بررسی «ورجمکرد» در مقایسه با نمونه‏‌های برجسته آن در اساطیر ‌ایران و جهان

محورهای موضوعی : اسطوره

آذر حمیدی ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد)
جهانگیر صفری ² (استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد)
پرستو کریمی ³ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد)

تاریخ دریافت : 1397/07/28 تاریخ پذیرش : 1398/09/17 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه: آرمان‌شهر, ور جمکرد, باغ الیزه, آسگارد, کون‎لون,

چکیده مقاله :

بدون شک بزرگ‌ترین معمای ناگشوده، مرموز، غریب و رعب‌آور برای انسان، معمای مرگ است. انسان، همواره خواستار جاودانگی و بی‎مرگی بوده و هست. یکی از روش‎های اقناعی که وی برای دستیابی به آرامش نسبی در برابر این پدیدة مرموز در پیش گرفته، خلق فضاها و مکان‎هایی انتزاعی است که مرگ را به آن راهی نیست؛ دژها، ورها، کاخ ها و باغ‎های بهشت‎سانی که از یک سوی اشباع‎کنندة حسرت او در بازگشت به بهشت از دست رفته هستند و از سوی دیگر او را در دایره‎ای امن و نفوذناپذیر در برابر مرگ قرار می‎دهند و آرامش خاطرش را فراهم می‎کنند. ور جمکرد از برجسته‎ترین مکان‎های اساطیری نزد ایرانیان باستان است که به تقلید و الگوبرداری از کاخ میترا ساخته شده است. این مکان، نمونه‎های بسیاری در اساطیر ایران و سایر ملل دارد که مهم‌ترین وجه اشتراک میان آن‎ها بی‎مرگی و جاودانگی برای کسانی است که به آن وارد می‌شوند. علاوه بر این، وجوه اشتراک دیگری نیز میان این ساختمان های اساطیری وجود دارد که در این پژوهش به روش تحلیلی ـ تطبیقی به آن پرداخته شده است.

چکیده انگلیسی:

Undoubtedly, death is the biggest unsolved, strange and terrible mystery of man. He/she has always longed for eternity and immortality. Man seeks to create abstract places where there is no death; in this way, he/she convinces himself/herself and comes to rest. Man builds forts, castles, palaces and paradise gardens that show his longing to return to Eden. On the other hand, these buildings refer to a safe place that is impervious to death and provides peace of mind. Var of Jam is one of the most prominent mythological places among the ancient Iranians that has been built to imitate Mitra Palace. There are similar places in the myths of other nations; the most important common point of these places is immortality for those who enter them. The results show that the mythological buildings have much in common with each other. In the present study, by using the analytical-comparative method, these common points are examined.

منابع و مأخذ:

اشه، رهام. 1383. هرمزد با هرویسپ آگاهی. تهران: اساطیر.

الیاده، میرچا. 1365. مقدمه‎ای بر فلسفه‎ای از تاریخ. ترجمة بهمن سرکاراتی. ج1. تبریز: نیما.

امامی، نصراله و آذرمیدخت رکنی. 1391. «تحلیل اسطوره‌های کیخسرو، گرشاسب و جمشید بر اساس آراء یونگ». مجلة ادب فارسی. س2. ش1. صص12ـ1.

بیرونی، ابوریحان. 1362. آثار الباقیه. ترجمة اکبر دانا. چ 3. تهران: امیرکبیر.

پورداوود، ابراهیم. 1377. یشت‌ها. تهران: دانشگاه تهران.

ــــــــــــــــ. 1383. اوستا. تهران: . نگاه نو

جعفری دهقی، محمود و زهرا دشتبان. 1392. «بررسی سرانجام جمشید پادشاه اساطیری در مآخذ گوناگون». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‏شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش31. صص89ـ73.

جوانمرد، کمال. 1390. «رویکردی جامعه‌شناختی بر آیین مملکت‌داری در اسطورة جمشید». اندیشه‌های ادبی. ش10. صص58ـ31.

حق‎پرست، لیلا. 1394. «اسطوره‌شناختی ساختاری، طرحی کارآمد برای تبیین اسطوره‌های هند و ایرانی؛ تحلیل نمونه: داستان جمشید». پژوهشنامة ادب حماسی. س11. ش19. صص159ـ157.

دیوید سون، ه.ر.الیس. 1385. شناخت اساطیر اسکاندیناوی. ترجمة محمدحسین باجلان. تهران: اساطیر.

رضابرنجیان، شاپور. 1376. «جم در اساطیر افسانه‎ها». نامة پارسی. ش 7. صص39ـ24.

ری، بیچ. 1376. اسطورة اسکاندیناوی. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.

ریگ ودا (گزیده سرودهای ریگ ودا). 1348. ترجمة جلال نایینی. تهران: تابان.

ستاری، جلال. 1390. پژوهشی در اسطورة گیل‌گمش و افسانة اسکندر. تهران: مرکز.

سرمد، زهره. 1394. «بررسی وجوه اشتراک و افتراق جمشید و یمه در شاهنامه و اوستا». فصلنامۀ تخصصی ادبیات فارسی. س11. ش4. صص160ـ141.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1382. فرهنگ نمادها. ج3. ترجمة سودابه فضایلی. تهران: جیحون.

ـــــــــــــــــــــــ. 1387. فرهنگ نمادها. ج5. ترجمة سودابه فضایلی. تهران: جیحون.   

صفا، ذبیح‌الله. 1374. حماسه سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.

فردوسی، ابوالقاسم. 1390. شاهنامه. تصحیح سعید حمیدیان. قم: سعید نوین.

فلاحی، کیومرث. 1389. «آرمان‌شهر ایرانی و راهبردهای آن، جستاری در اندیشه‌های آرمان‌گرایانة نظامی گنجوی». اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی . س24. ش10و9. صص23ـ4.

قائمی، فرزاد. 1386. «انواع و نمودهای ادبیات آرمان‌شهری در ادبیات کلاسیک». فصلنامۀ تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. ش16و15. صص305ـ287.

قلی‎زاده، خسرو. 1387. فرهنگ اساطیر ایرانی بر پایة متون پهلوی. تهران: کتاب پارسه.

کاوندیش، ریچارد. 1387. دایرة‌المعارف مصور اسطوره‎شناسی. ترجمة رقیه بهزادی. تهران: اساطیر.

کریستن‌سن، آرتور. 1350. کارنامه شاهان در روایات ایران باستان. ترجمة باقر امیرخانی. تبریز: کمیته استادان.

ــــــــــــــــ. 1368. نمونه‎های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌های ایران. ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: نشر نو.

کریستی، آنتونی. 1373. شناخت اساطیر چین. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

محجوب، محمدجعفر. 1334. «طوفان نوح ـ ور جمکرد ارم ذات المعاد». صدف. ش2. صص96ـ87.

میرفخرایی، مهشید. 1367. روایت پهلوی. تهران: مؤسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی.

وارنر، رکس. 1386. دانشنامة اساطیر جهان. ترجمة ابولقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.

وندیداد. 1391. کتایون مزداپور و حمیدرضا الوند. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

یاحقی، محمدجعفر. 1386. فرهنگ اساطیر و داستان‎واره‎ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.         

           

References

Aša, Rohām. (2004/1383SH). Hormozd bā harvīsp āgāhī. Tehrān: Asātīr.

Bīrūnī, Abūreyhān. (1983/1362SH). Āsār al-bāqīye. Tr. by Akbar Dānā. 3^rd ed. Tehrān: Amīrkabīr.

Cavendish, Richard. (2008/1387SH). Ostūre-šenāsī: Dāyeratolma’āref-e mosavvar (Mythology: an illustrated encyclopedia). Tr. by Roqayye Behzādī. Tehrān: Asātīr.

Chevalier, Jean & Alain Gheerbrant. (2003/1382SH). Farhang-e Namād-hā (Dictionary of Symbols). Tr. by Sūdābe Fazāyelī. 3^rd Vol. Tehrān: Jeyhūn.

^{_______________________________________________.} (2008/1387SH). Farhang-e Namād-hā (Dictionary of Symbols). Tr. by Sūdābe Fazāyelī. 5^th Vol. Tehrān: Jeyhūn.

Christensen, Arthur. (1989/1368SH). Nemūnehāye Noxostīn Ensān va Noxostīn Šahryār dar Tāvīxe Afsānehāye Īrān (Les types du rremier homme et du prmier roi dans l'historie legendaire des Iraniens). Tr. by Žāle Āmūzegār & Ahmad Tafazzolī. Tehrān: Našr-e Now.

^{____________________________.} (1971/1350SH). Kārnāme-ye šāhān dar revāyāt-e īrān-e bāstān (Les gestes des rois dans les traditions de l'Iran antique). Tr. by. Baqer Amīrxānī. Tabrīz: Komīte-ye. Ostādān.

Christie, Anthony. (1994/1373SH). Šenāxt-e asātīr-e čīn (Chinese mythology). Tr. by Bājelān Farroxī. Tehrān. Asātīr.

Davidson, Hilda Roderick Ellis. (2006/1385SH). Šenāxt-e asātīr-e eskāndīnāvī. Tr. b Mohammad Hossein Bājelān. Tehrān: Asātīr.

Eliade, Mircea. (1986/1365SH). Moqaddame-yī bar falsafe-yī az tārīx. Tr. by Bahman Sarkārātī. 1^st Vol. Tabriz: Nīmā.

Emāmī, Nasrollāh and Āzarmīdoxt Roknī. (2012/1391SH). “Tahlīl-e ostūre-hā-ye keyxosrow, garšāsb va jamšīd bar asās-e ārā-ye Yung”. Adab-e Paārsī. Year 2. No. 1. pp. 1- 12.

Ferdowsī, Abolqāsem. (2011/1390SH). Šāhnāme. With the Effort of Sa’īd Hamīdīyān. Qom: Sa’īd Novīn.

Fallāhī, Kīyūmars. (2010/1389SH). “Ārmānšahr-e īrānī va rāhbord-hā-ye ān”. Ettelā’t-e Egtesādī Sīyāsi. No. 9 & 10. pp. 23- 40.

Haqparast, Leylā. (2015/1394SH). “Ostūre-šenāxtī-ye ostūre-yī, tarhī Kārāmad barāy-e tabyīne ostūre-hā-ye hend va īrānī; tahlīl-e nemūne-ye dāstān-e Jamšīd”. Pažūheš-nāme-ye Adab-e Hamāsī. Year 11. No. 19. pp. 157- 159.

Mahjūb, Mohammad Ja’far. (1955/1334SH). “Tūfān-e nūh, Var-e jamkerd, eram-e Zāt al-ma’ād”. Sadaf. No. 2. pp. 87-96.

Mīrfaxrāyī, Mahšīd. (1988/1367SH). Ravāyat-e pahlavī. Tehrān: Mo’assese-ye Motāle’āt va Tahqīqāt-e Farhangī.

Pūrdāvūd, Ebrāhīm. (1998/1377SH). Yašt-hā. Tehrān: Tehrān university.

^{_________________________.} (2004/1383SH). Avestā. Tehrān: Negāh-e- Now.

Ja’farī Dehaqī, Zahrā and Mahmūd Daštbān. (2013/1392SH). “Barresī-ye saranjām-e jamšīd pādešāh-e asātīrī dar ma’āxez-e gūnāgūn”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year 9. No. 31. pp. 73-89.

Javānmard, Kamāl. (2011/1390SH). “Rūykardī jāme’e-šenāxtī bar āyīn-e Mamlekatdārī dar ostūre-ye Jamšīd”. Andīše-hā-ye Adabī. Year 2. No. 10. pp. 31- 57.

Qā’emī, Farzād. (2007/1386SH). “Anvā’ va nemūd-hā-ye adabīyāt-e ārmān-šahrī dar adabīyāt-e kelāsīk”. Fasl-nāme-ye Taxassosī-ye Adabīyāt-e Fārsī-ye Dānešgāh-e Azād-e Eslāmī-e Mašhād. No. 15 & 16. pp. 287-305.

Qolīzāde, Xosrow. (2008/1387SH). Farhang-e asātīr-e īrānī bar pāye-ye motūn-e pahlavī. Tehrān: Ketābe Pārse.

Rezā Berenjīyān, Šāpūr. (1997/1376SH). “Jam dar asātīr-e afsāne-hā”. Nāme-ye Pārsī. No. 7. pp. 24- 39.

Rey, Bīč, (1997/1376SH). Ostūre-ye eskāndīnāvī. Tr. by Abbās Moxber. Tehrān: Našr-e Markaz.

Rīg vedā. (2005/1348SH). Tr. b Jalāl Nā’īnī. Tehrān. Tābān.

Sattārī, Jalāl. (2011/1390SH). Pažūhešī dar ostūre-ye gīlgameš, Afsāne-ye eskandar. Tehrān: Našr-e Markaz.

Sarmad, Zohre. (2015/1394SH). “Barresī-ye vojūh-e ešterāk va efterāq-e jamšīd va jame dar šāhnāme va Avestā”. Fasl-nāme-ye Adabīyāt-e Fārsī. Year 11. No. 4. pp. 141- 160.

Vandīdād. (2012/1391SH). Katāyūn Mazdāpūr and Hamīd Rezā Alvad. Tehrān: Pažūhešgāh-e Olūm-e Ensānī va Motāle’āt-e Farhangī.

Warner, Rex. (2007/1386SH). Dāneš-nāme-ye asātīr-e jahān (Encyclopedia of world mythology). Tr. by Abolqāsem Esmā’īlpūr. 4^th ed. Tehrān: Ostūre.

Yāhaqqī, Mohammad Ja’far. (2007/1386SH). Farhang-e asātīr va ešārāt-e dāstānī dar adabīyāt-e fārsī. Tehrān: Farhang-e Mo’āser.