بازتاب اندیشه‌‏های خداشناسی بر مبنای سیر و سلوک عرفانی مولانا در داستان کیمیاگر پائولوکوئیلو

محورهای موضوعی : اسطوره

ناصر ناصری تازه شهری ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی

تاریخ دریافت : 1398/09/07 تاریخ پذیرش : 1398/11/12 تاریخ انتشار : 1399/02/01

کلید واژه: مثنوی مولوی, خودشناسی, خداشناسی, کیمیاگرِ کوئیلو, حکایت خواب مرد بغدادی,

چکیده مقاله :

مولانا به اقتضای درک و فهم مخاطبانش، برای بیان حقایق اسرار نهانی و حالات عشق روحانی، از قالب تمثیل و حکایت های عامیانه بهره برده است و به مصداقِ اَلمَجازُ قَنطَرَة الحَقیقَة حکایات عوام‌پسند را پل صعودِ شیفتگان عالم معرفت می داند و برای تفسیر حدیث معروف مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ حکایت خواب مرد بغدادی و گنج مخفی را برای مریدانش بازگو می کند و همین حکایت، سرلوحة افکار و اندیشة نویسندة مشهور برزیلی به نام کوئیلو می شود که به خلق رمان کیمیاگر می پردازد و شهرت جهانی می یابد. این مقاله با روش تحلیلی ـ تطبیقی به این سوال پرداخته است که میزان تأثّر کوئیلو در تبیین اندیشههای ذهنی و تفکرات عرفانی مولانا در موضوع خودشناسی و خداشناسی چقدر بوده است؟ نتیجة تحقیق نشان میدهد که اندیشه های ذهنی و افکار عرفانی مولانا در سیر و سلوک سالکان طریقت در محورهای: وحدت وجود و تجلّی حقّ، دل لطیفة ربّانی، گنج مخفی و معرفت، زبانِ عشق (زبانِ بی کلام)، تبدیل مسِ وجود به کیمیای هستی، پیر طریقت، در کل داستان سایه انداخته است تا آن حد که همچون مولانا از نیِ مولانا سخن گفته است.

چکیده انگلیسی:

According to his audience's ability to understand, Jalāl ad-Dīn Rūmī uses allegories and folk tales for expressing spiritual love and mysteries. He believes that folk tales are a means of transcendence for knowledge lovers. Rūmī tells the antecode of "a man of Baghdad and the hidden treasure" to his disciples to interpret the famous hadith " whosoever knows himself knows his Lord". The story inspired the famous Brazilian writer, Paulo Coelho who wrote The Alchemist and became well-known all over the world. By using descriptive-analytical method, the present article deals with the question to what extent has Coelho been influenced by Rumi's mystical thoughts on the subjects of knowledge of God and self-knowledge? The result of the study shows that Rumi's mystical thoughts about unity of Being, manifestation of the Truth, softness of heart, the hidden treasure and divine knowledge, the language of love, the old wise man, cast a shadow over the whole story of The Alchemist.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

قرآن کریم.

بقایی، محمّد. 1388. اهمیّت ادبیّات تطبیقی و مطالعات بین فرهنگی. روزنامة اطّلاعات. ش24667.

حاتمی، حافظ و محمدرضا نصر اصفهانی. 1389. «زبان نشانه‏ها (بررسی انگاره‌های نمادین رمان «کیمیاگر» و مقایسه با نمونه‌های عرفان و تصوف اسلامی)». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. دورة 6. ش18. صص 36-16.

حاجی‌زاده، حسین .1383. «نقدی بر کتاب کیمیاگر». مجلّة بهارستان سخن. ش2.

حافظ، شمس‌الدین محمد. 1395. دیوان حافظ. چ9.تهران: پروا.

حلبی، علی‌اصغر. 1367. شناخت عرفان و عارفان ایرانی. چ3. تهران: زوّار.

حمود، ماجده. 1390. رویکردهای کاربردی در ادبیات تطبیقی. ترجمة مجتبی شاهسونی. تهران: روزگاران.

رازی، نجم‌الدین. 1372. گزیدة مرصاد‌العباد. تصحیح محمدامین ریاحی. چ5. تهران: توس.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1379 پلّه‌پلّه تا ملاقات خدا. چ16. تهران: علمی.

زمانی، کریم. 1389. شرح جامع مثنوی. چ24. تهران: اطّلاعات.

سایه (ابتهاج، هوشنگ). 1378. سیاه‌مشق ه.ا.سایه. تهران: کارنامه.

سجّادی، سیّدجعفر. 1379. فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چ5. تهران: طهوری.

شهبازی، آرزو و عسگر عسگری حسنکلو. 1393. «فرایند فردیّت در حکایت مرد بغدادی در مثنوی مولانا و کیمیاگر پائولوکوئیلو». مجلة مطالعات داستانی (انتشارات پیام نور). ش2.

فتاحی، محمّد. 1391. «فرامن یا منِ ملکوتی مولانا». پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ‏شبستر.

فرشاد، محسن. 1393. اندیشه‏های کوانتومی ‏مولانا. چ6. تهران: علم.

فروزان‌فر، بدیع‌الزمان. 1361. احادیث مثنوی. چ3. تهران: امیرکبیر.

ـــــــــــــــــــ . 1370. مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی. چ4. تهران: امیرکبیر.

فرید تنکابنی، مرتضی. 1385. الحدیث. ج 2و3. چ16. تهران: نشر دفتر فرهنگ اسلامی.

کاشانی، عزّالدّین‌محمود. 1372. مصباح‌الهدایة و مفتاح‌الکفایة. تصحیح جلال‏الدّین همایی. تهران: هما.

کوئیلو، پائولو. 1388. کیمیاگر. ترجمة سوسن اردکانی. چ4. تهران: نگارستان کتاب.

گولپینارلی، عبدالباقی. 1375. مولانا جلال‌الدین. ترجمة ‏هاشم سبحانی. چ3. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

محجوب، فرشته. 1389. «مطالعة تطبیقی داستان مرد گنجی از مثنوی با کیمیاگر کوییلو». پژوهش‌نامة ادب فارسی (گوهر گویا). ش5.

مولوی، جلال‌الدین. 1363. کلیّات شمس. تصحیح بدیع‌الزمان فروزان‌فر. چ3. تهران: امیرکبیر.

ــــــــــــــــــ . 1372. مثنوی معنوی. شرح و تصحیح محمد استعلامی. چ4. تهران: زوّار.

یثربی، سیّد یحیی. 1386. زبانة شمس و زبان مولانا. چ3.تهران: امیرکبیر.

یونگ، کارل گوستاو. 1391. انسان و سمبول‌هایش. ترجمة محمود سلطانیه. چ8. تهران: جامی.

Refrenceses

Holy Qorān.

Baqāeī, Mohammad, (2009/1388SH). “Ahamīya-te Adabīyāt-e Tatbīqī Va Motāl’eā-e Beyn-e Farhanqī”. Ruznāmـe Etelā'āt. Śomāre 24667.

Baqlī, Shīrāzī, Rūzbehān, (1965/1344SH). Šarh-e Šathīyāt. Tehrān: Anestīt-e Īrān Va Frānc.

Coelho, Pāulo. (2009/1388SH). Tr.by Soūsan Ardakānī. Tehān: negārestān-e Ketāb.

Fatāhī, Mohammad (2012/1391SH). Farā-man Ya Man-e Malakūtī-ye Mowlānā. Ma Thesis. Dānešgāh-e Āzād-e Eslāmī-e Šabestar.

Faršād, Mohsen (2014/1393SH). Andīš-e-ha-ye Kovāntomī-e Mowlānā. 6 ^th ed.Tehrān: Elm.

Farīd Tonekābonī, Mortezā (2006/1385SH). Al-hadīs. 2& 3^rd.Vol. 16 ^th ed. Tehrān: Našr-e Daftar-e Farhang-e Eslāmī.

Forūzān-far, Badī’al-zamān. (1982/1361SH). Ahādīs-e Masnavī. Tehrān: Amīr kabīr.

_________________________. (1991/1370SH). Maāxez-e Qesas Va Tamsīlāt-e Masnavī. 4 ^th ed Tehrān: Amīr kabīr.

Hāfez, Šams al-dīn (2016/1395SH). Dīvān-e Hāfez. 9^th ed. Tehrān: Parvā.

Hājī-zāde, Hoseein.(2004/1383SH). Naqdī bar ketāb-e Kimiyā-gar.Majale-ye Bahārestān-e soxan. No. 2.

Halabī, Alī Asqar (1988/1367sh). Śenāxt-e Erfān Va Ārefān-e Īrānī. 3^th ed. Tehrān: Zavvār.

Hamūd, Mājede (2011/1390SH). Rūykardha-e Kārbordī Dar Adabīyāt-e Tatbīqī. Tr.by Mojtabā Šāhsavanī. Tehrān: Ruz-gārān.

Hātamī, Hāfez & mohammad Rezā Nasr Esfahānī. (2010/1389SH)." Zabān-e Nešane-ha".Zabān-e Nešāne-hā. (Barresī-ye engāre-hā_ye namādīn-e Romān-e  kīmīyā-gar va Moqāyese bā Nemone-ha-ye Erfān va Tasavvof-Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University-South Tehrān Branch. Year. 6. No.18. Pp.16-36. No. 18.

Golpīnārlī, Abd al-bāqī (1996/1375SH). Mowlānā Jalāl al-dīn. Tr. by Hāšem Sobhānī. 3^th ed.Tehrān: Pažūheš-qāh-e 'Olūm Ensānī Va Motāle'āt-e Farhangī.

Jung, Carl Gustav (2012/1391SH). Ensān Va Sambol-hā-yāš. Tr. by Mahmūd Soltānīyeh.8^Th ed Tehrān: Jāmī.

Kāšānī, 'Ezal-dīn Mahmūd (1993/1372SH). Mesbāh al-hedāye Va Meftāh alkefāy. ED. By Jalāl al-din Homāeī. Tehrān: Homā.

Mahjub, Ferešte. (2010/1389SH). “Motāle’e-ye tatbīqī-ye dāstān-e Mard-e ganjī az masnavī ba Kimīyā-gar-e Coelho”. Paẑuheš-Name-ye adab-e fārsī.( Gohar-e gouyā).No. 5.

Mowlavī, Jalāl al-dīn. (1984/1363SH). Kolīyāt-e Šams, Ed. by Badī' al-zamān Forūzān-far. 3^th Ed. Tehrān: Amīr kabīr.

________________ . (1993/1372SH). Masnavī. Šarh Va Ed. by Mohammad Este'lāmī. Tehrān: Zavvār.

Rāzī, Najm al-dīn, (1993/1372SH). Mersād al-ebād. Ed. By Amīn Rīyāhī. 5 ^th ed.Tehrān: Tūs.

Sajādī, Seyyed Ja'far (2000/1379SH). Farhang-e Estelāhāt Va Ta’bīrāt-e Erfānī,5^Th Tehrān: Tahoūrī.

Sāye (Ebtehāj, Hūśang) (1999/1378SH). Sīyāh Maśq, Tehrān: Kār-nāme.

Šahbāzī, Ārezou & asgar asgarī    Hasank-lū.(2014/1393SH). "Farāyand-fardīyat dar Hekāyat-e Mard-e baqdādi dar Masnavī- e moulānā va kīmīyā-gar-e Pāulo Coelho". Majale-ye motāleāt-e    dāstānī.(pāyām-e nūr    Publicaton).No.2.

Zamānī, Karīm (2010/1389SH). Šarh-e Jāme'e Masnavī. 24^th ed.Tehrān: Etelā'āt.

Zarīn-kūb, Abd al-hossein, (2000/1379SH). Pelle Pelle Tā Molāqāt-e Xodā.16^th ed. Tehrān:'Elmī.

Yasrebī, Seyyed Yahyā (2007/1386SH). Zabāne-ye Šams Va Zabān-e Mowlānā. 3^th ed.Tehrān: Amīr Kabīr.