تحلیل منظومة مانلی نیمایوشیج بر پایة نقد کهن‌الگویی یونگ

محورهای موضوعی : اسطوره

ناهید تیرانداز ¹ , ابوالقاسم اسماعیل پور مطلق ² , عبدالحسین فرزاد ³

1 - دانشجو دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استاد گروه فرهنگ و زبان های باستانی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
3 - دانشیار گروه ادبیات فارسی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/02/09 تاریخ پذیرش : 1400/05/12 تاریخ انتشار : 1401/07/01

کلید واژه: اسطوره, یونگ, نقد کهن‌الگویی, نیما, مانلی,

چکیده مقاله :

این پژوهش به تحلیل منظومة مانلی نیمایوشیج بر پایة نقد کهن‌الگویی یونگ می‌پردازد. نقد کهن‌الگویی (اسطوره‌ای)، از رویکردهای نوین در حوزة نقد ادبی معاصر است که با دیدگاه روان‌شناسانه به اسطوره‌ها، ماهیت کهن‌الگوها را کشف می‌کند و نقش آن‌ها را در آثار ادبی نشان می‌دهد. از این رو بحث اسطوره و کهن‌الگو در ادبیات معاصر(شعر)، به نوعی با بحث روان‌شناسی (بر پایة نظر یونگ) گره خورده است. در این منظومه، مانلی نمودی از اسطوره‌قهرمان است که طی یک سفر درون‌شناختی، با گذر از من به خود، موفق به فردیت‌یابی می‌شود، و در سایة این دگرگونی از دیگران ممتاز می‌گردد؛ همچنین کردار مانلی با مراحلی از الگوی قهرمان شامل کاوش و نوآموزی تطبیق داده می‌شود. کهن‌الگوهای مرگ و باززایی، پیر دانا و نماد آب، در ارتباط با اسطوره‌قهرمان در منظومه مانلی معنا می‌یابند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مانلی شخصیت اصلی منظومه، فردی از طبقة فروتر جامعه است که با تدابیر پیر دانا در این سفر، به شناخت درستی از خویش می‌رسد و هماهنگ با طبیعت، به دامن جامعه باز می‌گردد.

چکیده انگلیسی:

This research deals with the analysis of Manely, a long poem composed by Nima Yooshij, based on Jung's archetypal criticism. Archetypal (mythological) criticism is one of the new approaches in contemporary literary criticism, which engages the archetypes with a psychological perspective on myths and shows their role in literary works. On this basis, in contemporary literature (poetry), myth and archetype are somehow tied to psychology (based on the theory of Jung). In the poem, Manley refers to a mythological hero who, through an introspective journey, by passing from "ego" to "self", achieves "individuality", and by this transformation, he becomes distinguished from others. Also, Manely's actions can be adapted to some the stages of archetype of hero, including exploration and learning. In Manley, the archetypes of death and rebirth, the wise old man and water gain meaning in connection with the myth of the hero. The findings of the research show that Manley, the main character of the story, is a person who came from the lower class of the society and with the help of the wise old man, attains a true self-knowledge and returns to the society in harmony with nature. 

منابع و مأخذ:

آیتی، اکرم. 1392. «بررسی نشانه ـ معنا شناختی شعر «مانلی» نیمایوشیج». مجلة شعر پژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز. ش4. صص16ـ1. 

امامی، نصرالله ، منوچهر تشکری، محمدرضا صالحی مازندرانی و آسیه کشاورز مویدی. 1394. «بررسی و تحلیل منظومة «مانلی» نیمایوشیج بر اساس الگوی سفر قهرمان جوزف کمبل». بوستان ادب دانشگاه شیراز. ش4. صص20ـ1.  

الیاده، میرچا. 1393. اسطورة بازگشت جاودانه. ترجمة بهمن سرکاراتی. چ4. تهران: طهوری.

بوکور، دومونیک. 1376. رمزهای زنده‌جان. ترجمة جلال ستاری. تهران: مرکز.

بیرلین، ج. ف. 1386. اسطوره‌های موازی. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.

جمشیدیان، همایون. 1385. «بانوی بادگون (بررسی و تحلیل آنیما در شعر سهراب سپهری)». پژوهش‌های ادبی. ش13و12. صص98ـ83.   

حمیدیان، سعید. 1383. داستان دگردیسی (روند دگرگونی‌های شعر نیمایوشیج). تهران: نیلوفر.

دلاشو، لوفلر. 1366. زبان رمزی قصه‌های پریوار. ترجمه جلال ستاری. تهران: توس.

ذوالفقاری، محسن. 1382. «تحلیل ساختار و محتوا در منظومة مانلی». مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان). ش35و34. صص222ـ199.   

شمیسا، سیروس. 1383. نقد ادبی. چ4. تهران: فردوس.

ــــــــــــــ . 1379. بیان و معانی. تهران: میترا.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1378. فرهنگ نمادها. ترجمة سودابه فضایلی. ج1. تهران: جیحون.

صارمی، سهیلا. 1384. «منظومة مانلی و داستان اوراشیما». فصلنامة فلسفی، عرفانی و ادبی (اشراق). ش3و2. صص318ـ305.   

فرضی، حمیدرضا. 1391. «نقد کهن‌الگویی شعر قصة شهر سنگستان مهدی اخوان‌ثالث». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش28. صص134ـ114. 

فلکی، محمود. 1373. نگاهی به شعر نیمایوشیج. تهران: مروارید.

قنبری عبدالملکی، رضا. 1394. «تحلیل ساختار روایی شعر مانلی نیمایوشیج». مجموعه مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی دانشگاه محقق اردبیلی. صص284ـ269.

کمبل، جوزف. 1377. قدرت اسطوره. ترجمة عباس مخبر. چ2. تهران: مرکز.

کوپ، لارنس. 1390. اسطوره. ترجمه محمد دهقانی. چ2. تهران: علمی و فرهنگی.

گورین، ویلفرد و ارل لیبر و جان ویلینگهام. 1394. راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمة زهرا میهن‌خواه. چ5. تهران: اطلاعات.

محمدی، الناز. 1391. «پری پیکر دریایی آنیمای آرمانی نیما در منظومة مانلی». ششمین همایش ملی پژوهش‌های ادبی دانشگاه شهید بهشتی. صص25ـ1.

محمودپور، لقمان. 1396. «مقایسة ماهیت پری در ایران باستان با ماهیت آن در ادبیات فارسی». مجله دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. ش17. صص217ـ205. 

مخبر، عباس. 1396. مبانی اسطوره‌شناسی. تهران: مرکز.

مختاری، محمد. 1392. انسان در شعر معاصر. چ4. تهران: توس.

میرصادقی، میمنت. 1388. واژه نامة هنر شاعری. چ4. تهران: مهناز.

یاحقی، محمدجعفر. 1394. فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. چ5. تهران: فرهنگ معاصر.

یوشیج، نیما. 1393. مجموعه کامل اشعار. گردآوری سیروس طاهباز. چ13. تهران: نگاه.

یونگ، کارل گوستاو. 1378. انسان و سمبول‌هایش. ترجمه محمود سلطانیه. چ2. تهران: جامی.

Āyatī, Akram. (2013/1392SH). “Barrasī-ye Nešane-ma'nā-šenāxtī-ye Še're “Mānelī” Nīmā Yūšīj”. Journal of Poetry Research (Bostan Adab) of Shiraz University. No. 4. Pp. 1-16.

Beaucorps, Monique de. (1997/1376SH). Ramzhā–ye Zende-ye Jān (Les symboles vivants). Tr. by Jallāl Sattārī. Tehrān: Markaz.        

Bierlein, J. F. (2007/1386SH). Ōstūrehā-ye Movāzī (Parallel myths).  Tr. by Abbās Moxber. Tehrān: Markaz.

Chevalier, Jean and Alain Gheerbrant. (1999/1378SH). Farhange Namādhā (Dictionnaire des symboles: mythes, reves, coutumes…). Tr. by Sūdābe Fazāyelī. 1^st Vol. Tehrān: Jeyhūn.

Campbell, Joseph. (2001/1380SH). Qodrate Ōstūre (The power of myth). Tr. by Abbās Moxber. 2^nd ed. Tehrān: Markaz.

Coupe, Laurence. (2011/1390SH). Ōstūre (Myth). Tr. by Mohammad Dehqānī. 2^nd ed. Tehrān: Elmī  va Farhangī.

Delachaus, Marguerite. Loeffler (1986/1366SH). Zabāne Ramzī-ye Qessehā-ye Parī-vār (Le symbolisme des contes de fees). Tr. by Jallāl Sattārī. Tehrān: Tūs.

Eliade, Mircea. (2014/1393SH). Ōstūre-ye Bāz-gašte Jāvedāne (The myth of the eternal return, or, cosmas and history). Tr. by Bahman Sarkārātī. 4^th ed. Tehrān: Tahūrī.

Emāmī, Nasro al-llāh   and   Manūžehr Tašakkorī and Mohammad-rezā Māzandarānī & Āsīye Kešāvarz Mo’ayyedī. (2015/1394SH). “Barrasī va Tahlīle Manzūme-ye “Mānelī” Nīmā Yūšīj bar Asāse Olgū-ye Safare Qahramāne Joseph Campbell”. Magazine Bostan Adab of Shiraz University.  No. 4. Pp. 1-20.

Falakī, Mahmūd. (1994/1373SH). Negāhī be Še're Nīmā Yūšīj. Tehrān: Morvārīd.

Farzī, Hamīd-rezā. (2012/1391SH).  “Naqde Kohan Ōlgūyī-ye Še're Qesse-ye Šahre Sangestāne Mahdī Axavān Sāles”. Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. No 28. Pp. 114-134.

Guerin, Wilfred and Earle Labor & Jan Willingham. (2015/1394SH). Rāh-namā-ye Rūy-kardhā-ye Naqde Adabī (A handbook of critical approaches to literature). Tr. by Zahrā Mīhan-xāh. 5^th ed. Tehrān: Ettelā'āt.

Hamīdīyān, Sa'īd. (2004/1383SH). Dāstāne Degar-dīsī (Ravande Degar-gūnīhā-ye Še’re Nīmā Yūšīj). Tehrān: Nīlūfar.

Jamšīdīyān, Homāyūn. (2006/1385SH). “Bānū-ye Bād-gūn (Barrasī va Tahlīle Ānīmā dar Se're Sohrāb Sepehrī)”. Literary Research Quarterly. No. 12 and 13. Pp. 83-98.

‎Jung, Carl Gustav. (1999/1378SH). Ensān va Sambolhā-yaš (Man and his symbols). Tr. by Mahmūd Soltānī-ye. 2^nd ed. Tehrān: Jāmī.

Qanbarī Abdo al-malekī, Rezā. (2015/1394SH). “Tahlīle Sāxtāre Revāyī-ye Še're Mānelī-ye Nīmā Yūšīj”. Collection of articles of the 10th International Conference on the Promotion of Persian Language and Literature of Mohaghegh Ardabili University. Pp. 269-284.

Mahmūd-pūr, Loqmān. (2017/1396SH). “Moqāyese-ye Māhīyate Parī dar Īrāne Bāstān bā Māhīyate ān dar Adabīyāte Fārsī”. Journal of Faculty of Literature and Human Sciences, Shahid Bahonar University, Kerman. No. 17. Pp. 205-217.

Mohammadī,   Elnāz. (2012/1391SH). “Parī-ye Paykar Daryayī-ye Ānīmā-ye Ārmānī-ye Nīmā dar Manzūme-ye Mānelī”. The 6th national literary research conference of Shahid Beheshti University. Pp. 1-25.

Mīrsādeqī, Meymanat. (2009/1388SH). Vāže-nāme-ye Honare Šā'erī (Farhange Tafsīlī-ye Estelāhāte Fanne Še'r va Sabkhā va Maktabhā-ye ān). 4^th ed. Tehrān: Mahnāz. 

Moxber, Abbās. (2017/1396SH). Mabānī-ye Ōstūre Šenāsī. Tehrān: Markaz.

Moxtārī, Mohammad. (2013/1392SH). Ensān dar Še're Mo'āser. 4^th ed. Tehrān: Tūs.

Šamīsā, Sīrūs. (2000/1379SH). Bayān va Ma’ānī. Tehrān: Mītrā.

Šamīsā, Sīrūs. (2004/1383SH). Naqde Adabī. 4^th ed. Tehrān: Ferdows.

Sāremī, Soheylā. (2005/1384SH). “Manzūme-ye Mānelī va Dāstāne Ūrāšīmā”. Philosophical, Mystical and Literary Quarterly (Eshraq). No. 2 and 3. Pp. 305-318.

Yāhaqqī, Mohammad-ja'far. (2015/1394SH). Farhange Asātīr va Dāstān-vārehā dar Adabīyāte Fārsī.  5^th ed. Tehrān:  Farhange Mo'āser.

Yūšīj, Nīmā. (2014/1393SH). Majmū'e Kāmele Aš'ār. Compiled by Sīrūs Tāh-bāz. 13^th ed. Tehrān: Negāh.

Zolfaqārī, Mohsen. (2003/1382SH). “Tahlīle Sāxtār va Mohtavā dar Manzūme-ye Mānelī”. Journal of Faculty of Literature and Human Sciences (Isfahan University). No. 34 and 35. Pp. 199-222.