ناگفته‌هایی از جاودانگی شعر حافظ براساس متن‌پژوهی اسطوره‌ای
حجت اله اسماعیل‌نیا گنجی
1
(
دکتری زبان ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان
)
کلید واژه: متن, اسطوره, اسطوره- متن, دیوان حافظ, بازتولید,
چکیده مقاله :
اشعار حافظ یکی از چند اثر برجستۀ زبان فارسی است که به دلایلی مانند باز تولید فراوان به الگویی اسطوره‌ای تبدیل شده است و این یکی از ویژگی‌های اسطوره- متن است. اسطوره- متن اصطلاحی است برای بیان متن‌ها یا کلّی‌تر از آن برای بیان آثار ویژه‌ای که به دلایلی مانند باز تولید فراوان به الگویی اسطوره‌ای تبدیل شده باشند. اسطوره – متن ها به این دلیل که بزرگ‌ترین و تأثیرگذار ترین میراث بشری محسوب می‌شوند، ارزشی بسیار دارند. با توجّه به این‌که تا کنون اشعار حافظ از این دیدگاه بررسی نشده، در این پژوهش با روشی توصیفی- تحلیلی پس از طرح مباحث نظری و کلی دربارۀ متن و اسطوره- متن، دیوان حافظ به عنوان یک نمونۀ کاربردی با ویژگی‌های هفت‌گانۀ اسطوره، تطبیق داده و حضور و تکثیر آن در فرهنگ، ادبیات و هنر ایرانی و جهانی مشخص شده است. نتیجه بیانگر این است که مولفه-هایی چون باز بودن، پیش‌متن‌ها، بیش‌متن‌ها، مضامین، موضوع، اصالت، استحکام و صلابت که از سنجه‌های اسطوره- متن هستند، در شعر حافظ نمود دارند. بدین‌سان گامی هر چند کوتاه در مسیر یافتن رازی از رازهای جاودانگی حافظ برداشته شده است.
چکیده انگلیسی :
Hafez's poems are one of the few outstanding works of Persian language that has become a mythical pattern for reasons such as abundant reproduction, and this is one of the characteristics of myth-text. Myth - Text is a term used to describe texts, or more generally, to describe works that have become a mythical pattern for reasons such as abundant reproduction. Myth - Texts are of great value because they are the greatest and most influential human heritage. Considering that Hafez's poems have not been studied from this point of view so far, in this research with an analytical and descriptive method after theoretical and general discussions about text and myth-text, Hafez's Divan as a practical example with seven characteristics The myth has been adapted and its presence and reproduction in Iranian and world culture, literature and art have been determined. The result indicates that components such as openness, pretexts, metaphysics, themes, subject matter, originality, strength and solidity, which are the criteria of myth-text, are reflected in Hafez's poetry. Thus, a short step has been taken to find the secret of Hafez's immortality