تحلیل نرینگی گوساله سامری براساس نقدکهن الگویی
محورهای موضوعی : اسطوره
زهرا محققیان
1
(استادیار پژوهشکده مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)
کلید واژه: گاونر, نقد یونگی, اقوام سامی, گوسالة سامری, کهن‌الگوی پدر,
چکیده مقاله :
داستان گوسالة سامری یکی از داستان‌های مهم قرآن کریم است که در تورات نیز بارها بدان اشاره شده است. در کنار تمامی تحقیقاتی که پیرامون این داستان انجام شده آنچه حائز اهمیت است توجه به علت انتخاب این گوساله در میان انواع حیوانات توتمی و سپس علت نرینگی آن است؛ به این معنا که علت انتخاب گوساله از میان تمامی حیوانات توسط سامری چیست؟ چرا جنسیت این گوساله در قرآن کریم به صورت مذکر بازتاب یافته است؟ اساساً بازگویی این واقعه و تلمیح به این گوسالة نرینه در آیات قرآن کریم با چه هدفی بوده است و کارکرد آن در القای پیام هدایت چیست؟ در این مقاله با کاوش در باورهای فرهنگی منطقه بین‌النهرین و سرزمین اقوام مختلف سامی کوشش شده است تا ویژگی‌های گوساله از حیث اهمیت آیینی و نمادین آن مورد بررسی قرار گیرد و سپس بافت معنایی جنسیت‌یافتگی این گوساله در قرآن کریم واکاوی شود. این نوشتار با رویکرد تحلیلی ـ تطبیقی میان قرآن کریم و کتاب مقدّس از روش نقد کهن‌الگوهای یونگی نیز بهره برده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که نرینگی این گوساله از شمار آن دسته مضامینی است که بار معنایی خاصی دارد و در مقام نفی برخی از رسوم جاهلی پیرامون تقدیس اجرام طبیعی به کار رفته است. البته از آنجا که این جنسیت‌زدگی دارای کارکرد ثبوتی در ادیان توحیدی نبوده؛ بنابراین زمینه‌ای برای گسترش و تداوم فراهم نیافته است.
The story of the Golden calf is one of the most important stories of the Holy Quran which is also mentioned several times in the Torah. Along with many questions about the story, what is important is the reason for choosing the calf from a variety of totemic animals. Why does Samiri choose a calf among all animals? Why is the calf represented as masculine in the Holy Quran? Basically, what is the purpose of telling the story and alluding to a male calf in the verses of the Holy Quran? By exploring the cultural beliefs of Mesopotamian and Semitic people, in the present article, first, the attempt is made to examine the features of calf in terms of its ritual and symbolic importance. Then, the semantic context of the Qur'anic verse referring to the gender of the calf is examined. The article uses archetypal criticism and Jungian ideas with an analytical and comparative approach to the Holy Quran and The Holy Scripture. Findings of the study indicate that the masculinity of the calf is a theme with a special meaning and is used as a rejection of some customs of the Age of Ignorance about the sanctity of natural objects. Since attention to gender did not play much role in the Abrahamic religions, so in later periods it was not raised.
کتابنامه
قرآن کریم.
کتاب مقدّس (عهد عتیق و عهد جدید).
آلوسی، محمود شکری. بی‌تا. بلوغ الارب فی معرفة احوال العرب. بیروت: دارالکتاب العربی.
افخمی عقدا، رضا. 1388. «تحلیل اساطیری تصویر گاو وحشی در شعر جاهلی». مجلۀ پژوهشی زبان و ادبیات عربی. ش1. صص 24-1.
اکرمن، فیلیپس. 1387. سیری در هنر ایرانیان: از دوران پیش از تاریخ تا امروز. ترجمة نجف دریابندری و همکاران. تهران: علمی و فرهنگی.
ابن‌فارس، ابن‌حسن‌بن ذکریا. 1404ق. معجم مقاییس اللغة. تحقیق عبدالسلام محمد هارون. بی‌جا: مکتبة الاعلام الاسلامی.
ابن‌فضل‌الله العمری، أحمد‌بن یحیى. 1423ق. مسالک الأبصار فی ممالک الأمصار. أبوظبی: المجمع الثقافی.
ابن‌منظور، محمدبن مکرم. 1414ق. لسان العرب. بیروت: دارالفکر.
أبوسعد، عبد الملک‌بن محمد. 1424ق. شرف المصطفى. مکة: دار البشائر الإسلامیة.
اسمیت، رابرتسون. 1391. یونگ شناسی کاربردی. ترجمة ساره سرگلزایی. تهران: بنیاد فرهنگ زندگی.
الیاده، میرچا. 1372. رساله در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستاری. تهران: سروش.
بابائی، علی‌اکبر و عزیزی‌کیا، غلامعلی و روحانی‌راد، مجتبی. 1385. روش‌شناسی تفسیر قرآن. زیرنظر محمود رجبی. چ2. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بدیع یعقوب، امیل. 1414ق. المعجم المفصل فی المذکر و المونث. بیروت: دارالکتب العلمیة.
بولن، شینودا. 1396. نمادهای اسطوره‌ای و روان‌شناسی مردان. ترجمة مینو پرنیانی. چ6. تهران: آشیان.
ثعلب، احمد. 1964 . شرح دیوان زهیربن ابی سلمی. قاهره.
جاحظ، عمروبن بحر. 1969. الحیوان. تحقیق عبدالسلام محمد هارون. چ3. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
حسینی کازرونی، سیّداحمد، نعیمه متوسلی و مرضیه ندافی. ۱۳۹۵. «گوشورون (بررسی سیمای تمثیلی و اساطیری گاو در شاهنامه فردوسی)». فصلنامة تحقیقات تمثیلی در زبان و ادبیات فارسی. ش۲۸. صص ۴۴-۳۱.
حقّ‌شناس، علی‌محمد، حسین سامعی و نرگس انتخابی. 1387. فرهنگ معاصر هزاره انگلیسی به فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
حوت، محمود سلیم. 1390. باورها و اسطوره‌های عرب پیش از اسلام. ترجمة منیژه عبداللهی و حسین کیانی. تهران: علم.
خرمشاهی، بهاءالدین. 1394، فرهنگ دانشنامه کارا. تهران: نگاه.
دغیم، سمیح. 1995. أدیان ومعتقدات العرب قبل الإسلام. بیروت: دارالفکر اللبنانی.
دمیری، محمدبن موسى. 1424ق. حیاة الحیوان الکبرى. الطبعة الثانیة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد. 1374ق. المفردات فی غریب القرآن. بیروت: الدارالعلم الشامیة.
دوانی، فزونه، محمد فشارکی و محبوبه خراسانی. 1394. «بازتاب نمادین قربانی میترایی ـ اسطورة کشتن گاو نخستین ـ در هفت‌پیکر نظامی». مجله پژوهشی متن شناسی ادب فارسی. ش2. (پیاپی 26). صص 20- 1.
روبین. یوری. 2016م. ترجمة عبری قرآن کریم. ویرایش دوم. نسخه الکترونیکی.
شوالیه، ژان و آلن گربران. 1378. فرهنگ نمادها. تهران: جیحون.
صمدی، مهرانگیز. 1367. ماه در ایران؛ از قدیم ترین ایام تا ظهور اسلام. تهران: علمی و فرهنگی.
طباطبایی، سیّدمحمد حسین. 1417 ق. المیزان. قم: جامعه مدرسین حوزة علمیة قم.
عجینه، محمد. 1994م. موسوعه اساطیر العرب عن الجاهلیة و دلالات‌ها. بیروت: دارالفارابی.
عروسى حویزى، عبد على‌بن جمعة. 1415ق. تفسیر نور الثقلین. تحقیق سیّدهاشم رسولى محلاتى. قم: اسماعیلیان.
علی، جواد. 1413ق. المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام. الطبعة الثانیة. بغداد: جامعه بغداد.
فریدا، فوردهام. 1374. مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. ترجمة حسین یعقوب‌پور. تهران: اوجا.
قائمی، فرزاد، 1391. «روش‌شناسی و مبانی کاربردی برخورد منتقد با متن در رویکرد نقد کهن‌الگویی/ یونگی و پسایونگی». مجلة پژوهش‌های ادبی. س۹. ش۳۸. صص100- 73.
قربانی‌زرّین، باقر. 1392. «نگرش اسطوره‌ای به «گاو» در ادبیات کهن عربی». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9 ش 32. صص 136- 123.
گری، جان. 1390. شناخت اساطیر خاور نزدیک. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
گرین، ویلفرد و همکاران. 1377. راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمة زهرا میهن‌خواه. تهران: اطلاعات.
مجلسی، محمدباقر. 1403. بحارالانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
محققیان، زهرا. 1397. «رویکردهای مختلف میان رشتگی در تعامل قرآن و اسطوره». مجله پژوهشی معرفت ادیان. س9 ش4. پیاپی36. صص60- 43.
ــــــــــــــ . 1398. «تحلیل کهن‌الگویی رؤیای حضرت یوسف(ع) پایۀ نمادها و اسطوره‌های اقوام سامی». مجله پژوهشی مطالعات تاریخی قرآن و حدیث. س25. ش65. صص182-155.
مشکور، محمدجواد. 1357. فرهنگ تطبیقی عربی با زبان‌های سامی و ایرانی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
معرفت، محمد هادى. 1423ق. شبهات و ردود حول القرآن. قم: موسسة التمهید.
معین، محمد. 1371. فرهنگ فارسی. چ8. تهران: امیرکبیر.
نیلسن، دیتلف و فرتز هومل. 1958. تاریخ العربی القدیم. ترجمة فؤاد حسنین‌علی. مصر: مکتبة النهضة المصریة.
وارنر، رکس. 1389. دانشنامه اساطیر جهان. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل پور‌مطلق. چ4. تهران: اسطوره.
وکیلی، شروین. 1390. اسطوره‌شناسی آسمان شبانه. تهران: شورآفرین.
یونکر، هاینریش. 1349. فرهنگ فارسی به آلمانی. ترجمة بزرگ علوی. تهران: فارسی.
یونگ، کارل گوستاو. 1964. به سوی شناخت ناخودآگاه انسان و سمبول‌هایش. ترجمۀ حسن اکبریان طبری. چ3. تهران: دایره.
ــــــــــــــــــ . 1352. انسان و سمبول‌هایش. ترجمة ابوطالب صارمی. تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــــــ . 1396. ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگو. ترجمة فرناز گنجی و محمدباقر اسماعیل‌پور. تهران: جامی.
ــــــــــــــــــ . 1385. مشکلات روانی انسان مدرن. ترجمة محمود بهفروزی فرد. تهران: جامی
ــــــــــــــــ . 1368. چهارصورت مثالی، مادر، ولادت مجدد، روح، مکار. ترجمة پروین فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.
Eglish Sources
Bachofen.J.J.1973. Mother Right: an investigation of the religious and juridical character of matriarchy in the Ancient World., Tr.by Ralph Manheim. Princeton University press.
Behzad. Framarz. 2002. Deutch- Persisches Worterbuch. Iran: Kharazmie.
Emig. Rainer. 2001. Literary criticism and psychoanalytic positions. The Cambridge History of Literary Criticism. V.ix.
Feliks. Jehuda.2007. et al., “CATTLE”, in Encyclopaedia Judaica, ed. Michael Berenbaum and Fred Skolnik, 2nd edition. New York: New York University Press: V.4. P 527-526.
Ghandehari. Mohammad and Feyzbakhsh.Mohsen .2017. Facing mirrors: the intertwined golden calf story. Reading the Bible in Islamic Context Qur’anic Conversations. Editor: Daniel J. Crowther, Shirin Shafaie, Ida Glaser and Shabbir Akhtar. London: Routledge. Pp 88-100
Golden Calf Traditions in Early Judaism, Christianity, and Islam. 2019. Edited by Eric F. Mason and Edmondo F. Lupieri. Leiden: Brill.
Hoyland. Robert G. 2001. Arabia and the Arabs: From the Bronze Age to the coming of Islam. London and New York: Routledge.
Irwin Gruber, Mayer. 2007. 'Red Heifer'. In Encyclopaedia Judaica. Second Edition, V. 17. Pp. 157-156.
Junker.H.F. 1970. Persisch- Deutsches Wortbuch. Translated by Bozorg Alavi.Tehrān: Alavy.
Mashkour. M. J. 1978. A Comparative Dictionary of Arabic, Persion and The Semitic Languages. Tehrān.
Strikovsky. Arie. 2007. et al., “Red Heifer”, in Encyclopaedia Judaica, ed. Michael Berenbaum and Fred Skolnik, 2nd edition. New York: New York University Press: V.17. P156-158.
Tsai-Yun Lin, 2010. The golden calf, God’s nature, and true worship in Exodus 32–3 (PhD diss). Trinity International University, Deerfi eld, Illinois.
Youn Ho Chung.2010. The Sin of the Calf ؛The Rise of the Bible’s Negative Attitude؛Toward the Golden Calf. New York: T & T Clark.
Zammit. Martin R. 2002. Acomparative Lexical Study of Quranic Arabic. Leiden: Bril.
_||_
Eglish Sources
Bachofen.J.J.1973. Mother Right: an investigation of the religious and juridical character of matriarchy in the Ancient World., Tr.by Ralph Manheim. Princeton University press.
Behzad. Framarz. 2002. Deutch- Persisches Worterbuch. Iran: Kharazmie.
Emig. Rainer. 2001. Literary criticism and psychoanalytic positions. The Cambridge History of Literary Criticism. V.ix.
Feliks. Jehuda.2007. et al., “CATTLE”, in Encyclopaedia Judaica, ed. Michael Berenbaum and Fred Skolnik, 2nd edition. New York: New York University Press: V.4. P 527-526.
Ghandehari. Mohammad and Feyzbakhsh.Mohsen .2017. Facing mirrors: the intertwined golden calf story. Reading the Bible in Islamic Context Qur’anic Conversations. Editor: Daniel J. Crowther, Shirin Shafaie, Ida Glaser and Shabbir Akhtar. London: Routledge. Pp 88-100
Golden Calf Traditions in Early Judaism, Christianity, and Islam. 2019. Edited by Eric F. Mason and Edmondo F. Lupieri. Leiden: Brill.
Hoyland. Robert G. 2001. Arabia and the Arabs: From the Bronze Age to the coming of Islam. London and New York: Routledge.
Irwin Gruber, Mayer. 2007. 'Red Heifer'. In Encyclopaedia Judaica. Second Edition, V. 17. Pp. 157-156.
Junker.H.F. 1970. Persisch- Deutsches Wortbuch. Translated by Bozorg Alavi.Tehrān: Alavy.
Mashkour. M. J. 1978. A Comparative Dictionary of Arabic, Persion and The Semitic Languages. Tehrān.
Strikovsky. Arie. 2007. et al., “Red Heifer”, in Encyclopaedia Judaica, ed. Michael Berenbaum and Fred Skolnik, 2nd edition. New York: New York University Press: V.17. P156-158.
Tsai-Yun Lin, 2010. The golden calf, God’s nature, and true worship in Exodus 32–3 (PhD diss). Trinity International University, Deerfi eld, Illinois.
Youn Ho Chung.2010. The Sin of the Calf ؛The Rise of the Bible’s Negative Attitude؛Toward the Golden Calf. New York: T & T Clark.
Zammit. Martin R. 2002. Acomparative Lexical Study of Quranic Arabic. Leiden: Bril.
Refrencese
Abū Sa’d, Abd al-malak ebne Mohammad. (2003/1381SH). Šaraf al-mostafā. Makke: Dār al-bašā’er al-eslāmīye.
Ackerman, Philiphs. (2008/1387SH). Seyrī dar Honare Īrānīyān: Az Dorāne Pīš Az Tārīx tā Emrūz. (A journal throught Iranian art: from prehistoric times to the present day). Tr. by Najafe Daryā-bandarī and et al. Tehrān: Elmī va Farhangī.
Afxamī Oqadā. Rezā. (2009/1388SH). “Tahlīle Asātīrī-ye Tasvīre Gāve Vahšī dar Še’re Jāhelī”. Majaleye Pazūhešī-ye Zabān va Adabīyāte Arabī. No. 1. Pp. 1-24.
Ajīne, Mohammad. (1994/1373SH). Mūsū’e Asātīr al-arab an al-jāhelīyat va Dalālāte-hā. Beyrūt: Dar al-fārābī.
Alī, Javād. (1992/1371SH). Almofasal fī tārīxe al-arabīe-ye Qabl al-eslām. Altab’at al-eslām. Baqdād: Jāme’e Baqdād.
Ālūsī, Mohammad Šokrī. Bītā. Bolūq al-arāb fī Ma’refate Ahvāl al-arab. Beyrūt: Dār al-ketābe al-arabī.
Arūsī Hoveyzī. Abde Alī-ebne Jom’e. (1994/1373SH). Tafsīre Nūr al-saqaleyn. Research by Seyed Hāšeme Rasūlī Mahalātī. Qom: Esmāīlīyān.
Āzādī Deh-abāsānī. Najīme. (2015/1394SH). “Ramz-Gošāyī-ye Āyīne Gorbānī dar Ostūre, Erfān va Farhang”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University-South Tehran Branch Year. 11th Year. No. 38. Pp. 11-40.
Bābāī, Alī-akbar and Azīzī-kīyā, Qolām-alī and Rowhānī-rād, Mojtābā. (1414). Raveš-šenāsī-ye Tafsīre Qorān. Advisor Mahmūde Rajabī. 2nd ed. Qom: Pazūhešgāhe Hoze va Dānešgāh.
Badī’ Ya’qūb, Emīl. (1993/1372SH). Almo’jam al-mofasal fi al-mozakar al-moanas. Beyrūt: Dar al-kotobe Elmīye.
Behzād, Fārāmarz. (2002/1381SH). Farhang-nāme Vāzegāne Ālmānī be Fārsī. Tehrān: Xārazmī.
Bible (Old Testament and New Testament)
Bolen, Shinoda. (2017/1396SH). Namādhā-ye Ostūreī va Ravān-šenāsī-ye Mardān. (Gods in everyman: a new psychology of men’s lives and loves, c1989). Tr. by Mīnow Parnīyānī. 6th ed. Tehrān: Āšīyān.
Daqīm, Samīh. (1995). Adyān va Mo’tāqedātel-arāb Qablal-eslām. Beyrūt: Dār al-fekr al-lobnānī.
Damīrī, Mohammad ebne mūsā. (2003/1381SH). Hayāt al-heyvān al-kobrā. Altab’at al-sānīyat. Beyrūt: Dar al-kotobe al-elmīyat.
Davāni, F. and others. (2015/1394 SH). Bāztāb Nomādine Qorbāni Mitrāie- Ostoreh-ye Koštane Gāve Noxostin dar Haft Peikar Nezāmi. Journāl of Matn Šenāsi-ye Adab Fārsi. University of Isfahān. N. 26. Pp. 1-20.
Ebne Fāres, Ebne Hasan ebne Zakarīyā. (1983/1362SH). Mo’jame Maqāyīs al-loqat. Tahqīqe Abd al-salām Mohammad Hārūn. Bījā: Maktabol-e’Lāmel-eslāmī.
Ebne Fazl al-lāh al-omarī, Ahmad ebne al-Yahyā. (2002/1380SH). Masālek al-absār fī Mamālek al-amsār. Abūzabī: Almajma al-saqāfī.
Ebne Manzūr, Mohammad ebne Mokarram. (1993/1372SH). Lesān al-arāb. Beyrūt: Dār al-fekr.
Eliade, Mirchade. (1973/1372SH). Resāle dar Tārīxe Adyān (Traite d'histoire des religions). Tr. by Jalāl Satārī. Tehrān: Sorūš.
Esmit, Rabertson. (2012/1391SH). Yowng Šenāsī-ye Kārbordī (Applied Yungology). Tr. by Sāre Sar-golzāyī. Tehrān: Bonyāde Farhange Zendegī.
Farida, Fordham. (1395/1374SH). Moqadameī bar Ravān-šenāsī-ye Yūng (An introduction to gungs psychology). Tr. by Hoseyn Ya’qūb-pūr. Tehrān: Ūjā.
Gray, John. (2011/1390SH). Šenāxte Asātīre Xāvare Nazdīk (Near Eastern mythology). Tr: by Bājelāne Farroxī. Tehrān: Asātīr.
Grin, Vill Ford and others. (1997/1377SH). Rāhnamāye Rūykardhā-ye Naqde Adabī (A handbook of critical approaches to literature). Tr. by Zahrā Mīhan-xāh. Tehrān: Etelā’āt.
Haqq Šenās, Alī Mohammad, Hoseyn Sāmeī and Nargese Entexābī. (2008/1387SH). Farhange Moāsere Hezāre Englīsī be Fārsī. Tehrān: Farhange Moāser.
Holy Qor’ān.
Hoseynī Kāzerūnī, Seyyed Ahmad, Na’īme Motevaselī and Marzīye Nadāfī. (2016/1395SH). “Gūšūrūn (Barrasī-ye Sīmāye Tamsīlī va Asātīrī-ye Gāv dar Šāhnāme-ye Ferdowsī)”. Fasl-nāme-ye Tahqīqāte Tamsīlī dar Zabān va Adabīyāte Fārsī. No. 28. Pp. 31-44.
Hūt, Mohammad Salīm. (2011/1390SH). Bāvar-hā va Ostūrehā-ye Arabe Piš az Eslām. Tr: by Manīze Abd al-lāhī & Hoseyne Kīyānī. Tehrān: Elm.
Jāhez, Amrobne-bahr. (1969). Alheyvān. Research by Abd al-salām Mohammad Hārūn. 3rd ed. Beyrūt: Dār Ehyā’e al-tarās al-arabī.
Majlesī, Mohammad Bāqer. (1982/1361SH). Bāhār al-anvār. Beyrūt: Dare Ehyā’e al-terās al-arābī.
Ma’refat, Mohammad Hādī. (2002/1380SH). Šobahāt va Rodūde Holūle Qorān. Qom: Mo’aseseye Altamhīd.
Mohaqeqīyān, Zahrā. (2014/1397SH). “Rūykardhā-ye Moxtalefe Miyān Reštegī dar Ta’āmole Qorān va Ostūre”. Majale-ye Pazuhešī Ma’refate Adyān. 9th Year. No. 4. Serial number 36. Pp. 43-60.
Mohaqeqīyān, Zahrā. (2015/1398SH). “Tahlīle Kohane Olgūyī-ye Ro’yāye Hazrate Yūsof (Aleyhe Salām) Pāye-ye Namādhā va Ostūre-hā-ye Aqvāme Sāmī”. Majale-ye Pazūhešī Motāle’āte Tārīxī-ye Qorān va Hadīs. 25th Year. No. 65. Pp. 155-82.
Mo’n, Mohammad. (1991/1371SH). Farhange Fārsī. 2nd ed. Tehrān: Amīr-kabīr.
Maškour. Mohammad Javād. (1978). A Comparative Dictionary of Arabic, Persion and the Semitic Languages. Tehrān: Farhange Iran.
Nilson, Ditlef and Homel, Fortz. (1958/1337SH). Tārīx al-arabi al-qadīm. Tr. by Fo’ād Hosneyn-alī. Mesr: Maktab al-nehzat al-mesrīyat.
Qāemī, Farzād. (2012/1391SH). “Raveš-šenāsī va Mabānī-ye Kārbarī-ye Barxord Montaqed bā Matn dar Rūykarde Naqde Kohane Olqūyī-ye Yūngī va Pasā-yūngī”. Majaleye Pazūhešhā-ye Adabī. 9th Year. No. 38. Pp. 73-100.
Qorbānī Zarrīn, Bāqer. (2013/1392SH). “Negareše Ostūreī be “Gāv” dar Adabīyāte Kohane Arabī”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University-South Tehran Branch Year. 9th Year. No. 32. Pp. 123-136.
Rāqebe Esfahānī, Hoseyn ebne Mohmmad. (1374). Almofradāt fī Qarīb al-qorān. Beyrūt: al-dār al-elm al-šāmīyat.
Robin. Yurii. (2016/1395SH). Tarjome Ebrī-ye Qorāne Karīm. 2nd ed. Nosxe Elekteronīkī.
Sa’lab, Ahmad. (1964). Šarhe Divāne Zahīr ebne Abī Salmī. Qāhere.
Samadī, Mehrangīz. (1988/1367SH). Māh dar Irān: az Qadīmī-tarīn Ayām ta Zohūre Eslām. Tehrān: Elmī va Farhangī.
Shovaliye, Jahon and Gerbran, Alen. (1999/1378SH). Farhange Namādhā. (Dictionnaire des symboles: mythes, reves, coutumes…). Tehrān: Jeyhūn.
Tabātabāyī, Seyyed Mohammad Hoseyn. (1996/1375SH). Almīzān. Qom: Jame’e Modaresīne Hoze Elmīye Qom.
Vakīlī, Šervīn. (2011/1390SH). Ostūre-šenāsī-ye Āsemāne Šabāne. Tehrān: Šūr-āfarīn.
Varner. Rex. (1431/1389SH). Dānešnāme Asātīre Jahān. (Encyclopedia of world mythology). Tr. by Abol-qāsem Esmā’īle Pūr-motlaq. 2nd ed. Tehrān: Ostūre.
Yunker. Heirichf. (1970/1349SH). Farhange Fārsī be Almānī. (Persisch- deutsches worterbuch [Book]). Tr. by Bozorg Alavī. Tehrān: Fārsī.
Yung, Carel Gustav. (1964/1383SH). Be Sūye Šenāxte Nāxodāgāhe Ensān va Sambolhā-yaš. (Man and his symbols). Tr. by Hasan Akbarīyāne Tabarī. 3rd ed. Tehrān: Dāyere.
Yung, Carel Gustav. (1973/1352SH). Ensān va Sambolhā-yaš. (Man and his symbols). Tr. by Abū-tālebe Sāremī. Tehrān: Amīr-kabīr.
Yung, Carel Gustav. (1989/1368SH). Čahār Sūrate Mesālī, Mādar, Velādate Mojadad, Rūh, Makār (Four archetypes; mother, rebirth spirit, trickster). Tr. by Parvīze Farāmarzī. Mašhad: Āstāne Qodse Razavī.
Yung, Carel Gustav. (2006/1385SH). Moškelāte Ravānī-ye Ensāne Modern (Problems de l'ame modern). Tr. by Mahmūde Behforūzī-fard. Tehrān: Jāmī.
Yung, Carel Gustav. (2017/1396SH). Nāxod-agāhe Jam’ī va Kohan-olgū (The archetypes and the collective unconscious).Tr. by Farnāze Ganjī va Mohammad-bāqere Esmā’īl-pūr. Tehrān: Jāmī.
Xorrām-Šāhī, Bahāol-dīn. (2015/1394SH). Farhange Dāneš-nāme Kārā. Tehrān: Negāh.