نقد اسطوره ای رمان طوبی و معنای شب
محورهای موضوعی : اسطوره
خدیجه بهرامی رهنما
1
(استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری)
کلید واژه: نقد اسطوره‌ای, شهرنوش پارسی‌پور, رمان طوبی و معنای شب, باران‌خواهی, حماسة گیل‌گمش,
چکیده مقاله :
نقد اسطوره‌ای ابزاری کارآمد برای بررسی اندیشه‌های نخستین، رویدادهای تاریخی و آرمان‌های بشر در تاریخ است و به وسیلة آن می‌توان، به علل خویش‌کاری‌های انسان‌های باستان دست یافت. رمان طوبی و معنای شب، ظرفیّت بسیاری برای کاوش در حوزه‌های مختلف از جمله نقد اسطوره‌ای را دارد. هدف پژوهش بررسی و تبیین مولّفه‌های نقد اسطوره‌ای در رمان طوبی و معنای شب با روش توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که رابطة معنادار و مستقیمی میان ارتباط زنان با عناصر طبیعت در این رمان وجود دارد که به خویش‌کاری‌های اسطوره‌ای زنان جهت و معنا بخشیده است؛ به گونه‌ای که با استفاده از مفاهیم سمبلیک و کهن‌الگویی آب، می‌توان قرارگرفتن مونس در کنار سرچشمه و لیلا در کنار حوض آب را که به ترتیب خواهان دست‌یابی به باروری و فرایند تفرّد هستند، تبیین کرد. همچنین می‌توان به تأثیرپذیری رمان طوبی و معنای شب از حماسة گیل‌گمش اشاره کرد؛ زیرا هر دو با زدودن سایه‌های ضمیر خود و با استفاده از کهن‌الگوی سفر، در پی دست‌یابی به خویشتن و کمال هستند که یونگ بر آن تأکید دارد.
Mythological criticism is an effective tool for examining early ideas, historical events and human ideals throughout history, and through it can be traced the actions of ancient humans. Various areas can be explored, including mythical criticism, in Touba and the Meaning of Night, a novel by Shahrnush Parsipur. The aim of the present research is to study the components of mythical criticism in Touba and the Meaning of Night by using descriptive-analytical method. The results indicate that in the novel, there is a direct and significant relationship between women and the elements of nature, which has given direction and meaning to the mythological actions of women. For example, by using the symbolic and archetypal concept of water, it is possible to explain the placement of Munesan next to the fountainhead and Leila next to the pond, who, respectively, seek to achieve fertility and the process of individuation. We can also mention the influence of the Epic of Gilgamesh on Touba and the Meaning of Night; because Touba, like Gilgamesh, uses the archetype of journey to achieve self-examination and perfection.
آلیگیری، دانته.1378. کمدی الاهی. ترجمة شجاع‌الدین شفا. تهران: امیرکبیر.
آموزگار، ژاله. 1374. تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1391. اسطوره و بیان نمادین. تهران: سروش.
اسنودن، روت. 1387. خودآموز یونگ. ترجمة نورالدین رحمانیان. تهران: آشتیان.
الیاده، میرچا. 1394.رساله در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستاری. تهران: سروش.
امامی، نصرالله. 1385. مبانی و روش‌های نقد ادبی. تهران: جامی.
بزرگ بیگدلی، سعید و همکاران. 1389. «تحلیل سیر بازتاب مضامین و روایت‌های اسطوره‌ای ایرانی در رمان‌های فارسی (از 28 مرداد 1332- 1387)». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش19. صص 262-237.
بویس، مری. 1374. تاریخ کیش زرتشت. ترجمة همایون صنعتی‌زاده. تهران: توس.
بهار، مهرداد. 1362. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: توس.
ــــــــــ . 1376. جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.
پارسی‌پور، شهرنوش. 1398. طوبی و معنای شب. تهران: البرز.
تسلیمی، علی و مونسان، فرزانه. 1397. «تحلیل ژرف‌ساخت اسطوره‌ای آثار مهسا محبّ‌علی با تکیه بر رمان نفرین خاکستری»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش52. صص 94- 65.
دادگی، فرنبغ. 1395. بندهش. گزارش مهرداد بهار. تهران: توس.
دوبوکور، مونیک. 1394. رمزهای زندة جان. ترجمة جلال ستاری. تهران: مرکز.
ذکاوت، مسیح. 1397. «درآمدی بر بوم‌فمنیسم: مطالعة موردی دو دوست و دیلینگ دیلینگ». مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز. ش2(پیاپی 18). ص 76-55.
رضی، هاشم. 1381. دانش‌نامة ایران باستان. تهران: سخن.
ــــــــــ . 1382. دین و فرهنگ ایرانی پیش از عصر زرتشت. تهران: سخن
رفیعی، زهرا و همکاران. 1396. «قهرمان رمان طوبی و معنای شب، در ساحت واقعیّت». پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی. ش1. صص 72 ـ49.
زنر، آر. سی. 1375. زروان یا معمای زرتشتی‌گری. ترجمة تیمور قادری. تهران: فکر روز.
ستاری، جلال. 1390. پژوهشی در اسطورة گیل‌گمش و افسانة اسکندر. تهران: مرکز.
سرکاراتی، بهمن. 1350. «پری، تحقیقی در حاشیة اسطوره‌شناسی تطبیقی». زبان و ادب فارسی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. ش100- 97. صص 32- 1.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. 1387. «تکامل موتیف کوزه‌گر در شعر خیّام». از مجموعه مقاله‌های آفتابی در میان سایه‌ای (جشن‌نامة بهمن سرکاراتی). تهران: قطره.
شمیسا، سیروس. 1377. فرهنگ اشارات ادبیات فارسی. تهران: فردوس.
ـــــــــــــ . 1378. بیان و معانی. تهران: فردوس.
شوالیه، ژان و گربران، آلن. 1378. فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی. تهران: جیحون.
صدقه، جان. 1378. «درخت در اساطیر کهن (اسطوره‌شناسی 5)»، ترجمة محمّدرضا ترکی. شعر. ش 26 صص 145- 140.
ـــــــــ . 1380.«کوه در اساطیر کهن (اسطوره‌شناسی 4)». ترجمة محمّدرضا ترکی. شعر. ش25. صص 127- 122.
عفیفی، رحیم. 1383. اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته‌های پهلوی. تهران: توس.
علایی، مشیّت. 1369. «اسطورة زن، تحلیل فلسفی رمان طوبی و معنای شب». کلک. ش1. صص 71- 63.
علی‌جانی، محمّد و آهی، محمود. 1397. «ظرفیّت‌ها و محدودیّت‌های اسطوره‌پردازی در رمان‌های جنگ». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش53. صص 280-243.
فرای، نورتروپ. 1390. «ادبیات و اسطوره»، ترجمة جلال ستّاری. از مجموعه مقاله‌های اسطوره و رمز. تهران: سروش.
فریزر، جیمز جورج. 1394. شاخة زرّین، پژوهشی در جادو و دین. ترجمة کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.
گرین، ویلفرد و همکاران. 1391. مبانی نقد ادبی. ترجمة فرزانه طاهری. تهران: نیلوفر.
گیل‌گمش. 1383. ترجمة داوود منشی‌زاده. تهران: اختران.
وارنر، رکس. 1387. دانش‌نامة اساطیر. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.
ویرژیل.1390. انه‌اید. ترجمة میرجلال‌الدین کزّازی. تهران: مرکز.
هال، جیمز. 1393. فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمة رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.
هینلز، جان راسل. 1395. شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضّلی. تهران: چشمه.
یاوری، حورا. 1368. «تأمّلی در طوبا و معنای شب (نوشتة شهرنوش پارسی‌پور)». ایرا‌ن‌نامه. ش 29. صص141ـ130.
یاحقّی، محمّدجعفر. 1386. فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادب فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
یونگ، کارل گوستاو. 1379. روح و زندگی. ترجمة لطیف صدقیانی. تهران: جامی.
ــــــــــــــــــ . 1392. انسان و سمبول‌هایش. ترجمة محمود سلطانیه. تهران: جامی.
_||_Afīfī, Rahīm. (2005/1383SH). Asātīr va Farhange Īrānī dar Neveštehā-ye Pahlavī. Tehrān: Tūs.
Afsāne-ye Gīl-gameš. (2005/1383SH). Tr. by Dāvūde Monšī-zādeh. Tehrān: Axtarān.
Alāyī, Mašīyyat. (1991/1369SH). “Ostūre-ye Zan, Tahlīle Falsafī-ye Romāne Tūbā va Ma’nāye Šab”. Kelk. No.1. Pp. 63-71.
Alighieri, Dante. (2000/1378SH). Comedī-ye Elāhī (Divine Comedia). Tr. by Šojāo al-ddīne Šafā. Tehrān: Amīr-kabīr.
Alī-jānī, Mohammad and Mahmūd Āhī. (2019/1397SH). “Zarfīyathā va Mahdūdīyyathā-ye Ostūre Pardazī dar Romānhā-ye Jang”. Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. No 53. Pp. 243- 280.
Amūzegār, Žāleh. (1996/1374SH). Tārīxe Asātīrī-ye Īrān. Tehrān: Samt.
Bahār, Mehrdād. (1998/1376SH). Jostārī dar Farhange Īrān. Tehrān: Fekre Rūz.
Bahār, Mehrdād. (1984/1362SH). Pažūhešī dar Asātīre Īrān. Tehrān: Tūs.
Beaucorps, Monique de. (2016/1394SH). Ramzhā-ye Zende-ye Jān (Les symboles vivants). Tr. by Jalāle Sattārī. Tehrān: Markaz.
Boyce, Mary. (1996/1374SH). Tārīxe Kīše Zartošt (A history of Zoroastrianism). Tr. by Homāyūne San’atī-zāde. Tehrān: Tūs.
Bozorge Bīg-delī, Sa’id. (2011/1389SH). "Tahlīle Seyre Bāztābe Mazāmīn va Revāyathā-ye Ostūreh-ī-ye Īrānī dar Romānhā-ye Fārsī az (28 Mordād 1332-1387)”. Persian language and literature research. No.19. Pp. 237-262.
Chevalier, Jean and Gheerbrant, Alain. (2000/1378SH). Farhange Namādhā (Dictionnaire des symboles: mythes, reves, coutumes…). Tr. by Sūdābeh Fazāyelī. Tehrān: Jeyhūn.
Dādegī, Faranbaq. (2017/1395SH). Bondaheš. Explained by Mehrdād Bahār. Tehrān: Tūs.
Eliade, Mircea. (2016/1394SH). Resāleh dar Tārīxe Adyān (Traite d'histoire des religions). Tr. by Jalāle Sattārī. Tehrān: Sorūš.
Emāmī, Nasro al-llāh. (2007/1385SH). Mabānī va Ravešhā-ye Naqde Adabī. Tehrān: Jāmī.
Esmā’īl-pūr, Abo al-qāsem. (2013/1391SH). Ostūreh va Bayāne Namādīn. Tehrān: Sorūš.
Frye, Northrop. (2011/1390SH). “Adabīyyāt va Ostūreh” (Literature and mythology). Tr. by Jallāle Sattārī. az Majmū’eh Maqālehā-ye Ostūre va Ramz. Tehrān: Sorūš.
Guerin, Wilfred L and Others. (2013/1391SH). Mabānī-ye Naqde Adabī (A handbook of critical approaches to literature). Tr. by Farzāneh Tāherī. Tehrān: Nīlūfar.
Hinnells, John Russell. (2017/1395SH). Šenāxte Asātīre Īrān (Persian Mythology). Tr. by Žāle Āmūzegār and Ahmade Tafazzolī. Tehrān: Češmeh.
Jung, Carl Gustav. (2014/1392SH). Ensān va Sambol-hā-yaš (Man and his symbols). Tr. by Mahmūde Soltānī-yeh. Tehrān: Jāmī.
Jung, Carl Gustav. (2001/1379SH). Rūh va Zendegī (L'ame et la vie). Tr. by Latīfe Sedgīyānī. Tehrān: Jāmī.
Pārsī-pūr, Šahr-nūš. (2020/1398SH). Tūbā va Ma’naye Šab. Tehrān: Alborz.
Pārsī-pūr, Šahr-nūš. (2020/1398SH). Tūbā va Ma’nā-ye Šab. Tehrān: Alborz.
Rafī’ī, Zahrā and Others. (2018/1396SH). “Qahramāne Romāne Tūbā va Ma’nāye Šab, dar Sāhate Šab”. Literary Criticism and Stylistics Research. No. 1. 27 Serial Number. Pp. 49-72.
Razī, Hāšem. (2003/1381SH). Daneš-nāme-ye Īrāne Bāstān. Tehrān: Soxan.
Razī, Hāšem. (2004/1382SH). Dīn va Farhange Īrānī-ye pīš az Asre Zartošt. Tehrān: Soxan.
Sarkārātī, Bahman. (1972/1350SH). “Parī, Tahqīqī dar Hāšīye-ye Ostūre-šenāsī-ye Tatbīqī”. Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tabriz. No. 97-100. Pp. 1-32.
Sattārī, Jallāl. (2012/1390SH). Pažūhešī dar Ostūre-ye Gīl-gameš va Afsāne-ye Eskandar. Tehrān: Markaz.
Snowden, Ruth. (2009/1387SH). Xod-āmūze Jung (Jung). Tr. by Nūro al-ddīn Rahmānī-yān. Tehrān: Āštīyān.
Šafī’ī Kadkanī, Mohammad-rezā. (2009/1387SH). “Takāmole Mūtīfe Kūze-gar dar Še’re Xayyām”. Az Majmū’e Maqālehā-ye Āftābī dar Mīyāne Sāyeh-ī (Jašn-nāme-ye Bahmane Sar-kārātī). Tehrān: Qatreh.
Šamīsā, Sīrūs. (2000/1378SH). Bayān va Ma’ānī. Tehrān: Ferdows.
Šamīsā, Sīrūs. (1999/1377SH). Farhange Ešārāte Adabīyyāte Fārsī. Tehrān: Ferdows.
Taslīmī, Alī and Mūnesān, Farzāne. (2019/1397SH). “Tahlīle Žarf-sāxte Ostūreh-ī-ye Āsāre Mahsā Mohebbe Alī bā Tekye bar Rommāne Nefrīne Xakestarī”. Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. No. 52. Pp. 65-94.
Virgil. (2012/1390SH). Ene-īd (Eneide). Tr. by Mīr Jallālo al-ddīne Kazzāzī. Tehrān: Markaz.
Warner, Rex. (2009/1387SH). Dāneš-nāme-ye Asātīr (Encyclopedia of world mythology). Tr. by Abo al-qāsem Esmā’īl-pūr. Tehrān: Ostūre.
Yāvarī, Hūrā. (1990/1368SH). “Ta’ammolī dar Tūbā va Ma’nāye Šab (Nevešte-ye Šahr-nūše Pārsī-pūr)”. Īrān-nāmeh. No. 29. Pp. 130-141.
Zaehner, Robert Charles. (1997/1375SH). Zorvān yā Mo’ammā-ye Zartošti-garī (Zurvan, a zoroastrian dilemma). Tr. by Teymūr Qāderī. Tehrān: Fekre Rūze.
Zekāvat, Masīh. (2019/1397SH). "Dar-āmadī bar Būm Femenīsm: Motāle’e-ye Moredī do Dūst va Dīlīng Dīlīng”. Children Literature Studies, Shiraz University. No. 2. 18 Serial Number. Pp. 55-76.