار داده‌اند. شهرنوش پارسی‌پور یکی از نویسندگانی است که با دیدگاهی عرفانی به زندگی شخصیت‌های داستانی می‌نگرد و جاودانگی در حقیقت را به تصویر می‌کشد. رمان زنان بدون مردان، از آثار مهم شهرنوش پارسی‌پور است که با بهره‌‌گیری از بن‌مایه‌های عرفانی به خلق شخصیت زنان داستان پرداخته است. هدف پژوهش حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی، بررسی نگرش اجتماعی و عرفانی شهرنوش پارسی پور در رابطه با زن و جایگاه اجتماعی او بر اساس رمان زنان بدون مردان، می‌باشد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هر یک از شخصیت‌های داستان زنان بدون مردان را می‌توان نمایندۀ قشری از جامعه زنان دانست؛ زنانی که با رسیدن به مرحلۀ خودشناسی و سیر در انفاس خود سعی در شناخت حقیقت وجودی خود دارند و با پاکی درون، در پی جاودانگی و حقیقت هستند.

چکیده انگلیسی:

Mystical stories serve as a means of spreading awareness and promoting spirituality in the realm of mysticism and human progress towards self-transcendence. Numerous authors have focused on transcendence under the guise of mysticism and spiritual experience in their works. Shahrnush Parsipur is one such writer who views the lives of her fictional characters through a mystical lens and portrays immortality in reality. In her renowned novel Women Without Men, Parsipur employs mystical elements to create her female characters. The objective of this research is to investigate the social and mystical perspective of Shahrnush Parsipur towards women and their social status, based on the novel, using an analytical-descriptive approach. The findings of this research suggest that each character in the novel can be considered a representative of a segment of women's society; women who, by attaining self-knowledge and embarking on a spiritual journey, strive to understand the truth of their existence and seek inner purity, immortality, and truth.

منابع و مأخذ:

بورکهارت، تیتوس،1370.رمزپردازی. ترجمة جلال ستاری. چاپ اول. تهران: سروش.

پارسی‌پور، شهرنوش، 1368. زنان بدون مردان. چ1.تهران: قطره.

پورتقی میاندوآب و تورج عقدایی،1400. «زن و جایگاه اجتماعی او در حوزه‌ی خانواده و اجتماع (براساس آثار زویا پیرزاد)»، فصلنامة علمی تفسیر متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، 13(49)، صص. 321-303.

doi.org/10.30495/dk.2021.686464

پورتقی میاندوآب و تورج عقدایی،1400. «نگاهی به فلسفۀ وجودی زن در دو رمان زویا پیرزاد. دو فصلنامه مطالعات زبان فارسی(شفای دل سابق)»، 4(7)، صص. 51-35.

doi: 4/JSHD.2021.261492.1056

پورتقی میاندوآب و تورج عقدایی، 1401. «گذر از حضیض(بررسی ارتقای عرفانی شخصیت‌های رمان زنان بدون مردان)»، دوفصلنامه مطالعات زبان فارسی(شفای دل سابق)، 5(9)، صص.40-21.

doi: 10.22034/jmzf.2022.294374.1080

پورنامداریان، تقی، 1368. رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. چ3. تهران: علمی و فرهنگی.

جرجانی، سیّدشریف، 1377. فرهنگ اصطلاحات و معارف اسلامی. ترجمۀ سیّدعرب و سیما نوربخش. تهران: فرزان روز.

جوادی امام‌زاده، هادی؛ محمد بهنام‌فر، 1393. «نقدجایگاه عرفانی سیرالعباد بر اساس ساحت‌های شخصیتی سنایی»، دوفصلنامۀ علمی-پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا(س)، 7(12)، صص. 122-103.

خادم، هاجر و تورج عقدایی، 1396. «آموزه‌های عرفانی پیران در الهی‌نامه عطار». فصلنامه عرفان اسلامی، 13(51)، صص107-87.

دهخدا، علی اکبر،1377. لغت‌نامه دهخدا ( 15 جلدی)، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، روزبه.

دوبوار، سیمون، 1380. جنس دوم. ترجمة قاسم صنعوی. تهران: توس.

ستاری، 1375. سیمای زن در فرهنگ ایران. تهران: سعدی.

سجادی، جعفر، 1370.فرهنگ تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری.

سجادی، سیّدضیاء، 1376. مقدمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوف. چ6. تهران: سمت.

سعیدی، گل بابا، 1387. فرهنگ جامع اصطلاحات عرفانی ابن‌عربی. چ1. تهران: زوّار.

شوالیه، ژان وآلَن گِربران، 1384. فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی. چ2. تهران: جیحون.

نیاز کار، فرح؛ جعفری ، مرتضی و رجبیان، ساناز، 1397. «زن آرمانی، زن فتانه در آثار: سیمین دانشور، شهرنوش پارسی‌پور، غزاله علیزاده، منیرو روانی‌پور و بلقیس سلیمانی» فصلنامه زن و جامعه، 9(2)، صص. 358-321.

doi: 1001.1.20088566.1397.9.34.14.0

عباسی داکانی، پرویز، 1380. شرح قصۀ غربت عربی. تهران: تندیس.

عمید، حسن، 1385. فرهنگ عمید. تهران: امیرکبیر.

کلانتر، نوش‌آفرین؛ صادقی‌تحصیلی، طاهره؛ حسنی جلیلیان، محمدرضا؛ حیدری، علی، 1402، «آبشخور اساطیری نقش مایه‌های زمین در عرفان (زمین در عرفان و ریشه‌های اساطیری آن)»، نشریه متن‌پژوهی ادبی. 27(97)، صص. 73-69.

معین، محمد، 1386،  فرهنگ معین. تهران: زرین.

مردانی ورپشتی، مریم؛ حسین‌پور، حسین؛ روحانی، مسعود و باقری خلیلی، علی اکبر، 1402. «بررسی تطبیقی «انسان معنوی» در اندیشۀ مولانا و وین دایر»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، 19(70)، صص. 137-107.

doi: 10.30495/MMLQ.2023.698400

میتفورد، میراندا بوروس، 1394. دایرةالمعارف مصوّر نمادها و نشانه‌ها. ترجمۀ معصومه انصاری و حبیب بشیرپور. چاپ اول. تهران: سایان.

میری، ثمر؛ سالاری، مصطفی و رومیانی، بهروز، 1399. «بررسی فکری و جامعه‌شناسی آثار شهرنوش پارسی‌پور»، ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، 13(12)، صص.70-51.

رازی، نجم الدین، 1371.مرصادالعباد من‌المبداء الی المعاد. تهران: علمی و فرهنگی.

یداللهی آهنگر، جمشید و صباغ، صمد، 1393.«بررسی جامعه شناختی رمان زنان بدون مردان شهرنوش‌پارسی‌پور»، مطالعات جامعه‌شناختی، 7(25)، صص. 76-59.

ینگ هوی، 1402. «بررسی شخصیت زن و اندیشه‌های فمینیسم در رمان زنان بدون مردان شهرنوش‌پارسی‌پور»، پژوهش‌های نوین ادبی،2(3)، صص.117-1.

یثربی، سیدیحیی، 1389. عرفان عملی. چ1. قم: مؤسسه بوستان کتاب.

هاشمیان، لیلا  و نیسی، نسرین، 1396. «باز تعریف مقوله سلوک در ادبیات داستانی با نگاهی به کتاب سه‌شنبه‌ها با موری اثر میچ آلبوم»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب، 13(48)، صص. 325-297.

هاشمیان، لیلا و احمدی، میثم، 1389، «سیر آفاق در مشرب متصوفه»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب، 6(19)، صص. 190-165.

doi: 20.1001.20084420.1389.6.19.7.2

Abbāsī Dākānī, Parvīz. (2012/1380SH). Šarhe Qesse-ye Qorbate Arabī. Tehrān: Tandīs.

Amīd, Hassan. (2006/1385SH). Farhange Amīd. Tehrān: Amīr-kabīr.

Beauvoir, Simone de. (2012/1380SH). Jense Dovvom (La deuxiems sexe- The second Sex). Tr. by Qāsem San’avī. Tehrān: Tūs.

Burckhardt, Titus. (1991/1370SH). Ramz-pardāzī. Tr. by Jallāl Sattārī. 1^st ed. Tehrān: Sorūš.

Chevalier, Jean and Gheerbrant, Alain. (2005/1384SH). Farhange Namādhā (‎Dictionnaire des symboles: mythes, reves, coutumes...). Translation and research by Sūdābe Fazāyelī. 2^nd ed.  Tehrān: Jeyhūn.

Dehxodā, Alī-akbar. (1998/1377SH). Loqat-nāmeh (15 Vol). Tehrān: Tehran University Printing and Publishing Institute, Rūzbeh.

Hāšemīyān, Leylā and Ahmadī, Meysam. (2010/1389SH). “Seyre Āfāq dar Mašrabe Motesavvefeh”. Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 6^th Year. No. 19. Pp. 165-190. Doi: 20.1001.20084420.1389.6.19.7.2. [In Persian].    

Hāšemīyān, Leylā and Nīsī, Nasrīn. (2016/1396SH). “Bāz Ta’rīfe Maqūle-ye Solūk dar Adabīyyāte Dāstānī bā Negāhī be Ketābe Sešanbehā bā Mūrī Asare Mitchell David Albom”. Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 13^th Year. No. 48. Pp. 297-325. [In Persian].    

Javādī Emām-zādeh and Hādī Mohammad Behnām-far. (2013/1393SH). Naqde Jāy-gāhe Erfānī-ye Seyaro al-‘ebād bar Asāse Sāhathā-ye Šaxsīyyatī-ye Sanāyī. The scientific-research journal of mystical literature of Al-Zahra University (S). 7^th Year. No. 12. Pp. 103-122. [In Persian].    

Jorjānī, Seyyed Šarīf. (1998/1377SH). Farhange Estelāhāt va Ma’ārefe Eslāmī. Tr. by Seyyed Arab and Sīmā Nūr-baxš. Tehrān: Farzāne Rūz.

Kalāntar, Nūš-āfarīn and Sādeqī Tahsīlī, Tāhere and Hassanī Jallīlīyān, Mohammad-rezā & Heydarī, Alī. (2022/1402SH). Ābešxore Asātīrī-ye Naqš Māyehā-ye Zamīn dar Erfān (Zamīn dar Erfān va Rīšehā-ye Asātīrī-ye ān). Literary Text Journal. 27^th Year. No. 97. Pp. 69-73. [In Persian].    

Mardānī Var-poštī, Maryam and Hoseyn-pūr, Hoseyn and Rowhānī, Mas’ūd & Bāqerī Xalīlī, Alī-akbar. (2022/1402SH). Barrasī-ye Tatbīqī-ye “Ensāne Ma’navī” dar Andīše-ye Mowlānā and Wayne Walter Dyer. Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 19^th Year. No. 70. Pp. 107-137. [In Persian].    

Mīrī, Mostafā and Rowmīyānī, Behrūz. (2019/1399SH). Barrasī-ye Fekrī va Jāme’e-šenāsī-ye Āsāre Šahr-nūš Pārsī-pūr. 13^th Year. No. 12. Pp. 51-70.

Mitford, Miranda Bruce.  (2014/1394SH). Dāyerato al-ma’ārefe Mosavvare Namādhā va Nešānehā (The Illustrated Book of Signs & Symbols). Tr. by Ma’sūme Ansārī and Habīb Bašīr-pūr. 1^st ed. Tehrān: Sāyān.

Mo’īn, Mohammad. (2007/1386SH). Farhange Mo’īn. Tehrān: Zarrīn.

Nīyāz-kār, Farah and Ja’farī, Mortezā & Rajabīyān, Sānāz. (2017/1397SH). “Zane Ārmānī, Zane Fattāneh dar Āsāre: Sīmīn Dāneš-var, Šahr-nūš Pārsī-pūr, Qazāleh Alī-zādeh, Monīrū Ravānī-pūr and Belqeys Soleymānī”. Women and society quarterly. 2^nd Year. 9^th Vol. Pp. 321-358. Doi: 1001.1.20088566.1397.9.34.14.0. [In Persian].    

Pārsī-pūr, Šahr-nūš. (1988/1368SH). Zanān Bedūne Mardān. 1^st ed. Tehrān: Qatreh.

Pūr-nām-dārīyān, Taqī. (1988/1368SH). Ramz va Dāstānhā-ye Ramzī dar Adabe Farsī. 3^rd ed. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Pūr-taqī Mīyāndo-āb and Tūraj Oqadāyī. (2021/1401SH). Gozar az Hazīz (Barrasī-ye Erteqā-ye Erfānī-ye Šaxsīyyathā-ye Rommāne Zanān Bedūne Mardān). Bi-quarterly journal of Persian language studies (former healing of the heart). 5^th Year. No. 9. Pp. 21-40. [In Persian].    

Pūr-taqī Mīyāndo-āb and Tūraj Oqadāyī. (2020/1400SH). Negāhī be Falsafe-ye Vojūdī-ye Zan dar Do Rommāne Zoyā Pīr-zād. Bi-quarterly journal of Persian language studies (former healing of the heart). 4^th Year. No. 7. Pp. 35-51. [In Persian].    

Rāzī, Najmo al-ddīn. (1992/1371SH). Mersādo al-‘ebād Mena al-mabda’e ela al-mo’ād. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Sajjādī, Ja’far. (1991/1370SH). Farhange Ta’bīrāte Erfānī. Tehrān: Tahūrī.

Sajjādī, Seyyed Zīyā. (1997/1376SH). Moqaddameh-ī bar Mabānī-ye Erfān va Tasavvof. 6^th ed. Tehrān: Samt.

Sa’īdī, Gol Bābā. (2008/1387SH). Farhange Jāme’e Estelāhāte Erfānī-ye Ebne Arabī. 1^st ed. Tehrān: Zavvār.

Sattārī, Jallāl. (1996/1375SH). Sīmā-ye Zan dar Farhange Īrān. Tehrān: Sa’dī.

Yado al-llāhī Āhan-gar, Jamšīd and Sabbāq Samad. (2013/1393SH). “Barrasī-ye Jāme’e Šenāxtī-ye Rommāne Zanāne Bedūne Mardāne Šahr-nūš Pārsī-pūr”. Sociological Studies Quarterly. 7^th Year. No. 25. Pp. 59-76.  

Yang, Hoy. (2022/1402SH). “Barrasī-ye Šaxsīyyate Zan va Andīšehā-ye Femīnīsm dar Rommāne Zanāne Bedūne Mardāne Šahr-nūš Pārsī-pūr”. Journal of modern literary research. 2^nd Year. 3^rd ed. Pp. 1-117.    

Yasrebī, SeyyedYahyā. (2010/1389SH). Erfāne Elmī. 1^st ed. Qom: Būstāne Ketāb.

Xādem, Hājar and Tūraj Oqadāyī. (2016/1396SH). Āmūzehā-ye Erfānī-ye Pīrān dar Elāhī-nāme-ye Attār. Quarterly journal of Islamic mysticism. 13^th Year. No. 51. Pp. 87-107.