بازخوانی و تحلیل نشانه‌های نمادین در روایت «نبرد بودا با مارا» در متون بودایی با تأکید بر مکتب تراوادا
محورهای موضوعی : اسطوره
امیرحسین فرخ زادنیا
1
( دانشجوی دکتری تخصصی گروه ادیان و عرفان، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران)
هاتف سیاه کوهیان
2
(استادیار گروه ادیان و عرفان، واحد تاکستان. دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران.)
کلید واژه: بودیسم, مارا, اهریمن, بودا, رمزشناسی,
چکیده مقاله :
سویه‌های استعاری و نمادین روایت «رویایی بودا با مارا»، در متون بودایی و انباشتگی این روایت از سمبل‌ها و استعاره‌های عرفانی ـ اسطوره‌ای، توان‌مایگی تفسیری و وجه پویایی این روایت را برای مخاطبان در سطوح مختلف فراهم ساخته است. در این روایت، نبرد نمادین بودا با مارا به مثابه یک پارادایم سلوکی، رهیافت‌ها و راه‌کارهای الهام¬بخش و مفیدی را فرا روی سالک بودایی در وصول به نقطه بودهی (روشن‌شدگی و بیداری روحانی) قرار می‌دهد. این مقاله به روش تحلیلی ـ توصیفی، و با تبیین نمادشناسانه این روایت، ضمن توصیف ویژگی‌های مارا به عنوان سد راه سلوک انسان بودایی، به واکاوی ابعاد قطب خیر و شرّ در وجود انسان در سنّت تراوادا پرداخته و برخی از نشانه‌های نمادین مهم را در این روایت اساطیری تجزیه و تحلیل کرده است. بررسی¬ها نشان می‌دهد که روایت نبرد بودا با مارا در متون بودایی با بهره‌گیری از زبان استعاره، چالش‌های بنیادین معنوی انسان بودایی را در ساحتی فراتر از زندگی شخصی بودا نشان داده و با بسط یک گفتمان اخلاقی ـ سلوکی اسطوره‌محور، جدال پیوسته آدمی با اهریمن نفس، و روند دیالکتیکی این ستیز را در غلبه انسان بودایی بر تمامی وسوسه‌های قطب شرّ و وصول به غایت قصوای «نیروانا» بازنمایی می-کند.
The metaphorical and symbolic aspects of the narrative "Buddha's Encounter with Mara" in Buddhist texts demonstrate its richness in mystical-mythological symbols and metaphors, highlighting the narrative's dynamic nature and the potential for various interpretations for audiences at different stages. In this narrative, Buddha's symbolic battle with Mara serves as a method of suluk (mystical journey), offering inspiring and practical approaches and solutions for Buddhist seekers in their pursuit of Bodhi (enlightenment and spiritual awakening). The present study delves into the symbolic interpretation of this narrative using an analytical-descriptive approach. It further examines the characteristics of Mara as an obstacle to the Buddhist path while analyzing the dimensions of good and evil in human existence within the Theravada tradition. Additionally, it explores significant symbolic signs in this mythological narrative. The findings reveal that the narrative of Buddha's battle with Mara in Buddhist texts, employing the language of metaphor, portrays the fundamental spiritual challenges faced by a Buddhist man beyond the realm of Buddha's personal life. These texts develop a moral and myth-centered discourse, illustrating the continuous conflict between humanity and the demonic self and representing the dialectical process of this conflict through the Buddhist individual's victory over all temptations of evil and attainment of the ultimate goal of "Nirvana."
آبادیان، مصطفی، 1390. اخلاق بودایی، مبانی و ساحت ها، فصلنامه پژوهشی معرفت ادیان، (2)، صص. 168-143
آرمسترانگ، کرن، 1392. بودا. ترجمه نسترن پاشایی. تهران: فراروان.
اکرمی و دینی، میرجلیل و هادی، 1397. تجلیات عرفانی مبارزه با نفس در مثنوی های عطار، فصلنامه پژوهشی زبان و ادب فارسی، (238)، صص. 48-27
https://doi.org/10.22034/perlit.2019.8548
الدنبرگ، هرمان، 1373. فروغ خاور. ترجمه بدرالدین کتابی. تهران: اقبال.
اورسل و مورین، ماسون و لوئیس، 1398. شناخت¬نامه اسطوره¬های هندی. ترجمه محمد شکری فومشی و اکرم دژهوست کنگ. قم: ادیان و مذاهب.
بزاز وانگو، مادهو، 1398. بودیسم. ترجمه به یان رفیعی. تهران: علمی فرهنگی.
پاشایی، عسگری، 1395. دمه پده. تهران: نگاه معاصر.
ـــــــــــــــ، 1399. فرهنگ آیین بودا. تهران: نگاه معاصر.
ـــــــــــــــ، 1383. ایتی ووتکه. قم: ادیان و مذاهب.
جعفری و علیمردی، علی و محمدعلی، 1400. ارزیابی انسان شناختی تراوادا بودیسم براساس حکت متعالیه، فصلنامه علمی پژوهشهای ادیانی، (18)، صص. 252-233
10.22034/JRR.2021.258844.1800
دوبوکور، مونیک، 1391. رمزهای زنده جان. ترجمة جلال ستاری. تهران: مرکز.
ذکرگو، امیرحسین، 1391. مار در هنرهای بودایی و هندویی. تهران: فرهنگستان هنر.
رضایی و فقیه ملک مرزبان، نسرین و اکرم، 1402. «مبارزه با نفس در نقل قول‌های مستقیم ابوسعید ابوالخیر در اسرار التوحید»، فصلنامه علمی پژوهشی ادبیات عرفانی، (33)، صص.196-169
https://doi.org/10.22051/jml.2023.40514.2346
رضی، هاشم، 1360. ادیان بزرگ جهان. تهران: فروهر.
زرشناس، زهره، 1377. واژه اهریمن در ادبیات سغدی و بودایی، نامه فرهنگستان، (16)، صص. 56 -42
شایگان، داریوش، 1386. ادیان و مکتب¬های فلسفی هند. جلد اول. تهران: امیرکبیر.
زیبایی و سیدی، منیر و سیدحسین، 1398. «تحلیل ساختاری عنصر جهاد و پیکار با نفس در سوره یوسف با تأکید بر ساختار آوایی»، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، (1)، صص.138-123
https://doi.org/10.30473/quran.1970.6424
شجاعی، علیرضا، 1397. ساحل نیروانه. تهران: سمت و ادیان و مذاهب.
شوالیه و گربران، ژان و الن، 1398. فرهنگ نمادها. جلد3. ترجمة سودابه فضائلی. تهران: کتابسرای نیک.
صادق پور، شعبانی و فروزش،1397. «بررسی تطبیقی ریاضت و تهذیب نفس در اسلام با ادیان هند و بودایی»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای اعتقادی و کلامی، (28)، صص.102-81
فتح اللهی و صحرایی، علی و قاسم، 1390. «تطبیق منازل سلوک بودایی و برخی مفاهیم دمه پده با دیدگاه عارفان مسلمان»، فصلنامه علمی پژوهشی ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران جنوب، (23)، صص. 153-119
کوپر، جی سی، 1386. فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمة ملیحه کرباسیان. تهران: نشر نو.
کمپل، جوزف، 1401. قهرمان هزار چهره. ترجمه شادی خسروپناه. مشهد: گل آفتاب.
معلم، ملیحه، 1396. آیین بودا. تهران: سمت.
محمدی، میرآقا، 1385. راه های مبارزه با نفس، مجله علمی پژوهش های فقهی، (4)، صص. 82-63
https://journals.ut.ac.ir/article_18339_fcd7041cd1c760fe78640815c6cb9d86.pdf
موحدیان عطار، علی و محمدعلی، رستمیان، 1386. درسنامه ادیان شرق. قم: طه.
ناصری، زهرا، 1379. «تزکیه نفس در عرفان اسلامی و بودایی»، رساله رشته الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران.
هارویتز، لیان و ریوز، جین،1390. سوره نیلوفر سه گانه. ترجمه ع پاشایی، قم: ادیان و مذاهب.
English Sources
Auer Falk, Nancy. E. 1987. In Encyclopedia of Religion, (Mircha Eliade ed), Vol 1, New York.
Davids & Stede, T.W Rhys &William 1999), Pali-English Dictionary, SriLanka, Pali Text Society.
De La Valle, Poussin L 1971. In Encyclopedia of Religion and Ethics, (james Hastings ed), V8, New York.
Gethin, Rupert 2008, Sayings of Buddha: New Translations from Pali Nikayas, UK, Oxford University Press.
Lopez, Jr Donalds 1988. The Heart Sutra Expained, Albany: State University of New York.
Mahathera, A.P.BuddhaDatta 2002. Pali-English Dictionary, Colombo, Ambalangoda I B D. Ltd.
Naradathera 1959. The Dhammapada, London: john Murray Press.
Wayman, Alex 1959.”Studies in Yama and Mara”, Indo-Iranian journal, pp. 112 - 113
Wayman, Alex 1997. Untying the knots in Buddhism, Delhi: Motial Banarsidass Publishers.
References (In Persian)
Ābādīyān, Mostafā. (2011/1390SH). Axlāqe Būdāyī, Mabānī va Sāhathā. Marafet Adyan Research Quarterly. No. 2. Pp. 143-168.
Akramī and Dīnī, Mīr-jallīl & Hādī. (2018/1397SH). Tajallīyyāte Erfānī-ye Mobāreze bā Nafs dar Masnavīhā-ye Attār (The mystical manifestations of the fight against the self in Attar). Persian language and literature research quarterly. No. 238. Pp. 27- 48.
Armstrong, Karen. (2013/1392SH). Būdā (Buddha). Tr. by Nastaran Pāšāyī. Tehrān: Farā- ravān.
Beaucorps, Monique de. (2012/1391SH). Ramzhā-ye Zende-ye Jān (The codes of life) Tr. by Jallāl Sattārī. Tehrān: Markaz.
Campbell, Joseph John. (2022/1401SH). Qahremāne Hezār Čehre (Hero of a thousand faces). Tr. by Šādī Xosrow-panāh. Mašhad: Gole Āftāb.
Chevalier, Jean. (2019/1398SH). Farhange Namādhā (Dictionary of Symbols). 3nd Vol. Tr. by Sūdābe Fazā’elī. Tehrān: Ketāb-sarā-ye Nīk.
Cooper, Jean C. (2007/1386SH). Farhange Mosavvare Namādhā-ye Sonnatī (An Illustrated Dictionary of Traditional Symbols). Tr. by: Malīhe Karbāsīyān. Tehrān: Now (New Publication).
Fatho al-llāhī and Sahrāyī, Alī & Qāsem. (2011/1390SH). Tatbīqe Manāzele Solūke Būdāyī va Barxī Mafāhīme Dame Padeh bā Dīd-gāhe Ārefāne Mosalmān (Adaptation of Buddhist houses and some concepts of Deme Pede with the perspective of Muslim mystics). Scientific research quarterly of mystical literature and cognitive mythology. No. 23. Pp. 119-153.
Horvits, Lian and Reeves, Jane. (2011/ 1390SH). Sūre-ye Nīlūfare Se-gāne (The Sutra of the lotus Flower of the wonderful dharma). Tr. by A. Pāšāyī. Qom: Adyān va Mazāheb (Adian and Religions).
Ja’farī and Alī-mardī, Ali & Mohammad-alī. (2021/1400SH). Arz-yābī-ye Ensān Šenāxtī-ye Theravada Būdism bar Asāse Hekmate Mote’ālīyyeh (Anthropological assessment of Theravada Buddhism based on transcendental wisdom). Scientific quarterly of religious research. No. 18. Pp. 233-252. Doi: 10.22034/JRR.2021.258844.1800.
Masson-Oursel, Paul and Morin, Louise. (2019/1398SH). Šenāxt-nāme-ye Ostūrehhā-ye Hendī (An introduction to Indian myths). Tr. by Mohammad Šokrī Fūmašī and Akram Dež-hūst Kang. Qom: Adyān va Mazāheb (Adian and Religions).
Mo’allem, Malīhe. (2017/1396SH). Āyīne Būdā (Buddhism). Tehrān: Samt.
Mohammadī, Mīr-āqā. (2006/1385SH). Rāhhā-ye Mobāreze bā Nafs (Ways to fight ego). cientific journal of jurisprudential research, pajoheshhaye Feqhi. No. 4. Pp. 63-82. https://journals.ut.ac.ir/article_18339_fcd7041cd1c760fe78640815c6cb9d86.pdf
Movahhedīyān Attār, Ali and Mohammad-alī Rostamīyān. (2007/1387SH). Dars-nāme-ye Adyāne Šarq (Textbook of Eastern Religions). Qom: Tāhā.
Nāserī, Zahrā. (2000/1379SH). Tazkīyyeye Nafs dar Erfāne Eslāmī va Būdāyī (Cultivation of the soul in Islamic and Buddhist). Dissertation in the field of theology and Islamic studies, University of Tehran.
Oldenberg, Hermann. (1994/1373SH). Forūq Xāvar (Buddha: sein leben, sein lehre, sein gemeinde). Tr. by Badro al-ddīn Ketābī. Tehrān: Eqbāl.
Pāšāyī, Asgarī. (2016/1395SH). Deme Pede. Tehrān: Negāhe Ma’āser.
Pāšāyī, Asgarī. (2020/1400SH). Farhange Āyīne Būdā (Culture of Buddhism). Tehrān: Negāhe Ma’āser .
Pāšāyī, Asgarī. (2004/1383SH). Ītī va Votke. Qom: Adyān va Mazāheb (Religions and Religions).
Razī, Hāšem. (1981/1361SH). Adyāne Bozorge Jahān (Great Religions of the World). Tehrān: Forūhar.
Rezāyī and Faqīh Malek Marz-bān, Nasrīn & Akram. (2022/1402SH). Mobāreze bā Nafs dar Naqle Qowlhā-ye Mostaqīme Abū Sa’īd Abo al-xeyr dar Asrāro al-towhīd (Struggle with self in direct quotes of Abu Saeed Abu al-Khair in Asrar al-Tawheed). Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. No. 33. Pp. 169-196. https://doi.org/10.22051/jml.2023.40514.2346
Sādeq-pūr, Ša’bānī and Forūzeš. (2018/1397SH). Barrasī-ye Tatbīqī-ye Rīyāzat va Tazhībe Nafs dar Eslām bā Adyāne Hend va Būdāyī (Comparative study of austerity and refinement of self in Islam with Indian and Buddhist religions). Scientific research quarterly of religious and theological researches. No. 28. Pp. 81-102.
Šāygān, Dāryūš. (2007/ 1386SH). Adyān va Maktabhā-ye Falsafī-ye Hend (Religions and philosophical schools of India). 1st Vol. Tehrān: Amīr Kabīr.
Šojā’ī, Alī-rezā. (2018/1397SH). Sāhele Nīrvāneh (Sahil Nirvaneh). Tehrān: Samt va Adyān va Mazāheb (Samt and Adians and Religions).
Wangu, Madhu Bazaz. (2019/1398SH). Būdīsm (Buddhism). Tr. by Yān Rafī’ī. Tehrān: Elmī Farhangī.
Zar-šenās, Zohre. (1998/1377SH). Vāže-ye Ahrīman dar Adabīyyāte Sa’dī va Būdāyī (The word Ahriman in Sogdian and Buddhist literature). Academy magazine. No. 16. Pp. 42-56
Zekr-gū, Amīr-hoseyn. (2012/1391SH). Mār dar Honarhā-ye Būdāyī va Hendūyī (The snake in Buddhist and Hindu art). Tehrān: Farhangestāne Honar.
Zībāyī and Seyyedī, Monīr & Seyyed Hoseyn. (2019/1398SH). Tahlīle Sāxtārī-ye Onsore Jahād va Peykār bā Nafs dar Sūre-ye Yūsof bā Ta’kīd bar Sāxtāre Āvāyī (Structural analysis of the element of jihad and struggle with the soul in Surat Yusuf with emphasis on phonetic structure). Research paper on interpretation and language of the Qur'an. No. 1. Pp. 123-138.
https://doi.org/10.30473/quran.1970.6424.